Helgarpósturinn - 16.07.1982, Blaðsíða 3

irinn Föstudagur 16. júlT 1982
3
LIFI LAXINN
hlelgai---------------------
posturinn
Blað um þjóðmál, listir og
menningarmál.
Ritstjórar:
Arni Þórarinsson og Björn
Vignir Sigurpálsson
Ritstjórnarfulltrúi:
Guðjón Arngrímsson
Blaðamenn:
Guðlaugur Bergmundsson,
Gunnar Gunnarsson, ómar
Valdimarsson, Þorgrímur
Gestsson og Þröstur Haralds-
son.
Útlit:
Kristinn G. Harðarson
Ljósmyndir:
Jim Smart
Dálkahöfundar:
Hringborð:
Birgir Sigurðsson, Heimir
Pálsson, Hrafn Gunnlaugsson,
Jón Baldvin Hannibalsson,
Jónas Jónasson, Magnea J.
Matthíasdóttir, Sigurður A.
Magnússon.
Listapóstur:
Heimir Pálsson, Gunnlaugur
Ástgeirsson, Jón Viðar Jóns-
son, Sigurður Svavarsson
(bókmenntir & leiklist), Arni
Björnsson (tónlist), Sólrún B.
Jensdóttir (bókmenntir &
sagnfræði), Hallddr Björn
Runólfsson (myndlist 8. klass-
ískar hljómplötur), Gunnlaug-
ur Sigfússon (popptónlist),
Vernharður Linnet (jazz).
Arni Þórarinsson, Björn Vign-
ir Sigurpálsson, Guðjón Arn-
grímsson, Guðlaugur Berg-
mundsson, Jón Axel Egilsson
(kvikmyndir), Þröstur Har-
aldsson (f jölmiðlun).
Erlend málefni:
Magnús Torf i Olafsson
Vísindi og tækni:
Dr. Þór Jakobsson
Skák:
Guðmundur Arnlaugsson
Spil:
Friðrik Dungal
Matargerðarlist:
Jóhanna Sveinsdóttir
Stuðarinn:
Jóhanna Þórhallsdóttir
Landspóstar:
Finnbogi Hermannsson, isa-
firði, Reynir Antonsson, Akur-
eyri, Dagný Kristjánsdóttir,
Egilsstöðum, Sigurgeir Jóns-
son, Vestmannaeyjum.
Utanlandspóstar:
Erla Sigurðardóttir, Dan-
mörku, Inga Dóra Björnsdótt-
ir, Bandaríkjunum, Helgi Skúli
Kjartansson, Bretlandi.
útgefandi: Vitaðsgjafi hf. ,
Framkvæmdastjóri: Bjarni P.
Magnússon.
Auglýsingar: Inga Birna
Gunnarsdóttir.
Innheimta: Guðmundur Jó-
hannesson
Dreifing: Sigurður Steinars-
son
Gjaldkeri: Halldóra Jónsdóttir
Ritstjórn og auglýsingar eru
aðSíðumúla 11, Reykjavík.
Simi: 81866.
Afgreiðsla og skrifstofa eru að
Hverfisgötu 8-10. Símar 81866,
81741 og 14906.
Prentun: Blaðaprent hf.
Áskriftarverð á mánuði er kr.
60- Lausasöluverð kr. 15-
íslenski laxastofninn er í hættu.
Þaö hlýtur að vera sú ályktun,
sem liggur beinast viö að draga af
þeim upplýsingum að laxveiðin i
fyrra var langt undir meðaltali
siðasta áratugar. Laxveiðin i
sumar hefur verið treg það sem
af er, hvað sem talið verður
saman þegar veiðitimabilinu
lýkur i haust.
Menn hafa einkum nefnt tvær
ástæður fyrir þeim mikla sam-
drætti, sem orðið hefur i lax-
veiðum hérlendis. t fyrsta lagi
lita menn til stóraukinna laxveiða
Færeyinga á úthafinu — veiða
sem á örfáum árum hafa aukist
úr 6,6 tonnum á árunum
1968-1972 og i liðlega 1000 tonn á
siðasta ári. Lausafregnir herma
að veiði Færeyinga verði enn
meiri i ár þrátt fyrir heit þeirra
um að draga úr laxveiðunum.
1 öðru lagi kenna menn um
köldu vori og sumri 1979. Þá hafi
seiði i ánum ekki náð nægilegum
þroska áður en þau gengu til
sjávar og þvi sé afraksturinn nú
svo litill, sem raun ber vitni. Yfir-
leitt eru bæði leikmenn og sér-
fræðingar, sem Helgarpósturinn
hefur rætt við, sammála um að
kuldasumarið ’79 eigi sinn þátt i
minnkandi veiði. En þeir benda á,
að það skýri ekki til hlitar hvers
vegna veiðin minnkaði mest i ám
á norðan- og norðaustanverðu
landinu — einmitt þar, sem ætla
má að Færeyjalaxinn komi helst
að á ný eftir vetur i sjó.
