Helgarpósturinn - 18.06.1982, Side 16

16
Jón Ragnarsson i Regnboganum var
helst á þvi, aö þaö væri eitthvaö fariö aö
haiia undan fæti i blaöaheiminum fyrst
hann væri ientur i helgarviötali. Enda lýsir
hann sér sem „ósköp hógværum”.
En þetta er dugnaöarforkur, sem steypir
sér af fullri alvöru út I þaö, sem blasir viö
hverju sinni. Það fyrsta, sem Jón Ragn-
arsson steypti sér út I, var veitinga-
mennska. Þaö lá kannski alltaf beint viö aö
svo færi, sagöi hann þegar viö sátum I
bjartri og rúmgóöri skrifstofu hans á
annarri hæö i Regnbogahúsinu viö Hverfis-
götu.
„Foreldrar minir voru i þessum bransa
frá þvi aö ég man eftir mér og þegar ég var
oröinn sextán ára fór ég sjálfur aö læra til
þjóns. Þegar þvi lauk var ég svo I tveggja
ára framhaldsnámi I hótel- og veitinga-
rekstri I Lausanne i Sviss, þar er heimsins
fremsti skóli á þessu sviöi. Þar kenna þeir
manni allt, sem viövikur veitingamennsku,
bæði bóklega og verklega, þannig að maöur
fær ansi góöa yfirsýn”.
iNennti ekki
þeim ðarrðOardansi
Jón sagöist hafa komiö galvaskur heim
haustiö 1962 og áriö eftir fariö út i sjálf-
stæöan veitingarekstur. „Ég leigöi
Tjarnarbúö, veitingaaöstööuna i Odd-
fellowhúsinu, og rak þaö I ein fimm ár. Ég
var svo til eingöngu i einkasamkvæmunum,
sem var ágætur grundvöllur fyrir á þeim
tima. Fljótlega upp úr þvi fór aö fjölga
samkomusölum klúbba og félagasamtaka,
hótelin byggöu upp og fjölgaöi og þá voru
orönir allt of margir aö bitast um sömu
kökuna. Þetta voru oröin tóm undirboö og
öll aöstaöa oröin önnur. Þá nennti ég ekki
lengur aö taka þátt I þeim darraöardansi og
fór út.”
— Var þaö þá, sem þú keyptir Hafnar-
bió?
„Já, þaö var ’68, raunar áður en ég hætti
viö Tjarnarbúö. Þá hellti ég mér á fullu út I
kvikmyndaiönaöinn. Þaö horföi samt ekki
mjög björgulega viöá þeim tima — sjón-
varp var tiltöluiega nýtt fyrirbæri hér og öll
bióin búin aö vera meira og minna i klessu
út af þvi. Ég var þó búinn að kynna mér
hvernig þróunin haföi oröiö I öörum
löndum. Þar haföi aösókn aö kvikmynda-
húsum dregist mikiö saman fyrst eftir til-
komu sjónvarps en siöan náö sér á strik
,«ftur. Ég reiknaöi þvi dæmiö þannig aö
. ^bíóin væru á leiö upp og aö framtiöin blasti
viö þeim. Mér fannst rétt að gera þetta á
þessum tima — og er náttúrlega löngu
sannfæröur um aö þaö var.”
— Og Hótel Valhöll á Þíngvöllum kemur
inn I myndina á þessum tima, eöa hvaö?
„Ja, pabbi keypti Valhöll ásamt tveimur
öörum ’61, þeim Sigursæli I Sæla-Café og
Þorvaldi i Sild og fisk. Þeir fóru út slðar og
þá keypti ég helminginn á móti pabba.
Þegar hann féll frá eignuöumst viö syst-
kinin og mamma hans hlut, þannig aö ég er
ennþá inni i þvi en nú leigjum viö rekst-
urinn. Fyrstu árin vann ég mikiö á Valhöll
og var þar mikiö þess fyrir utan. Mér finnst
alltaf gott og gaman aö koma þangaö — þar
liöur mér vel.”
600 manna „Kúliúrmalía”
— Þetta var kannski útúrdúr — viö
vorum aö tala um Hafnarbió. Þar gengu,
fannst manni, svona ákveönar myndir
fremur öörum...
