Helgarpósturinn - 09.07.1982, Qupperneq 19

JpiSsturmfi •fr-östudagur .9., júJí rl.982
19
Litast um á Elefanti
Hinrik áttundi lifði, eins
og menn vita, öllu film-
stjörnulegra f jölskyldulifi
en aðrir þjóðhöfðingjar.
Fyrsta kona hans var af
konungsættinni spænsku,
eða öllu heldur konungsætt
Kastiliu, þvi að þá var enn
litið á Spán sem samband
tveggja rikja. Aður en
brúðurin varð drottning,
var hún prinsessa að tign
en á spænsku heitir prins-
essa infanta. Englendingar
nefndu þvi hina tignu brúði
T .íinriií n annst.ivr
frá Helga Skula Kiartanssyni
N
um sem ekki borgaði sig að
kosta upp á til að koma inn
rennandi vatni og öðrum
þægindum. Þvi var, eins og
svo viða i London, ákveðið
að rifa öll hús á svæðinu og
byggja eitthvað allt annað i
staðinn. Þetta heitir „slum
clearance” (að rifa ruslið)
og „redevelopment” (að
skipuleggja nýtt). Ennþá
sér maður hér og hvar i
eldri borgarhlutum hvar
verið er að rifa svona niður
heila götureiti, yfirleitt
Infanta of Castille.Svo var
og nefnt,henni til heiðurs,
glæsilegt gistihús og bjór-
stofa við þjóðveginn suður
frá London.
I ú lauk hinu konung-
lega hjónabandi með þeim
hætti, að konunghollir Eng-
lendingar reyndu að
gleyma sem rækilegast
prinsessunni suðrænu og
viðskiptavinir einnar bjór-
stofu lengst úti i Southwark
voru ekkert sérlega
geymnir á þá minningu
sem framandlegt nafn
fyrirtækisins átti að halda i
heiðri. Brátt hét húsið Ele-
phant and Castle, fill og
kastali. Nafnið færðist yfir
á nálæga járnbrautarstöð,
þegar hún kom til sögunnar,
og siðan á svæðið umhverf-
is.
Eitthvað hafði eyðilagst
þarna i loftarásum, svo
var þarna úrelt byggð, lé-
leg hús með þröngum ibúð-
mjög þétta og hrörlega
raðhúsabyggð.
Það var um 1960 að búið
var að ryðja stóran reit á
Elefanti og bæjarstjórnin
okkar i Southwark (sem er
einn af þessum Kópavog-
um sem Lundúnaborg
samanstendur af) ákvað nú
að vera stórhuga og reisa
nýjan miðbæ. Þetta var á
þeim árum sem Lundúna-
bæirnir voru yfirleitt stór-
huga i verklegum fram-
kvæmdum. Þá vildu þeir
fjölga ibúðum i húsnæðis-
skortinum, án þess þó að
ganga á grænu svæðin, og
byrjuöu að byggja hrika-
legar blokkir, oft upp á tugi
hæða. En ntí vill enginn i
þeim búa og öðru hvoru er
veriö að ri'fa háhýsi. Stund-
um er sprengdur kjallarinn
og afgangurinn látinn detta
og þá kaupir fólk sér að-
gang til að sjá bomsið. Um
þetta leyti var lika mikið
unnið i umferöarmann-
virkjum, vegagöngum,
vegabrúm, vegaslaufum,
nærri þvi vegarembihnút-
um, jafnvel heilu hring-
torgin reist á súlum þar
sem vegabrýr komu marg-
ar saman i kross, eins og
margir íslendingar hafa
séð nálægt Heathrow-flug-
velli.
W
I nýja miöbænum okkar
var gömul járnbrautarstöð
og lika endastöð tveggja
neðanjarðarbrauta, og ótal
strætisvagnaleiðir ligg ja
þarna um, svo að þarna var
mikil samgöngumiðstöð. 1
samræmi við það var sett i
nýja miðbæinn griðarstórt
hringtorg, fimm akreina og
stoppistöðum allra strætis-
vagnanna raðað við göt-
urnar út frá torginu. Utan
við torgið komu hringgryf j-
ur með gangstétt i botnin-
um, tengdar með jarðgöng-
um og stigum og brekkum
hver við aöra og við helstu
staði á svæðinu. Þarna er
upplagðast að villast af öll-
um stöðum sem ég þekki,
og að skipta um strætó er
þarna óhemju kúnst, aö
hvolfa sér þarna ofani
skipulagsundrið og reyna
að koma upp á röttri gang-
stétteinhvers staöarhinum
megin.
H
Ivað vantar svo fleira i
nýjan miðbæ? Jú, verslun-
ar- og skrifstofuhúsnæði.
Og enn var stórhugurinn
virkjaður og reistar hrika-
legar hallir. Gallinn var
bara sá að þetta húsnæði
reyndist ekkert eftirsótt.