Það var að visu metveiði
sumarið 1978, þá veiddust yfir 80
þúsund laxar á íslandi, en þess
heldur ætti að vera ástæða til að
hafa áhyggjur þegar upplýst er,
að veiðin i fyrra var innan við 47
þúsund laxa. Þcgar við bætist, að
útlendingar sækja i æ ríkari
mæli i bestu laxveiðiár landsins á
besta laxveiðitimanum, er ekki
undarlegt þótt stangveiðimenn
kvarti.
t Helgarpóstinum i dag er
gluggað i þessi mál. Þar kemur
m.a. fram, að lax, sem veiðist við
vesturströnd Grænlands, er ekki
lengur að helmingi til evrópskur
lax eins og var til skamms tima,
heldur aðeins að þriöjungi.
Kunnáttumenn telja þetta
óyggjandi merki um að evrópski
laxastofninn sé á undanhaldi og
þá megum við fara að vara
okkur. Það cr sannað mál, að
islenskur lax veiðist bæði við
Grænland og Færeyjar — en það
er alveg ósannað að það sé i miklu
magni. Stórauknar laxa-
merkingar munu hafa farið fram
hérlendis i vor og er það vel, ein-
ungis með aukinni rannsóknar-
starfsemi og stórlega bættu eftir-
liti með úthafsveiðum getum við
tslendingar gætt hagsmuna okkar
á þessu sviði og verndað gæði
landsins. Og á meðan sannanir
liggja ekki fyrir eigum við tvi-
mælalaust að beita þeim ráðum,
sem tiltæk eru, m.a. að beita
okkur mjög ákveöið gegn auknum
veiðum Færcyinga og knýja þá
frændur okkar og vini til að fara
sér hægar, draga úr veiðunum
eins og um var samið á Reykja-
vikurráðstefnunni.
En það er kannski alvarlegast
af öllu i þessu máli, að menn
skiptast nokkuð i tvö horn svo
hvorugur hópurinn vill af hinum
vita né á hlusta. Asakanir um
rugl og vitleysu ganga á milli
þessara hópa. Fyrsta skrefið i
framfaraátt er að brúa biliö á
milli þessara hópa — hér eru
hagsmunir lands og þjóðar i veði.
Fríður
sé með
yður!
Mér þótti ákaflega leiðin-
legt að komast ekki á frið-
arfundinn um daginn, ekki
sist þegar ég frétti að þar
hefði veriö heldur fámennt
og dauflegt. Ekki svo að
skilja, að ég haldi að nær-
vera mín hefði einhverju
breytt þar um, þaö hefði þó
að minnsta kosti verið ein-
um fleira og eflaust hefði
ég dregið með mér ná-
komna ættingja lika, þvi
friðarmál finnst mér öllum
koma við. Við öll, sem höf-
um alist upp i' skugga
atómbombunnar og þeirri
vitneskju að hvenær sem er
gæti lifsleiður þjóðarleið-
að þetta sé eina rétta leið-
in? — Ég hef aö visu lesið
ýmislegt þess háttar
(gjarna i Morgunblaðinu)
en aldrei séð neitt þar i sem
minnti hið minnsta á heil-
brigða skynsemi. Tökum
dæmi: Þegar ég varkrakki
voru strákaklíkur algengar
IVesturbænum og efndu til
slagsmála með tiltölulega
reglulegu millibili. A vet-
urna var gjarna slegist
með snjóboltum og þegar
bardagi var i aðsigi keppt-
ust liðin um að koma sér
upp góðum virkjum og
miklum snjóboltabirgðum
sem mikiö var vandað til:
hrinoboróiö
i dag skrifár Magnea J. Matthíasdóttir
togi (eöa biluö tölva ef ekki
vill betur) gereytt öllu þvi
sem okkur þykir einhvers
virði, gert jörðina óibúöar-
hæfa og afskræmt það litla
lif sem eftir verður með
sterkri geislun, já, viö
hljótum öll að hafa velt
fyrir okkur hvað miklu dá-
samlegra væriað vera til ef
friður væri tryggöur. Ef-
laust höfum við öll horft
meira eða .minna vonleys-
islega á vigbúnaðarkapp-
hlaupið, keppni stórvelda
um að koma sér upp sem
hræðilegustum vopnum og
vigvélum, hlustað á áróður
þessara sömu stórvelda að
þetta væri nauðsynlegt til
að halda,,þeim hinum” á
mottunni og að friður væri
ekki tryggður nema með
„valdajafnvægi”, ofboðs-
legu morðtólasafni sem
margfaldlega gætieytt öllu
jarðnesku iifi og lifsvon —
og þó viðar væri leitað. En
af hverju lögðum við trún-
að á þetta — og gerum sum
enn? Hver eru rökin fyrir
boltarnir hnoðaðir sem
harðastir, látnir frjósa til
að herða þá enn, sumir með
steinum i til að þeir væru
sem ægilegust vopn. Nú
skyldi maður ætla, að þeg-
ar tvö stórveldi, t.d. Kamp-
arar og Skjólarar, voru
bæði búin aö koma sér upp
hliðstæðu safni skotfæra
hefðu þa u látiö gott heita og
sleppt öllum strfösrekstri.