Jón Ragnarsson brosti — eöa örlaöi fyrir
glotti? „Auövitaö eru allar myndir ákveön-
ar myndir, eins og þú oröar þaö, en þaö má
kannski segja, aö þar hafi einkum verið
sýndar svokallaðar „aksjón-myndir” eöa
afþreyingarmyndir. Fyrir þannig myndum
er einfaldlega besti grundvöllurinn enda
gaf aðsóknin aöHafnarbió ekkert eftir aö-
sókn aö stærri bióunum þótt þaö væri
minnst.”
— Hvaö þurfa menn helst aö kunna til aö
reka bió?
Hann hikar: „Ég kann nú eiginlega ekki
alveg aö svara þessu... maöur þarf náttúr-
lega aö hrærast meö þörfum kúnnanna,
vita fyrir hvernig myndir er helst þörf. Mál
málanna er náttúrlega aö velja réttar
myndir fyrir okkar markaö. Fjöldinn vill
afþreyingarmyndir, þaö er engin spurning.
Þaö er ákveöinn hópur, sem kemur fljótt I
bió, fóik sem fer I bió til aö drepa tíma og
skemmta sér en leitar siöur eftir listaverk-
um á þessu sviöi. Þaö skiptir miklu máli þvi
kvikmyndahúsarekstur kostar mikiö fé
dags daglega. Svokallaðar betri myndir,
listrænar myndir, hafa lika ágætan hóp en
það fólk kemur seinna, er latara viö aö fara
i bfó. Ég man eftir dæmi frá I vetur þegar
við sýndum Montenegro, sú mynd gekk
prýöilega en þaö tók lika þrjá mánuöi aö ná
fólkinu inn. Viö höfum stundum veriö meö
kvikmyndahátlöir hér, þar sem sýndar eru
eingöngu svokallaöar listrænar myndir,
margar skinandi góöar, en þaö er ekki
nema um sex hundruö manna hópur, sem
sækir þessar myndir.”
Föstudagur 18. júní 1982
— Er þá kúltúrmaflan ekki stærri en
þetta?
„Þaö viröist ekki vera... Staöreyndin er
sú, aö þaö er ekki grundvöllur fyrir þvi aö
sýna margar myndir af þessu tagi. Þær
kosta stórfé og geta ekki borgaö sig ef þær
eru of þungar.”
SniHinprinn FassDinder
— Sumar hafa þó gengið vel hér hjá þér —
eins og til dæmis Hjónaband Marlu Braun
og fleiri Fassbindermyndir.
„Já, já. Fassbinder hefur gengið vel og
lengi. Ég sýni nýjustu myndina hans, Lolu,
hér á næstunni og trúi aö hún eigi eftir að
ganga vel eins og fyrr.”
— Þaö spillir kannski ekki fyrir aö nú er
hann allur,þannig er það a.m.k. í bóka- og
plötusölu, salan margfaldast oft þegar
höfundarnir deyja skyndilega.
„Já en ég heföi nú gjarnan viljaö sjá hann
lifa lengur — hann ætlaöi aö koma og vera
hér viö frumsýningu á Lolu.”
— Þaö er rétt.já. Þiö kynntust... Manni
skilst helst aö hann hafi farið úr sukki og
svlnarii...
„Ég vil nú ekki kenna mér um þaö þótt
viö höfum kannski tekið glas saman’’
— ?! Nei, ég átti nú kannski ekki viö þaö.
Hvernig kom hann þér fyrir sjónir? Var
hann orðinn toginn og teygöur af sukki og
svalli?
„Þaö fannst mér ekki. Hann var mjög
snyrtilegur — en hann drakk mikinn bjór.
Aö öðru leyti ... ja, þetta var náttúrlega
snillingur. Ekkert annað og ekkert minna.
Mér þótti hann skemmtilegur, hann virtist
vel heima i öllum hlutum, haföi talsveröan
áhuga á Islandi og þekkti eitthvað til hér.
Hann íór fyrir aldur fram, þaö er engin
spurning.”
— Þetta var I Cannes, ekki satt? Borgar
sig aö sækja kvikmyndahátiðir og kaup-
stefnur af þvi tagi?
„Borgar sig? Engin spurning. Þarna
mæta allir sem vettlingi geta valdið. Þaö er
á stefnum af þessu tagi, sem ég kaupi mest
af mlnum myndum. Svo aflar maöur ým-
issa sambanda á kvikmyndahátiðum og
kaupstefnum, sem skipta miklu máli fyrir
þennan rekstur og iönaöinn allan.”