Þegar það kom i gagnið,
var efnahagslif landsins
orðið heldur slappt.svo var
stutt i oliukreppuna og all-
ar hinar kreppurnar sem
gangana viðu sem verslan-
irnar kvisluðust út frá i
glerhöllinni nýju. Á endan-
um höfðust þóleigjendur i
mestallt verslunarhúsnæð-
ið, en verr kvað ganga með
skrifstofurnar. Enda er það
svo viða um borgina að
flennistór skilti auglýsa til
leigu splunkunýtt (eða
a.m.k. ónotaðog tiltölulega
nýtt) og hæstmódernt
skrifstofuhúsnæði. Arf frá
bjartsýnistimabilinu sem
nú er svo rækilega liðið i
þessu landi; nú býst hér
ekki nokkur maður við þvi
að úr rætist i einu eða
neinu. Fólk hugsar sér
bará að þrauka, vonar að
ekki versni mikið, en
siðan hafa kreppt að þessu
hrjáða landi. London sér i
lagi var hætt aö soga til sin
vaxandi hlut af atvinnu og
viðskiptum i landinu, og i
Southwark fór ibúum sifellt
fækkandi. Einhvern veginn
var lika eins og ibúarnir,
þeir sem þó þraukuðu,
vildu heldur versla við
bara svona gamaldags
götu með búð við búð,
gagnstétt fyrir framan og
góða gamaldags ös i búð-
unum, troöning á gang-
stéttinni og öngþveiti á göt-
unni.heldur enaðhætta sér
inn i skipulagsundrið á Ele-
fanti, þræða hringgryfjurn-
ar og undirgöngin og svo
forstofurnar miklu og
glæsta framtið hugsar það
sér ekki.
Fólk spyr mig stundum,
hvort ég ætli að setjast að i
Englandi. Ég er þá kannski
með son minn með mér og
geri það af kvikindisskap
að horfa á strákinn og
segja sem svo, að það sé nú
nóg atvinna á islandi, og
ekki geti ég farið að láta
barnið alast upp hér. Ekki
einn kjaftur hefur svo mik-
ið sem sett upp svip, hvað
þá sýnt þann þjóðlega
metnað að hreyta i mig.
Nei, það er eins og ekkert
sé sjálfsagðara: auðvitað
er ekki hægt að láta barnið
alast upp hér.
Á landi og sjó með vídeó
Ekki hefði skrifara órað
fyrir þvi, fyrir svo sem
nokkrum árum, hversu
viðtæk áhrif videóbyltingin
myndi hafa. Þetta apparat
sem virtist svo ósköp sak-
laust i upphafi er nú orðið
að heilmiklu kerfi sem viö-
urkennt er að taka verður
tillit til og það bæði til sjós
og lands.
Ekki er nefnilega nóg
með að menn geti eignast
sin eigin tæki og horft sig
vitlausa með þeim, heldur
er einnig hægt aö fá dýrð-
ina á leigu frá aðskiljanleg-
um stofnunum — og á
Stór-Reykjavikursvæðinu
munu þaö vera helstu aug-
lýsingatekjur sjónvarps
sem frá þeim stofnunum
koma.
Fyrir nokkru hugðist
ung dóttir skrifara halda
hátiölegan fæðingardag
sinn eins og gerist viðast
hvar. Og þá þótti skrifara
heldur komið illa þegar
HONUM VAR TILKYNNT
að ekki væru tiltök á að
halda viðkomandi gleöskap
á heimilinu þar sem ekki
væri videótæki til staöar
fyrir gestkomandi.
Þannig væri nefnilega
málum komiö aö afmæli
hæfust með pylsum og
kóki, um miöbikiö væru
smar tispillur og poppkorn
og svo væri endað á videói
og þvi haldiö áfram meöan
nokkur gestur væri innan
dyra, ásamt þvi aö haldiö
væri áfram að poppa. Svo
undir lágnættiö, þegar
videóspólan væri búin,
segðu gestirnir bless og
takk fyrir og þá væri af-
mælið búið.
Þá þætti það og sjálfsagt
i afmælisveislum þar sem
gestir væru komnir yfir
fermingaraldur aö boöiö
væri upp á bláar spólur I
videó (en slikt nefnist á
skandinavisku „pornograf-
isk video” ).
Þegar hér var komiö
sögu setti skrifara hljóöan
og er það ekki i fyrsta
skipti eftir orðastað viö af-
kvæmi sin. Osjálfrátt fór
hann að rifja upp gömlu af-
mælin, þegar bara var
kakó og tertur og kannski is
á eftir eins og var hjá þeim
alflottustu. Og svo var fariö
i kábojleik úti á bletti ef
veöriö var gott en i rigning-
artiö voru leikrett (já mik-
iö rétt,orðiö leikrett mun
hvergi til á bókum nema i
Vestmannaeyjum). Og öll
þau leikrett voru frumsam-
in á staðnum og aldrei
hörgull á leikurum, sviös-
menn þurfti enga i þá daga.
