Helgarpósturinn - 07.05.1982, Blaðsíða 26

Föstudagur 7. maí 1982
> >•-.VV; -V
' V' l >; ('•' ' . ,-V ’
m
■\,í 'fy.
1 ,í -V. -1 ; -
.'-'.í.yV-
ov; .< í* ,

.jvwyw>.

IJXi

^íiVí'C

Svona imynda þeir Halldór og
Tryggvi sér aö kúluhiisiö gæti lit-
iö út.
viðtal:
Þröstur Haraldsson
mynd:
Jim Smart
Halldór Gíslason (tv.) og Tryggvi Hansen.
Flatarmynd af kúluhúsinu.
Lífsástarsjónarmiö ræður ferdinni
Rætt við Tryggva Hansen og Halldór Gíslason
sem ætla að stofna kommúnu í kúluhúsi
Einhverra hluta vegna hefur
alveg farið framhjá íslendingum
sú mikla umræöa sem átt hefur
sér stað i Ameriku og Vestur-
Evrópu um annars konar sam-
býlisform en hina klassisku
kjarnafjölskyldu. Tilraunir með
sambýli sem ekki byggist á
hjónavigsluvottoröinu eru fáar og
smáar hérlendis meðan „komra-
linur” eins og þær eru gjarnan
nefndar hafa hreiðst út í ná-
grannalöndum okkar.
Þegar taliö berst aö kommún-
um verða margir skrýtnir i fram-
an og byrja strax að ræða um
hópsex og hassreykingar. Stað-
reyndin er hins vegar sú að bæði
þessi fyrirbæri nautnalifsins eru
sennilega mun algengari og út-
breiddari meðal þeirra sem búa
við kjarnafjöiskylduformið en i
kommúnunum.
Þær siðarnefndu eru margvis-
legrar gerðar. Allar byggjast þær
á sameign og sameiginlegum
rekstri að einhverju leyti, en
mjög er misjafnt til hversu
margra þátta hann tekur. Sums
staðar láta menn sér nægja að
hafa sameiginlega matseld en lifa
að öðru leyti sinu einkalifi, ann-
ars staðar er verið að gera til-
raunir með miklu nánara sam-
býli, heimilið verður jafnvel eins-
konar sálgreiningarstöð þar sem
einstaklingarnir kryfja vandamál
sin til mergjar og skilja ekkert
eftir, allt skal Ut. Svo tekur sam-
býlið þátt iaðleysa vandann, sem
getur verið jafnt sálrænn sem fé-
lagslegur.
Flest sambýli eru einhvers
staðar á þessu bili. Sá sem þetta
ritar kynntist nokkrum ,jíollekt-
ivum” eins og þau eru nefnd i
Danmörku og voru þau flest með
þeim hætti að 6 - 8 manns bjuggu
saman,höfðu sameiginlegan hús-
sjóð sem rann til innkaupa á mat
og hreinlætisvörum, sima,
rekstrar hússins, blaðakaupa
oþh. Eldhús, borðstofa og setu-
stofa voru sameiginlegar en að
öðru leyti höfðu menn sin her-
bergi þar sem þeir áttu sitt einka-
lif. Mjög var misjafnt hvernig
menn höguðu sinu ástalifi, sumir
lifðu i kjarnafjölskyldu innan
sambýlisins, bjuggu með mökum
sinum og börnum, aðrir voru
kannski i ástarsambandi úti i bæ,
en „bjuggu ekki með”.
Auðvitað koma upp vandamál i
svona sambýli, rétt eins og i
kjarnafjölskyldunni. Fólk rifst út
af ýmsu. En i sambýlinu eru mál-
in auðveidari viðfangs að þvileyti
að þar eru einstaklingarnir ekki
eins bundnir hverjir öðrum og i
hjónaböndunum. Enda eru tið
mannaskipti i dönskum sambýl-
um. En sambýlið heldur áfram
þótt skipt sé um þátttakendur. Og
sambýlið er ekkert endanlegt
form, oft flytja menn úr þvi i
kjarnafjölskylduna eða leigja sér
einstaklingsherbergi.
Hér á landi eru valkostirnir
færri, raunar aðeins tveir:
kjarnafjölskyldan eða einlifið. Og
mannlifið er að sama skapi fá-
tæklegra. Fólki hættir til að ein-
angrast á heimilum sinum, eða
vera alitaf eins og gestir. Auk
þess að auðga mannlifið stuðlar
sambýlið að réttlátari verka-
skiptingu á heimilunum, það
kemst enginn undan þvi að elda
mat og halda húsi og fötum heilu
og hreinu.
En hver ætli ástæðan sé fyrir
þvi að Islendingar eru svo af-
skiptalausir um sambýlisform
sitt? Af hverju er það svona litið