... |)á er Dara verið ao sieia
— En nú ertu kominn I enn nýjan bransa,
þótt hann sé tengdur kvikmyndunum. Ég á
viö vídeóleiguna hér viö hliöina á Regn-
boganum.
„Ég er nú ekki einn I þvi, þetta er og
heitir Myndbandaleiga kvikmyndahús-
anna. Þaö fyrirtæki var stofnaö af nauösyn
og ég held aö rekstur þess hafi borið nokk-
urn árangur.”
— Þaö er mikiö talaö um lögbrot I sam-
bandi viö þessar myndbandaleigur allar og
fjölbýlishúsakerfin. 1 hverju felast lög-
brotin — ég er ekki viss um aö allir viti þaö
nákvæmlega.
„1 sem allra stystu máli, þá felast þau I
þvl, aö þaö er veriö aö leigja út og sýna al-
menningi sjónvarpsefni, kvikmyndir og
annaö, sem viökomandi eiga ekki rétt á.
Samningar viö höfunda og rétthafa um
notkun á þessu efni hafa ekki verið geröir.
Þó held ég aö þetta sé mikiö aö lagast,
menn eru farnir aörespektera höfundarrétt
og afnotarétt annarra. Þetta hefur veriö —
þótt þaö fari mjög minnkandi — þannig, aö
fólk hefur veriö aö kóplera af sjónvarpi
erlendis og jafnvel aö afrita myndbönd,
sem þaö hefur keypt I útlöndum, og leigt
siöan og sýnt almenningi.
Ég held samt að flestir þeirra, sem reka
leigurnar, hafi ekki byrjaö meö slæmu
hugarfari eöa ætlaö sér aö brjóta á rétt-
höfum. Menn vissu einfaldlega ekki betur,
sem kannski er ekki nema von, þvi þessi
vídeóvæðing hérlendis byrjaði mjög snögg-
lega og gekk mjög hratt fyrir sig.”
— En nú er þetta aö lagast, segir þú.
Hvernig standa húskerfin sig?
„Þau eru ekki orðin nógu góö ennþá —
eins og til dæmis þeir I Videosón. Þeir eru
ekki eins og þeir ættu aö vera og ég hef
reynt þá aö ólöglegum hlutum — þeir eru aö
sýna myndir I kerfunum hjá sér, sem þeir
eiga ekki rétt á. Ef menn gæta ekki alls
réttar I þessu sambandi, þá er bara veriö aö
stela. Þaö er ekkert annaö orö yfir þaö.
Allargjaldskrárhér eru miöaðar viö einka-
not og auövitaö eru heilu blokkirnar og
ibúðahverfin ekkert annaö en almenningur
I þeim skilningi.
RíKisvaldið
qerir öKKur erliðara lyrir
— Nú eru engar reglur til um þessa starf-
semi hérlendis ef maöur undanskilur lög
um höfundarrétt. Hvernig hefur rlkisvaldið
staðið sig?
„Ja, við höfum veriðað reyna að fá lækk-
un á tollum á innfluttum myndböndum en
sú viðleitni okkar mætir engum skilningi.
Ef eitthvaðer, þáhefur rikisvaldið reyntað
gera hlutina erfiðari — eins og sést á þvi,
að myndbönd eru hvergi dýrari en hingað-
komin. Tollurinn er hvorki meira né minna
en 137%. Þeir vilja til og með tolla höf-
undarrétt á hverri kassettu fyrir sig, jafn-
vel þótt maður sé löngu búinn að borga það
gjaldog eigi — eða hafi umboð fyrir — þann
rétt hérlendis. Þannig vilja þeir meta
hverja kassettu á allt að þreföldu verði.”
— Svo eru i gangi málaferli ykkar kvik-
myndahúsaeigenda gegn sumum þessum
fyrirtækjum. Hvernig gengur sá mála-
rekstur?
„Ég held að það gangi sinn gang, hvorki
hratt né hægt. Okkar lögsóknir beinast
gegn leigum, sem hafa verið að leigja út
efni án réttar og jafnvel að fjölfalda það
sjálfir. 1 rauninnisnúast þessi mál ekki um
réttinn, hann er augljós og viður-
kenndur. Þetta verður fyrst og fremst
spurning um fjárkröfurnar — skaðabætur-
nar. Menn vita orðið nokkuð almennt hver
réttarstaðan er — en það er jafn augljóst,
að sé brotið á þessum rétti, þá er ekki um
annað að ræða en að kæra menn og stefna
þeim.”
