Helgarpósturinn - 18.06.1982, Side 19

19
•' V \ : rt
_J~lelgai------
, Föstudagur 18. júní 1982 PuSturínR
eftir dr. Þbr Jakobsson
Landsins
forni
fjandi
Hafís við Grænland
— og Island
Island er staðsett I námunda
viö Austur-Grænlandsstrauminn,
sem er meginhafstraumurinn úr
Norður-tshafinu. Með straumn-
um nyrst, milli Grænlands og
Svalbarða, flýtur i sifellu mikið
magn hafiss þannig aö Islaust er I
rauninni aldrei suður meö
A-Grænlandi allt til Scoresby-
sunds á 70.breiddargráðu. A þess-
um slóöum bætist við Is, sem
myndast hefur I sjónum við
A-Grænland eöa brotnáð úr skrið-
jöklum Grænlands.
Meö haustinu vex útbreiösla
haflss við A-Grænland og verður
þar smám saman svo mikil ný-
myndun Iss, að haflsjaðarinn er
að jafnaði miðja vegu milli Græn-
lands og tslands, þegar á liður
veturinn. Meðalútbreiösla issins
viö Grænland veröur mest I mai
og nær þá samfelld breiða suöur
með öllu A-Grænlandi állt til
syðsta odda landsins og jafnvel
Iitiö eitt suður fyrir og umhverfis
oddann.
Stundum verður útbreiösla haf-
issins við Grænland óvenju mikil
og er þá mikil hætta á, að hann
nái alla leið til tslands. Er þá ým-
istum að ræða nokkuö samfelldar
Leiðangur norður
t rauninni var ætlunin að rabba
um allt annað efni en þaö, sem
varð fyrir valinu. En sökum anna
neyðist ég til að segja frá sjálfum
mér ogeigin fyrirætlunum. Innan
stundar mun ég stlga um borð i
isbrjót, sem liggur við landfestar
iReykjavíkurhöfn.
Feröinni er heitið norður I Isinn
og verö ég væntanlega staddur I
isnum milli íslands og Grænlands
þegar póstur þessi birtist lesand-
anum. Ætlunin er aö þræða Isjað-
arsvæðiö, ýmist I Is eða utan viö
hann.
Geröar verða haffræðilegar at-
huganir á mörgum stöðum, hiti
mældur á mismunandi miklu
dýpi, hafisinn verður kannaður,
haflskort teiknuð, veðurathugan-
ir geröar og fleira mætti telja.
Stefnt er aö þvl aö kanna Isinn
allt noröur aö 72. breiddargráöu,
sem er nokkuð fyrir norðan
Scoresbysund og Jan Mayen. —
Farkosturinn er 5000 tonna is-
brjótur frá Murmansk i Sovét-
rikjunum og eru samferðamenn
mlnir og gestgjafar ailir frá þvi
landi.
Er nú best að láta ferðasöguna
blöa ferðalokanna, en þess I stað
farið örfáum orðum um hafls viö
Island . Hvaðan er hann kominn,
þessi ófúsugestur?
breiður eða leifar af tættum is-
jaðrinum, sem losnaö hefur um
fyrir tilverknað rikjandi vindátta.
Vermandi vernd Irminger-
straumsins, sem tilheyrir Golf-
straumakerfinu og fer réttsælis
umhverfis landið, má sin þá lltils.
lsland er þvl við hafísmörk, eða
m.ö.o. I sjálfu haflsjaöarsvæði
norðurhafa.
Breytileiki haflsmagnsins og
þar meö hætturnar á hafískomu
aö ströndum Islands stafar af
margbreytilegum vlxláhrifum
hafs og lofts. A-Grænlands-
straumurinn og kvisl sú sem
greinist suður meö A-tslandi og
kallast A-tslandsstraumurinn eru
breytileg aö hita og seltu viö
sjávaryfirborð.
Skilyrði i hafi til myndunar og
endingar á Is eru því misgóð
noröur af landinu frá einum vetri
til annars. Ekki eru þó öll kurl
komin til grafar, þótt vitað sé um
ástand sjávar. Gangur lægða um
Atlantshaf, styrkur hæöar yfir
Grænlandi og þar af leiðandi loft-
streymi og vindar ráöa úrslitum
um afbrigðilega útbreiðslu hafiss
i tslandshafi.