Helst er skrifari á þvi aö
margir bestu leikarar þjóö-
arinnar i dag um og yfir
miöjum aldri hafi slitiö
barnsskóm sinum leiklist-
arlegum i afmælisboðum.
Svo klappaði einhver
fulloröinn saman lófum um
ellefuleytiö og tilkynnti aö
afmæliö væri búiö. Og þá
þusti hver heim til sin á
tveimur jafnfljótum. Al-
deilis voru þetta dásamleg
afmæli.
Nú fara afmæli fram eins
og lýst hefur veriö, mestan
part meö videóspólum og
detti einhverjum i hug um
ellefuleytið aö fara aö til-
kynna um brotthvarf gesta
er honum sagt aö grjót-
halda kjafti og setja nýja
spólu i tækiö.
En þar sem skrifari
reynir eftir megni aö vera i
takt við timann (meira aö
segja búinn að kaupa sér
diskóföt) sér hann sér ekki
annað fært en taka vídeó-
tæki á leigu fyrir næsta af-
mæli.
Og viöa liggja videóveg-
ir. Nú i þessum oröum töl-
uðum er skrifari nýkominn
úr nær mánaöartúr á tog-
veiðum. Hér áöur fyrrum
voru slikir útilegutúrar,
hvort sem var á trollurum
ellegar sildveiðum. eitt
mikið bókmenntalegió. Þá
var farið á bókasafnið fyrir
brottförog'fenginni svokall-
aöur bókakassi um borö.
Einn úr áhöfninni annaö-
ist kassann og lánaöi út
fagurbókmenntir sem aö-
allega samanstóöu af Alist-
er Makklian og Baggley en
með flutu nóbelsafuröir is-
lenskar. Þaö var þó alla-
vega heilmikiö lesiö um
borö i þá daga hvaö sem
um fagurfræöilegt gildi
skáldskaparins má segja.
Nú mun þaö liðin tiö aö
beöiö sé um bókakassa um
borö (þökk sé videó). Þess i
stað koma videóbakkar
meö þetta 10 til 14 mynd-
um. Og sá er sendur úr
áhöfninni sem liklegastur
þykir til aö hafa gott vit á
hasarmyndum og bláum tii
aö velja hæfilegan skammt
fyrir tvær til þrjár vikur á
hafi úti.
Svo gerast kannski þau
uggvænlegu tiöindi i miðj-
um túr að allt er uppurið af
spólum og allir búnir aö
horfa á allt sem til er um
borö. Og þá er aöeins um
tvennt að velja, sökkva sér
niöur i þunglyndi eöa horfa
á prógrammiö upp á nýtt
og veröur sá kosturinn oft-
ar fyrir valinu.
Oft er þaö þvi svo aö
menn kunna heilu mynd-
irnar utanaö (og gætu þess
vegna tekið aö sér hlutverk
i þeim) og samtöiin i borö-
salnum ganga yfirleitt út á
það hvaö helvitis fólið geri
núna og hvaö hann geri
næst.
Svo ef einhver dregur
sig út úr sjónvarpsmynd-
mni og vill huga aö lesefni,
er þaö af harla skornum
skammti. Helst er aö nokk-
urra daga gömul dagblöö
liggi frammi (og stundum
Helgarpósturinn sem ein-
hverjir menningarvitar
bera um borö) en algengast
er aö lestrarefniö sé á
framandi tungum i formi
timarita sem aö nafninu til
hafa á sér sakleysislegt yf-
irbragö, svo sem Rapport
(skýrsla), Penthouse
(Þakskýli), Playboy (leik-
bróöir) og þar fram eftir
götunum. Ekki þarf þó
lengi aö renna i gegnum
þessi ágætistlmarit til aö
finna hvert megininntak
þeirra er og er yfirleitt nóg
að fletta upp á miösiöum
þeirra (yfirleitt er þó fyrsti
lesandi búinn að kippa
þeim siöum úr og búinn aö
lima myndina upp i klefan-
um sinum, gjarnan nálægt
kojunni). Afgangurinri af
blööunum er sve yfirleitt
auglýsingar frá áfengis-og
tóbaksframleiðendum
ásamt krassandi lýsingum
i formi lesendabréfa um
hegöan skrifendanna i ást-
arbrima og þá meö báöum
kynjum jafnt. Af þessu má
skilja aö fagurfræöilegur
smekkur manna er ekki
ýkja stórbrotinn þegar
komiö er úr mánaöartúr á
trolli. Og þess vegna vonar
skrifari aö lesendur fyrir-
gefi honum þennan pistil-,
siöasti mánuður hefur
nefnilega mest megnis
gengib út á pornógrafiu og
videó.