Helgarpósturinn - 18.06.1982, Síða 14

14
Föstudagur 18. júní I982 ^OúsfurínrÍ-
Magnús á Kjarva/sstöðum
1 tUefni af Listahátið ’82, voru
þrjár sýningar opnaðar að
Kjarvalsstööum. Þær eru
„Hönnun ’82” og tvær myndlist-
arsýningar, „Sýniljóð II og
Skúlptúr” eftir Magnús Tómas-
son og „Af trönum Kjarvals”,
sem Gylfi Gislason myndlistar-
maður hefur sett upp i Kjar-
valssal.
Sýningunni er skipt i þrjá
hluta: „Sýniljóð II”, „Agrip af
sögu flugsins” og „Skúlptúra”,
en þó eru sterk tengsl milli
hluta. og flæða þeir oft
hver i annars farveg.
„Sýniljóð I” sýndi Magnús I
Galleri Súm, árið 1977. Það eru
þvi bein tengsl milli þeirrar
sýningar og „Sýniljóð II”, sem
teikningar „Morgunn úr lifi
Midasar”, best heppnuðu verk
Magnúsar i þessum syrpum.
Þar tekst honum best að tengja
klassiska goðsögn við nútím-
ann.
Einnig koma við sögu i verk-
um Magnúsar Prómeþeifur og
feðgarnir Daidalos og íkarus,
en þeir siðarnefndu tengjast svo
„Sögu flugsins”.
1 pappírslágmyndunum, má
finna skyidar tilvitnanir i klass-
iskar bókmenntir. Aberandi
best er „Hagnýt bibliusaga”
(nr. 8), sem snýst um bygg-
brauðin 5 og smáfiskana tvo og
mett gátu 5000 menn, voru þó 12
körfur af brauði afgangs. Papp-
irsþrykkið er greinilega unnið
úr gifsskúlptúrnum (nr. 74),
sem snýst um sama þema.
„Ágrip af sögu flugsins” eru
flóknustu verk Magnúsar og
jafnframt endapunkturinn á
þessari yfirgripsmiklu sýningu.
Þau eru ljóðræn tileinkun til
allra þeirra sem koma við sögu
flugsins, allt frá Cyrano de
Bergerac til MacCready’s sem
„fyrstur flaug fyrir eigin vööva-
afli”.
Þetta eru safnmyndir af smá-
hlutum, uppstoppuðum fuglum,
bjöllum og leðurbiökum ásamt
öörum fingerðum konstrúksjón-
um. Segja má að hér vinni
Magnús eins og skurðlæknir eða
úrsmiður, enda verður útkoman
há-fagurfræðileg. Það er ótrú-
lega löng leið frá „Sögu flugs-
ins” (1 6 hlutum, nr. 55) til upp-
hafsins i verkum á borð við
„Flug-vél” (nr. 76) og „Minnis-
merki um Ikarus” (nr. 81), en
þaueru gerð um 10 árum fyrr, i
byrjun 8. áratugarins.
Með þessari sýningu skýrist
mjög staða Magnúsar sem
myndlistarmanns. Raunar eiga
hugmyndir hans margt sameig-
inlegt með húmoriskum súrre-
alisma Ernst og Magritte,
meiraenmeð poppurum og con-
cept-listamönnum Súm-tima-
bilsins. Verk hans standa og
falla með handbragðinu, fremur
en hugmyndinni. Magnús tekur
ideuna og finpússar, vinnur og
endurvinnur og slipar af alla
vankanta, þar til allir lausir
endar eru bundnir. Hugmyndin
varðveitist, en i sótthreinsaðri
mynd likt og heili i formalin-
krukku uppi á hillu. Heilinn
varðveitist sem nýr, en frum-
urnar eru löngu hættar að
starfa.
Þannig hefur Magnús unnið
sig hægt og bitandi gegnum
vissar grunnhugmyndir siðustu
lOára, þar til lengra verður ekki
haldið. Hann hefur gengið af
þeim dauðum með handverki
sinu. Eftir stendur listamaður-
inn og ef marka má viðtal við
hann I útvarpinu, er hann reiðu-
búinn að halda út i nýjar orrust-
ur.
Að þessu sinni verður fjaiiaö
um sýningu Magnúsar. Sýning
hans er viöamikil og fyllir alla
ganga safnsins. A henni eru
rúmlega 80 verk, sem mörg
hver erui fleiri hlutum, nokkurs
konar seriur eöa myndraðir.
Þetta er væntanlega sú stærsta
sýning sem hann hefur haldiö
hér og má með nokkrum sanni
segja að þetta sé yfirlitssýning
yfir þróun listamannsins, sið-
astliðin 10 ár.