Sjór og loft umhverfis tsland
eru þvi á slbreytilegri hreyfingu
— og fjölbreytni I myndun , reki,
og eyöingu íss noröur af landinu
er mikil. >ess ber að gæta aö haf-
isinn er aldrei fjarri fiskveiðilög-
sögu tslands og þekur oft miðin
nyrst innan hennar. Fuli ástæða
er llka, eins og revnsla sannar, til
að búast við hafls að ströndum
landsins öðru hverju, Hann hindr-
arþásiglingarogtokar höfnum.
Teygja mætti lopann og lýsa
margs kyns aöferðum við hafls-
rannsóknir. I fyrrnefndum leiö-
angri i boði rússa veröa geröar
gagnlegar athuganir til saman-
buröar á mælingum fyrri ára. En
það veröur lika miöað að því aö fá
fyllri upplýsingar um hafissvæði
á sama tima með iskönnun Land-
helgisgæslunnar og erlendum
veðurtunglamyndum.
^Leiðangur isbrjótsins Otto
Schmidt hafði gengið vel nú um
miðja vikuna, og höfðu veriö
geröar margar mikilvægar at-
huganir á hafinu, Isnum og and-
rúmsloftinu, stundum á islausum
sjó, stundum i miklum hafis, 2 - 3
metra þykkum. Á miövikudag
var leiðangurinn staddur i grennd
viö Jan Mayen.
LIFIÐ ER EKKI ÞAÐ
VERSTA...
Einatt er það svo, þegar
ritvélin er sett i gang,að
fyrir eyrum hljóma orð
Jóns heitins skerinefs:
„Skrifaöi ekki Snorri þaö
sem þurfti að skrifa?” Er
nú ekki loks fariö að bera i
þann bakkafulla með orö-
flæðiö, eða eins og skáld
allra sannra heildsala og
vörubllstjóra yfir 18 hjól
oröaöi þaö: ,,Er mælt hér
eitt orö, er ei fyrr var
kunnaö? Hvað um þaö, þá
viröast prentverkin I land-
inu ráöa ferðinni meira og
minna, biðandi málþola
eftir meiri handritum, án
tillits til þess, hvort stund
eöa dagur hefur fært
mönnum einhverja nýja
reynslu til að færa á
pappirinn. Ég hef grun um,
að svona hafi þetta ekki
veriö I þann tið^alténd var
króníkuriturum ekki gert
aö skila handritum fyrr en
eitthvað markvert haföi
gerst, svoleiöis. Og fussum
svei, undarleg örlög aö
vera orðinn móderne
krónikuritari og það hér
vestrá fjörðum, þar sem
stundum mætti ætla aö lífiö
stæði I staö, þokaöist
a.m.k. ekki nema hænu-
fetið, enda þótt sumir segi
að afstæðislögmálið hafi
siglt fyrir Núpa og aldrei
komið viö hér á fjörðunum.
En fátt er svo með öllu illt
og svo frv. en fyrir fólk,
sem unir sér skár I fortiö-
inni eru þessi klungur sem
menn búa hér utan I ögn
skárri öörum stöðum hvað
viövikur ýmsum hliöar-
verkunum nútimallfs sem
svo er kallað. Og þrátt fyrir
einhæfni atvinnullfsins,
sem sl og æ er verið að
tönnlast á I leiöurum dag-
blaðanna þá er þaö þó til-
tölulega heiðarleg ein-
hæfni. Fólk lifir hér einkum
af þvl að draga hvers konar
fisk úr sjó og tilreiöa hann
handa fólki yfirleitt ein-
hvers staöar hinum megin
á hnattkúlunni, jafnvel
handa hálfsvöngu fólki I
Afriku Imyndum viö okkur,
en þaö er vlst ekki rétt, þvl
skreiðin er borðuð sem
hálfgert sýslumannskon-
fekt I Nigerlu og dýrari en
haröfiskurinn hjá okkur,og
langt til jafnað.
