Læknaneminn - 01.01.2017, Side 75

Fr
óð
lei
ku
r
74
Þegar góðri verkjastillingu er náð með stuttverkandi ópíóíðum (eftir um
það bil sólarhring) má breyta yfir í langverkandi lyf. Skammt langverkandi
lyfsins þarf að aðlaga á 2­4 daga fresti, byggt á heildarmagni lyfsins, það
er fastur skammtur auk PN skammta, sem þurfti til að ná stjórn á verk.
Við ætlum nú að skipta yfir í Contalgin, sem er
langverkandi morfín og gefið tvisvar á sólarhring.
Við stöðvum morfín 20 mg x 4 og gefum fyrir mæli um:
Contalgin 60 mg x 2 og 20 mg morfín PN um munn
(1/6 af sólarhringsskammti). Einnig hefjum við
meðferð með parasetamóli 1g x3/24 klst. til að draga
úr þörf fyrir notkun sterkari lyfja.
Á þriðja degi er Anna komin með nýja kviðverki og
ógleði. Hún er líka búin að vera með óþolandi kláða
síðan hún var lögð inn en engin sjáanleg útbrot.
Aukaverkanir
Það er mikilvægt að þekkja aukaverkanir ópíóíða og þá sérstaklega þær
sem eru alvarlegar.
Algengar aukaverkanir ópíóíða:
• Svimi
• Göngulagstruflanir/byltur
• Kláði
• Ógleði
• Óráð
• Sljóleiki
• Þvagtregða
• Hægðatregða
Gott lyf við meðhöndlun ógleði af völdum ópíóíða er halóperidól
(Haldol®) en einnig má nota til dæmis metóklópramíð (Afipran®).
Líkaminn myndar yfirleitt þol gegn flestum þessara aukaverkana á
um viku. Þó aldrei gegn hægðatregðu, því er mikilvægt að fyrirbyggja
hægðatregðu með hægðalyfjum sem auka þarmahreyfingar, svo sem
senna (Senokot®) eða natríumpicosúlfat (Laxoberal®) dropum.
Forðast skal að gefa trefjaefni eins og Husk samhliða ópíóíðum. Þau
draga mikinn vökva inn í ristilinn sem getur illa hreyft sig og hægðirnar
verða að hálfgerðri steypu.
Alvarlegri aukaverkanir
Mjög mikilvægt er að þekkja vel alvarlegar aukaverkanir og hvernig rétt
er að bregðast við þeim.Vöðvakippir eru algeng aukaverkun sem getur
sést við notkun hærri skammta af ópíóíðum. Meðferð við þeim er að
minnka skammtinn og íhuga gjöf benzódíazepínlyfs til að slá á kippina.
Alvarlegra ástand er meðvitundarskerðing og öndunarslæving. Ef
öndunartíðni er undir 8 á mínútu og erfitt er að vekja sjúkling skal byrja
á að stoppa verkjalyfið, gefa súrefni í nös og íhuga svo gjöf á naloxóni í
æð til að snúa við áhrifum verkjalyfsins. Ef sjúklingur er búinn að vera
fast á ópíóíð verkjalyfi skal forðast að gefa alla ampúlluna af naloxón í
einum skammti (e. bolus) þar sem það getur framkallað verkjakrísu hjá
sjúklingnum.
Við áttum okkur á að við gleymdum að huga að
því að fyrirbyggja hægðatregðu hjá Önnu og nú
eru liðnir 6 dagar frá því hún hafði síðast hægðir.
Skoðun og uppvinnsla leiðir í ljós að hún er komin
með talsverða hægðatregðu sem útskýrir kviðverki og
líklega ógleði. Við bregðumst við og setjum hana fast
á Laxoberal dropa. Setjum einnig inn halóperidól
0,5 mg PN við ógleði til að byrja með. Við biðjum
hjúkrunarfræðinga að fylgjast vel með og skrá hvort
hún hafi hægðir. Kláðann reynum við að meðhöndla
með andhistamíni en það gengur illa, hún er
viðþolslaus af kláða. Við endum á að skipta yfir í annað
lyf og veljum langverkandi oxýkódon (Oxycontin) og
PN stuttverkandi oxýkódon (Oxynorm).
Skipt yfir í aðra tegund ópíóíða
Af ýmsum ástæðum getur þurft að skipta yfir í aðra tegund af ópíóíð
lyfi og þá er ráðlagt að minnka jafngildisskammt nýja lyfsins um 25­
50%. Þetta er gert vegna þess að sjúklingur hefur myndað þol gegn fyrri
ópíóíðanum en ekki fullkomið þol gegn nýja lyfinu (e. incomplete cross-
tolerance).
Anna hefur síðastliðinn sólarhring ekkert þurft af PN
morfíni. Sólarhringsskammtur hennar af morfíni er
60 mg x 2 = 120 mg.
Við gefum fyrirmæli um:
20mg x 2 Oxycontin fast og 5mg Oxynorm PN.
Að 10 dögum liðnum er Önnu farið að líða mun
betur. Ógleðin og kláðinn eru alveg horfin, hægðir
eru nú reglulegar og hún er verkjalaus. Í samráði
við Önnu byrjum við að minnka skammtinn af
oxýkódoni rólega.
Gjöf naloxóns í öndunarslævingu (ÖT<8) hjá sjúklingum sem
eru fast á ópíóíðum:
1 ml af naloxóni (0,4 mg/ml) er blandað við 9 ml af NaCl.
Gefið hægt í æð, 0,5­1 ml á 2­5 mínútna fresti þar til viðunandi
áhrif nást.