Þó er lungann úr sýningunni
að rekja til þeirra starfslauna
sem hann fékk frá Borginni og
með þeim gat hann unnið ó-
skiptur að list sinni i eitt ár.
Grunnhugmyndirnar eru þó
miklu eldri, eða allt frá árinu
1967 og má finna nokkur verk
frá þvi snemma á siðasta ára-
tug, sem tengjast seinni tima
verkum Magnúsar.
hann sýnir nú. Um þessi verk
segir Magnús, að þau séu mynd-
ræn ljóð og ljóðrænar myndir,
eöa of ófullburða til að vera
myndir, eða ljóð.
Magnús kafar i klassiskar
heimildir og dregur upp goð-
sagnir af hellenskum uppruna.
Um þessar heimildir spinnur
hann svo myndraðir sinar, setur
goðsagnirnar i nútimalegt sam-
hengi, til að áhorfandinn nálgist
þær betur og skynji þær sem
part af eigin tilveru. Allt er
þetta umvafið fyndni, sem er
Magnúsi i blóö borin. Herostrat-
os brennuvargur frá Efesos
(sem sjáifur var dæmdur á bál-
ið, eftir að hafa brennt Artemis-
arhofið til grunna), gengur ljós-
um logum i gifsmyndum og
teikningum Magnúsar.
Eins er um Midas konung i
Frýgiu, en allt varö að gulli sem
hann snerti. Kannski eru þrjár
> >- ■
I II
B £■§
> 3 33
5 c .52
] «o &
j
. C9
-»'0 pj
"o:®.
: 2 »
! = 2
j « «
l
’ ° .tJ
1 « Sf
i -o «
! C “
I «
0» s
I u .S
:
ui C
0-3 >>
1 e B
1 tuO c
« “
) M 3
Hin ei/ífa æska Blakeys
„Ég var svei mér heppinn
að vera i sparifötunum annars
cr ekki að vita hvað heföi orðiö
um mig þegar prúðbúnir boö-
berar Blakeys flettu upp i
Golson undir lokin. Þetta var
nú meira jazzbandið.”
Jón Múli eftir Blakey
tónleikana i Háskólabió.
f S//X X
Þaö er hver Silkitromman
annarri betri i júnimánuði i
Reykjavik og þegar Art Blakey
settist viö húðirnar á sviöi Há-
skólabiós var ekki að sjá á hon-
um að hann hefði verið á stans-
lausu hljómleikaferðalagi sl. tiu
vikur og aldrei leikið i sömu
borginni tvö kvöld I röð. Hann
virtist meira að segja enn yngri
en þegar hann lék I Austurbæj-
arbiói fyrir þremur árum. Ung-
sveinarnir hans voru mun elli-
legri en meistarinn, a.m.k.
þreytulegri nema bassaleikar-
inn Fambrough sem er vanur
feröavolkinu.
Art Blakey og Dizzy Gillespie,
eru siðastir hinna sögufrægu
bopfrumherja sem enn þeysast
um heiminn eins og ekkert sé
sjálfsagöara og láta aldurinn
ekkert á sig fá. Blakey er að
visu ekki nema 63ja ára en það
er hár aldur I hópi starfandi
djassleikara. Bopararnir eru að
týna tölunni og siðast féll I val-
inn einkavinur Blakeys, meist-
ari Monk. „Hann var flestum
mönnum bliðari og tilfinninga-
næmari, en fáir skildu hann eða
þekktu Siöast er ég hitti hann
lifs, lá hann undir súrefnistjaldi
i móki. Mér varö svo mikið um
að ég svipti tjaldinu frá, hristi
hann og æpti: „If yo’die I will
kill yo’ ”
Og Blakey þandi skinnin og
blásararnir og strengirnir tóku
undir og stærsta litla hljóm-
sveit I heimi var komin i gang.
Brátt rauk þreytan úr ungum
likömum drengjanna, og þeir
léku hvern frumsaminn ópusinn
af öðrum Kjartansson og Ram-
sey stilltu hljóöiö og áöuren
John planisti O’Neil var skilinn
einn eftir á sviöinu var gamla
góða en þó nýja Blakeybopið
komið að suðupunkti. Hafi
O’Neil veriö dálitið svekktur yf-
ir að missa af heimsmeistara-
keppninni i boxi þetta kvöld var
hann ábyggilega búinn að
gleyma þvi þegar hann hóf for-
leikinn að Whom Can I Turn To
og Petersonsk sveiflan fyllti sal-
inn og þegar Blakey og
Fambrough gáfu rýþmanum
nýtt iif,tviefldist kappinn
Eftir hlé sauö svo uppúr
djasskötlunum og þegar Blús
marsinn hans Golsons hljómaði
I lokin ætlaði allt um koll að
keyra i salnum. Það var klapp-
að og stappað og Blakey kom
fram og sagði frá ferðavolki
piltanna, en þegar hann leit
sveiflueldinn i augum mann-
fjöldans kallaði hann i þá og
þeir léku aukalag. Moanin’ eftir
Bobby Timmons. Þaö geröu;
þeirlika79.