Þarna var komið „valda-
jafnvægi” — strákarnir
hefðu átt að láta sér „vig-
búnaðar kapphlaupið’ ’
nægja og aldrei fariö i
strið. En það var nú eitt-
hvað annað!
Hvað er ég að likja
strákagengi úr Vest.urbæn-
um viðábyrga stjórnmála-
menn? Mér þykir þaö auð-
sætt — ábyrgu stjórnmála-
mennirnir haga sér einsog
strákagengi og yfirleitt
sýnast mér þeir flestir á-
kaflega ábyrgðarlausir
gagnvart mannkyni. Karl-
menn eru almennt aldir
upp i keppnismóral — þeir
geta ekki sýnt færni sina og
snilld nema með þvi aö
sigrast á einhverjum. Þeir
eru aldir upp við strið og
mataðir á dýrð styrjalda,
hetjuljóma, föðurlands-
rembingi (dulce et decor-
um est...) og öörum ámóta
gervimat. Þeir hljóta þvi
fullorðnir og „ábyrgir”
leiðtogar að búa við svipað-
ar freistingar og strákarnir
með snjóboltana — til
hvers að eiga öll þessi vopn
ef það má ekki nota þau til
að klekkja á „óvininum”?
Og „óvinurinn” er aldrei
mannlegur i þeirra augum,
aldrei einstaklingurinn,
aldrei faðir, móðir eða
barn, heldur stór og hættu-
legur þurs sem lifir ógeðs-
lega og verður að brjóta á
bak aftur sem fyrst. Dauði
hundruða, þúsunda, mill-
jóna snertir okkur ekki —
það er dauði einstaklings-
ins, litla mannsins, stráks-
ins i næsta húsi, ættingja
okkar. En einstaklingar
eru auðvitað ekki til „hjá
þeim”.
I^onur hljóta aö lita á
þessi mál öðrum augum,
þvi þær standa á flestan
hátt nær lifinu en karlar, þó
ekki væri annað en uppeld-
isáhrif. Þærvita þaö, hvaö
sem allri föðurlandsást liö-
ur, að allir tapa striði, eng-
inn sigrar. Þær sjá það i
hendi sér, að strið hlýtur að
merkja dauöa, skort, ör-
kuml, eyöingu, brunnar
borgir, sviðna akra, ör-
væntingu og vonleysi og
margra ára erfiða upp-
byggingu siðar, hver svo
sem hefur hlotið titilinn
„sigurvegari”. Hermenn-
irnir, sem yfirvöld etja
fram einsog peðum, eru
eiginmenn, feður, synir,
bræður þeirra eða annarra
kvenna — þeir eru fyrst og
fremst manneskjur. Ollum
konum, hvar i flokki sem
þær kunna að standa hlýtur
að þykja strið andstyggi-
legt og tilgangslaust.
Hetjukórónu hermannsins
hefur sem betur fer aldrei
verið dinglað fyrir framan
nefið á þeim einsog ein-
hverju eftirsóknarverðu,
einsog gulrót fyrir framan
nefið á asna. Hvernig getur
málmskjöldur komið i
staðinn fyrir lif og starfs-
getu?
Honur viða um lönd
hafa staðiðsaman um upp-
byggingu friðarhreyfingar,
hver svo sem stjórnmála-
skoðun þeirra kann að vera
að öðru leyti. Friöur er
nokkuðsem er æðra og ofar
öllum flokkakrytum, sama
hvað stjórnmálaleiðtogar
kunna aö segja. fslenskar
konur ættu ekki siður en
aðrar kynsystur þeirra að
geta tekið þátt i' slikri
hreyfingu og baráttu. Við
þekkjum ef til vill ekki
mikiö til striös — en viljum
við kynnast því? Því skal
ég aldrei trúa.