Helgarpósturinn - 07.05.1982, Blaðsíða 16

16
Föstudagur 7. maí 1982 holrjpirpn^ti irinn
Orsaka afbrota m.a. að
leita í uppeldisaöstæöum
— gripið niður í hæstaréttardóma
og geðrannsóknir á afbrotamönnum
Undanfarnar vikur og mánuði
hefur verið i gangi býsna at-
hyglisverð umræða um geðsjúka
afbrotamenn, öryggis vistun
þeirra, fangavistun og þátt sam-
félagsins í orsökum afbrota þess-
ara manna. Margt umhugsunar-
vert hefur komið fram i þessari
umræðu og deginum ljósara, að
mikiö vantar á að aðbúnaður geð-
veikra afbrotamanna og
vankaðra sé sómasamlegur.
bessi umræða hefur m.a. farið
fram á siðum Helgarpóstsins.
Blaöið hefur itrekað reynt að
skoða þessi mál i vlöara sam-
hengi eins og t.d. i desember sl.,
þegar gerö var úttekt á
afplánunarmálum og tiöni glæpa,
sem framdir eru af geösjúku
fólki. í viötali viö Jakob Jónas-
son, geölækni, kom fram aö
hættulegir geðsjúklingar heyri til
undantekninga. „Fremji menn
meö geöveiki á háu stigi glæp, er
hann i flestum tilfellum til-
viljanakenndur og óúthugsaöur
og kemur oft niöur á nánum
ættingjum. Það má segja aö slikir
glæpir séu hvatvfslegir,” sagöi
Jakob i viðtalinu viö Helgarpóst-
inn.
Jakob sagöi ennfremur aö
ástandið hérlendis nú væri
þannig, að fjórir menn væru
álitnir ósakhæfir sökum geðveiki.
Tveir þeirra væru undir sérstakri
gæslu á Litla-Hrauni, einn væri
erlendis og sá fjóröi á Kópavogs
hæli. Sem kunnugt væri vildi
Kleppsspitali ekki taka við geð-
veikum afbrotamönnum á þeirri
forsendu, að þar væru aðstæður
til gæslu sliks fólks ekki nógu
góöar.
„Á það hefur hins vegar verið
bent,” sagöi Jakob Jónasson
einnig, „að geödeild viö fangelsi
þurfi ekki að vera stærri en að þar
komist fyrir sex rúm. Þaö mundi
fullnægja þörfinni hér á landi og
mikiö mundi sparast viö aö hafa
rekstur slikrar deildar og
fangelsis að nokkru leyti sam-
eiginlegan.”
Þeim mönnum
skal eigi refsað...
Margar spurningar hafa
vaknað i þessu sambandi og ekki
öllum veriö svaraö — kannski er
ekki hægt aö svara þeim. Ein
spurningin er: hvers konar fólk
eru þessir geðveiku afbrotamenn
hvernig lifi hefur þaö fólk lifaö,
sem skyndilega — og oft fyrir-
varalaust — stendur berskjaldaö
eftir aivarleg brot á lögum og
reglum samfélgasins sem fóstr-
aöi þaö?
Viö litum i hæstaréttardóma,
gamla og nýja, til að leita svara
viö þessari spurningu. Þaö er
undantekningalaus regla i mann-
drápsmálum, aö sakborningurinn
er látinn undirgangast geörann-
sókn sem m.a. skal skera úr um
hvort viðkomandi er sakhæfur
eöa ekki. baö er tiltölulega fá-
gætt, aö niöursaöan veröi sú, aö
brotamaöurinn sé ekki sakhæfur.
Spurningunni, sem þarf að svara
er hvort 15. grein refsilaga eigi
við en hún hljóöar svo: „Þeim
mönnum skal eigi refsaö sem
sökum geöveiki, andlegs van-
þroska eöa hrörnunar, rænu-
skerðingar eöa annars samsvar-
andi ástands voru alls ófærir á
þeim tima sem þeir unnu verkiö
til aö stjórna geröum sinum”.
Stöðugur flækingur
Tökum dæmi um mann,K, sem
svipti unnustu sina lifi eftir
stormasama og býsna óreglu-
sama sambúö og samveru. Geö-
læknir taldi hann sakhæfan. Alits-
gerð læknisins iauk meö svofelld-
um oröum:
„Pilturinn K hefur frá allra
fyrstu æviárum veriö á stööugum
flækingi milli staöa og stofnana.
Naumast getur talist, aö hann
hafi nokkurntimann átt til lengri
tima þá aðbúð er sæmileg heimili
veita. Ast hans til móöur viröist
ekki hafa verið eölilega endur-
goldin, svo tilfinningaleg afstaða
hans til hennar er mjög tviskauta.
Hann missir föður sinn þriggja
ára gamall, eignast tvo stjúpa en
hvorugur gengur honum i fööur
staö. Fær aldrei vasapeninga til
aö þroska fjármálavit sitt. Hann
eignast ekki vini i skóla enda allt-
af i andófi og vörn gagnvart ein-
staklingum og stofnunum,
óöruggur og þjáöur minnimáttar-
kennd. Hann reynir aö stækka sig
með þvf að fá yngri skólafélaga
meö sér til óknytta. Hóflegur agi
og góðvild ber hins vegar
árangur, er hann dvelur i seinna
sinn á barnaheimilinu R. Þegar
hann leitar kunningja i Reykja-
vik, lendir hann i afbrotafélags-
skap, en reynir aö taka sig á og
tekst það aö nokkru er hann ihug-
ar, hvert afbrotaferill hans stefn-
ir. Hann festir ást á stúlku, sem á
ýmsan hátt virðist hafa átt viö
öröugleika aö striöa sjálf og hafa
haft svipaða skapgerö. Þau áttu
að þvi er séö veröur, fátt sam-
eiginlegt nema kynmök, drykkju
og skemmtanir. Auösætt er, aö
þörf K fyrir ástvin er svo brýn, aö
þetta samband veröur honum
mjög mikils viröi þrátt fyrir
ósamrýmanlegar skaphafnir, rif-
rildi og handalögmál á báöa bóga,
ásamt ótrúskap. Athafnaferill
þessara tveggja ungmenna hlaut
aö leiöa til slyss fyrr eöa siöar, ef
áfram var haldið á sömu braut.”
Með eindæmum óheppi-
leg...
Eins og fram kemur missti sak-
borningurinn fööur sinn þegar
hann var þriggja ára. Um þaö
leyti fórhann aö fá áköf reiöiköst,
fleygöi sér i gólfiö, orgaði og lét