— Hver heldurðu að verði framtiðar-
skipan þessara mála — áttu von á að lát
verði á vídeóæðinu?
„Ég held að þetta muni minnka og jafna
sig, en aðstæður I landinu eru þannig að
grundvöllurinn fyrir þessari starfsemi er
góður. Veðurfar er ekki sérlega skemmti-
legt og það er tiltölulega litið um aÖ vera, S
svo þetta er prýðileg heimilisskemmtun.
Þá sýnist okkur nokkuð bera á þvi, að fólk
sé að slíta sig út úr stóru kerfunum. Greini-
lega vill það fá að velja efnið sjálft.
Kannski skiptir lika máli i þessu sambandi,
að fólk er smeykt við lögbrotin og kærir sig
ekki um aðgeta átt von á lögfræðingi heim I
stofu einn daginn. Það er þó ekki megin-
atriðið, að mlnu mati, heldur hitt: eigiö
val.”
nasarmyndir qanqa Dcsl
-Hvernig efni gengur svo best?
„Það eru afþreyingarmyndirnar. Og
raunar allar góðar myndir úr bióunum. En
það er eitt i þessu, sem hefur komið mér
mjög á óvart og mér þykir merkilegt. Kvik-
myndir, sem hafa gengið mjög vel og fengið
kannski 50—60 þúsund áhorfendur, eru bull-
andi söluvara I vídeó á eftir. Ég get nefnt
The Deer Hunter sem dæmi. Hún gekk
mjög vel I bióinu. Þegar aðsókn fór að
minnka settum við hana hér I myndbanda-
leiguna. Þar gekk hún vel og svo er ég að
sýna hana aftur hérna i Regnboganum. Þá
kemur mikill kippur I hana i myndbanda-
leigunni. Það er eins og fólk vilji sjá vin-
sælar myndir tvisvar og þrisvar sinnum,
bæði I bió og heima hjá sér. Hm, merki-
legt.”
— Nú er komin alislensk kvikmynd á
myndband, Punkturinn.
„Já, ég er mjög spenntur að sjá hvernig
það gengur. Það hafa verið gerðar hundrað
kasettur svona I fyrsta umgang.. myndin
gekk vel þegar hún var sýnd I bió og það
verður forvitnilegt að sjá hvort þetta sama
lögmál, og ég var að lýsa um Deer Hunter,
á lika við Punktinn.”
— Ég hef á tilfinningunni, að þér þyki
þetta skemmtileg atvinnugrein...
„Já. Þetta er mjög gaman. Skemmti-
legur iðnaður — svolitið hasarfenginn af og
til — en það þarf með”.
— Langar þig þá ekki að búa til kvik-
myndir sjálfur?
„Svolitið er ég tengdur þvi, ég er aðili að
kvikmyndafélaginu Óðni, sem gerði Punkt-
inn. Við erum fjórir, sem eigum það. Nú
erum við með áform um að kvikmynda
Atómstöðina eftir Laxness. Það er verið að
vinna að handritinu og væntanlega verður
hægt að byrja að kvikmynda I haust.”
— Komstu ekki eitthvað nálægt mynd-
inni hennar Rósku, sem frumsýnd var I
vetur?
„Þab er varla hægt að segja það, ég
keypti erlenda sýningarréttinn. Enn sem
komið er hefur sú mynd aðeins verið sýnd I
sjónvarpi á Italiu — en þeir borguðu vel og
þeir gætu gert það annars staðar lika. Sú
mynd er nú fyrst og fremst sjónvarpsefni,
aðminu mati, fremur en að hún eigi erindi I
kvikmyndahús.
Eq er eKKi dauðylli
Siminn hringdi nokkuð stöðugt á meðan
við sátum og töluðum saman. Sýningar
voru hafnar og þar sem verkfall stóð þessa
daga voru tiltölulega óvanir fjölskyldumeö-
limir Jóns við vinnu. Hann bauð upp á kalt
kók og reykti mikið. Jóni Ragnarssyni
hefur verið lýst á ýmsan nátt. En hvernig
lýsir hann sér sjálfur?
„Þú verður liklegast að spyrja aðra um
það en mig...” sagði hann. „Ætli ég sé
ekki... ja, ég held að ég lýsi mér helst sem
ákaflega hógværum manni.”