rætt og af hverju eru svo fáar til-
raunir gerðar til að breyta Ut frá
vananum?
Það á sér væntanlega ýmsar
orsakir. Sú helsta felst þó senni-
lega i húsnæðiskerfinu. Húsnæði
hér á landi er óhóflega dýrt og
skipuleggjendur hafa hingað til
ekki haft hugmyndaflug til að
hugsa sér öðru visi sambýli en
kjarnafjölskylduna. Lánakerfið
gerir heldur ekki ráð fyrir öðru
formi, tii dæmis eru húsnæðis-
málalántil íbúðakaupa og -bygg-
inga miðuð við fjölda eldhúsa. Ef
3 - 4 fjölskyldur ætla að slá sér
saman og kaupa stórt hús fer það
eftir þvi hversu mörg eldhús eru i
húsinu hve mörg lán fást til kaup-
anna. Af þeim sökum eru mörg af
þessum stóru gömlu fallegu hús-
um i bænum útilokuð fyrir sam-
býli, eins og þau henta þó vel. Og
nýbyggingar miðast allar við
kjarnafjölskylduna.
Að eiga sér draum
En sem betur fer eru alltaf til
hugsjónamenn sem eiga sér
draum um fagurt mannlíf og at-
hafnagleði til að reyna að gera
hann að veruleika. Helgarpóstur-
inn komst á snoðir um að hópur
fólks i Reykjavik væri að undir-
búa byggingu á nýstárlegu hús-
næði fyrir sambýli. Tveirúr þess-
um hópi voru teknir tali, það eru
þeir Tryggvi Hansen listamaður
og Halldór Gfslason arkitekt.
— Það má segja að áhugi okkar
á sambýlinu sé tvfþættur. Annars
vegar stafar hann af félagslegri
nauðsyn, við viljum rjúfa ein-
angrun kjarnafjölskyldunnar,
þar sem konan er iðulega ein-
angruð inni á heimilinu en karlinn
útilokaður frá því. Hins vegarer
það fjárhagslegi ávinningurinn
sem er af sameiginlegu húshaldi;
við hugsum þetta sem einskonar
félagsbú.
Að vissu leyti verður þetta fé-
lagsbú sjálfu sér nógt, en það
mun lika tengjast þjóðfélaginu.
Við förum ekki út i þetta með ein-
hverja andúð á tækninni og nú-
timanum að leiðarljósi, þvert á
móti höfum við hugsað okkur að
nýta alla möguleika er koma
manninum tilgóða. Þar má nefna
orkuvinnslu á staðnum með vind-
myllu ogsalernum sem framleiða
gas, ef ekki er jarðhiti til staðar.
Við ætlum að sætta rómantikina
og raunsæissjónarmið.
Hugmyndir okkar byggjast á
meðvitaðri lifsbreytni. Við viljum
koma upp meira samstarfi á
heimilinu og vinna með fólki i
þjóðfélaginu, t.d. með nám-
skeiðahaldi eða með þvi að koma
upp menningar- og listamiðstöð.
Með þvi að breyta verkaskipting-
unni ætti lika að vera hægt að
stytta vinnutimann og gefa fólki
aukin tækifæri á að vinna að
skapandi starfi heimafyrir. Það
er fyrstog fremst lifsástarsjónar-
mið sem kom þessu af stað og við-
heldur hugmyndinni. En þrátt
fyrir þessa auknu samvinnu verð-
ur fólk frjálst i sinu einkalifi,
þetta er enginn fasismi.
Kúluhús
— Hvernig hús hafið þið hugsað
ykkur að byggja?
Það sem við höfum i huga er
hússem byggterá kúluforminu. f
miðju yrði stór kúla þar sem
sameignin er, eldhús, borðstofa,
bókaherbergi, vinnuherbergi,
barnaherbergi oþh. Þessi kúla
yrði svona 300 fermetrar. Ot frá
þessari kúlu liggja stuttir gangar
út i' litlar kúlur þar sem fjölskyld-
urnar eiga sitt einkalif. Þar yrðu
svefnherbergi, salerni og lítil eld-
hús. Við hugsum okkur að allir
leggi saman til að kosta stóru kúl-
una en hverf jölskylda verðursvo
aðkosta sina kúlu og getur þá vit-
anlega ráðið því að öllu leyti hve
stór hún er og hvernig hún er inn-
réttuð.
Auk þessa höfum við gert okkur
i hugarlund að ibúarnir komi sér
upp einhvers konar rekstri i
kringum húsið og að amk. hluti
ibúanna hafi sitt lifibrauð af hon-
um. Þar gæti bæði
verið um að
ræða gróðurhús
eða garðrækt og