Að ýmsu öðru leyti eru
Vestfiröir vel fallnir til
sæmilega heiöarlegs
mannlifs og þaö sýna kosn-
ingamálin, eins og hér á
tsafiröi, þar sem jafn sak-
laust málefni og malbik
var gert að aðalmálinu,
einnig sportbátahöfn fyrir
litla spíttara og skútur inn-
byggjaranna. Suðurnesja-
menn láta sér aftur á móti
ekki nægja minna en aö >
gera lífhöfn Atlantshafs-
bandalagsins að sinu kosn-
ingamáli, olluhafnir eru
nefnilega llfhafnir hvers
flota, þegar hann er kom-
inn I strið, einkum og sér-
ilagi þriðju heimsstyrjöld-
ina. Einnig komblneruð
flugstöð, sem breyta má i
skothelda stjórnstöö, á
hættutimum. Eiginlega
öllu er tekiö fegins hendi án
tillits til markmiða fram-
kvæmdarinnar og þetta er
ekki nýtt undir sólinni þar
suöur. Við lesum um þaö i
krónlkum frá þvl um alda-
mót, þegar kotkarlar suður
með sjó geröust leiðsögu-
menn hjá Tjallanum á
grunnslóðinni og fengu I
staöinn þann fisk sem hann
ekki hirti, en það var allur
fiskur nema koli, á þeirri
tlö. Landstjórnin stóð sig
illa og ördeyða á miöunum
eftir aö trollin höfðu veriö
dregin upp i kálgaröa. Þá
var miðunum fórnað og
vonandi veröur fórnin ekki
stærri, sem viö þurfum aö
gjalda meö þvl að lána land
undir herstöðvar og vinnu-
fúsar hendur til að koma
upp hernaðarmann-
virkjum.
E n afskaplega hafast
menn ólikt að; þá dagana
sem Suðurnes jafólkiö
krefst meiri herstöðva,
flykkjast milljónir manna
út á götur og torg stórborg-
anna bæði I Evrópu og
Bandarikjunum til aö mót-
mæla vígbúnaöi stórveld-
anna og til þess að krefjast
þess aö frekari morðtólum
veröi ekki plantað niður
heima hjá þeim. Suöurr
nesjamönnum hlotnast þau
undarlegu örlög að hrópa æ
hærra á frekari útfærslu
hernaöarmannvirkja i
Keflavlk, hrópa á olluhöfn
til væntanlegrar notkunar i
næstu styrjöld, eiginlega
skiptir framkvæmdin ekki
máli, allt er þegiö. Hins
vegar eru umsvif stór-
veldisins aldrei sett i sam-
hengi viö rúm og tima, al-
ténd ekki á prenti, þaö er
fátitt ef ekki einsdæmi, aö
menn þar suöur drepi niöur
penna til þess að segja hug
sinn. Engu llkara en
Biedermann og brennu-
vargarnir hafi likamnast á
Reykjanesskaganum, það
sýndu úrslit kosninganna á
dögunum.úrslitin voru ótvi-
ræö krafa um fleiri bensín-
tunnur á loftiö.
Viö getum hins vegar
veriö nokkuð lukkulegir
hér I krikunum fyrir vestan
meöan aöeins hitnar I mal-
bikinu fyrir kosningar,
enda erum viö aö mörgu
leyti vel settir hvað varöar
landkosti. Flugvélar geta
illa lent á fjöröunum og
ekki nema brjóta alla al-
þjóðastaðla eins og kunn-
ugt er, þar af leiðandi
verðum við I friði fyrir
ásælni I þá veru. Einnig er
öröugt um hafnargerðir
þannig að slikar freistingar
falla okkur varla i skaut.
Við erum einnig blessunar-
lega lausir viö orkulindir,
þannig að héruö koma vart
til aö gliöna af þeim sökum
eins og fyrir noröan. Llfið
er að visu blokk og fimm-
pund og det er ikke det
værste man har, svo vitnaö
sé til þess sem Benny
Andersen leggur I munn
Svantes á þessum slðustu
og verstu tlmum.
\