Þessir tónleikar voru aö
mörgu leyti ólikir tónleikunum
1979. Nú voru færri standardar á
efnisskránni og flest verkin eftir
drengina. Blakey staðnar
aldrei. „Þegar strákarnir minir
segja: „Blakey ertu orðinn latur
að æfa”, segi ég: „Svona strák-
ar látiði mig sjá verkin ykkar,”
ogvið æfumþau!”
Aö sjálfsögöu er þetta band
engin bylting frá 79 bandinu, en
mun ferskara að minu mati.
Meistari Blakey og fé-
lagar i ham í Háskóla-
bíói — gamli maöurinn
var upphaf og endir alls,
segir Vernharður m.a. í
umsögn sinni. Myndir:
Valdís
Saxistarnir Bill Pierce tenoristi
og Donald Harrison altisti blésu
i gamla andanum. Pierce er af
Dexterskólanum með Coltrane-
ivafi og Donald Harrisson létt-
avantgaraður. Pierce hefur
leikið meö Blakey á annað ár en
Harrisson aðeins i fjóra mánuði.
Hann á þvi framtiðina fyrir sér
pilturinn. „Eg var bara
noboddý áöuren ég kom til
Blakeys.”
Pianistinn O’Neil er sjálf-
menntaður og lék með kvartett
Milt Jacksons áöuren hann
kom til Blakeys. Hann er hæfi-
leikarikur pianisti en hefur enn
ekki tekist aö skapa sér sjálf-
stæðan stfl, er I einhverskonar
sjálfheldu milli Oscar Petersons
og McCoy Tyner. En aldurinn
þvælist ekki fyrir honum svo
hann þarf ekkert að örvænta.
Bassaleikarinn Charles Fam-
brough varö þekktur er hann lék
meö McCoy Tyner. Hann er
kraftmikill rýþmaleikari og
sólóisti ágætur, en það getur
verið erfitt að leika bassasólóa á
sviði þar sem NHOP er öllum i
fersku minni.
Þá er að geta trompetleikar-
ans Perenc Blanchard. Hann er
aðeins átján ára gamall og
óhætt að segja að hann hafi töfr-
að alla sem hlýddu á hann þetta
kvöld. Hann hefur aðeins veriö
þrjá mánuði i Blakeybandinu en
lék áður á annað ár með Lionel
Hampton: „Það var góður skóli
að vera i Hamptonbandinu en
maður fékk ekki mörg tækifæri
til að sólóa. 1 mesta lagi einu
sinni á kvöldi. Art Blakey er
öðruvisi. Hann hvetur okkur
piltana, og nær þvi besta fram
hjá hverjum okkar.” Auðheyrt
var að pilturinn haföi hlustað á
Davis einsog allir aðrir, en einn-
ig þóttist ég greina dálítinn
Clark Terry i leik hans. „Eg er
enn að læra og höfuðþátturinn
eraðhlusta. Ég er fæddur i New
Orleans og Louis Armstrong
hefur alla tið verið mér kær. Að
sjálfsögðu hef ég hlustað á Miles
Davis baki brotnu. Hver gerir
það ekki? Einnig Clifford
Brown, Lee Morgan, Clark
Terry, og fleiri slika. Ég er ekk-
ert farinn aö pæla i yngri stefn-
um enn. Fyrst er að ná valdi á
undirstöðunni!”
Þessi drengur veit hvað hann
vill og stefnir markvisst að
glæstum árangri i list sinni. Og
eitt er vist, að piltur sem hefur
náð jafn persónulegum stil
innan jafn gamals listforms og
haröbopið er, á eftir að gera enn
stórbrotnari hluti þegar hann
fer að móta sina eigin tónlist i
eigin hljómsveit.
Gamli maðurinn var samt
upphaf og endir alls. Enn einu
sinni sannaði hann okkur hvern-
ig magnþrungin persónuleiki
mikils listamanns gerir allt nýtt
og ferskt hversu oft sem þaö
hefur verið leikiö.
Slikt er aðeins á færi snilling-
anna.