Helgarpósturinn - 25.10.1984, Blaðsíða 20

Nafn rósarinnar
Thor Vilhjálmsson vcir að ljúka við
þýðingu II Nome della Rosa:
„Ég var rétt að ljúka meginvinn-
unni við þetta. Nú er ég bara að
fægja, slípa..."
Thor Vilhjálmsson. II Nome
della Rosa. Þessa frumraun ítcilans
Umberto Eco í skáldsagnagerð
hefur hann verið að þýða á síðustu
mánuðum. Erfitt? Ja, ekki var
hlaupið í gegnum þetta, enda
cisskoti mikið verk. Og vinna. Það
þarf að fara varlega að svona lög-
uðu, gá að sér í hverju orði. Bókin
er svo nákvæmt skrifuð."
Segja má að Nafn rósarinnar,
eins og Thor nefnir hana á ís-
lensku, hafi stolið senunni í bók-
menntaheiminum þegar hún kom
út árið 1980. Sigurganga hennar
hefur verið óstöðvandi síðan. í
fyrsta lagi hlaut hún aðalbók-
menntaverðlaunin á Ítalíu
skömmu eftir útkomu, varð síðan
metsölubók bæði í Bandaríkjunum
og Bretlandi og víðar og til að
mynda í Þýskalandi einu hefur hún
þegar verið gefin út í 28 útgáfum.
Ensk útgáfa bókarinnar, The Name
of the Rose, hefur og mikið verið
lesin hér heima, en um hana segir
Thor: ,3ú útgáfa er mikið stytt, og
ég verð að segja að þeir lesendur
hennar sem ekki kunna ítölsku,
verða að Iesa íslensku útgáfuna
sem verður óstytt og þýdd beint úr
frummálinu, til þess eins að vita
hvað stendur í frumútgáfunni að
þessu snjalla verki. Ég vil þó taka
það fram í þessu sambandi, að hér
er ég ekki að dæma um það hvort
mér hafi tekist að koma þýðingu
verksins frá mér eins og best verð-
ur á kosið, en ég reyndi altént..."
II Nome della Rosa Umberto
Eco er að ýmsu leyti byggð á
raunverulegum atburðum er gerð-
ust á Ítalíu og víðar árið 1327, eða á
þeim tímum sem við köllum í dag
myrkustu miðaldir. Sumar persón-
ur sögunnar eru byggðar á lífi
raunverulegra mcinna frá þessum
tíma.
„Þetta er óskaplega margþætt
verk. Það gerist á sjö dögum með
einu morði á dag,“ segir þýðand-
inn og bætir við: „Það þykja góð
kaup nú á tímum, þetta með morð-
in, er það ekki? Annars finnst mér
það ekki borga sig að vera að segja
mikið úr söguþræðinum, það væri
líka skemmdarverk að vera að
reyna að segja hann í stuttu máli.
Og spennan, ekki vil ég eyðileggja
hana fyrír væntanlegum lesend-
um.“
- Hvernig vannstu að þýðing-
unni Thor, efég má spyrja?
„Ég sat við. Vann og vann. Lá í
bókinni og las mikið. Og það verð
ég að segja að mér finnst verkið
verða sífellt betra eftir því sem ég
kynnist því nánar. Það er svo
margsiungið og vel upp byggt og
efnið sérlega tímabært þrátt fyrir
að það sé að gerast fyrir sex öldum
og hálfri betur.
Og svo er nú hitt líka: Það gerir
mann ákaflega bjcirtsýnan að þetta
verk hafi fengið metsölu þrátt lyrir
að það sé svona gott og vandað.
Menn eru nefnilega stundum að
örvænta um góðar bókmenntir á
þessum síðustu tímum þegar verið
er að djöfla út misserisbókum sem
eiga ekki að endast, mega ekki end-
ast, fremur en fjöldaframleiddir
bílar. Að jafn mikið öndvegisrit og
Nafn rósarinnar fái slíka lesningu
sem hún hefur þegar, eru sannar-
Thor Vilhjálmsson:
,,Paö ertími til kominn
að aftur heyrist frá
Bologniu.*'
lega gleðitíðindi þeim er bera hag
fagurbókmennta fyrir brjósti."
Sem fyrr segir er Ncifn rósctrinn-
ar frumraun Umberto Eco í skáld-
sagnagerð. Hcmn er fæddur árið
1932 og því rúmlega fimmtugur,
„heimskunnur vísindcimaður",
bætir Thor við og segir fræðigrein
hans vera semiotik, ,sem er ein af
þessum göfugu kynjuðum tíkum
og á íslensku sjáilfsagt þýtt sem
táknfræði og tekur fyrir, ekki að-
eins mannlegt mál heldur cillt
mannlegt fas og hvernig menn
hegða sér. Eco er brautryðjandi í
þessum fræðum sínum eins og
Frakkinn Roland Barthes var á sín-
um tíma.“
Nokkur síðustu ár hefur Eco
starfað sem kennari við háskólann
í Bologna „þar sem Jón Ogmunds-
son, fyrsti Hólabiskupinn okkar,
var eitthvað að grufla á sinni tíð“.
Thor bætir við: „Það er tími til
komin að það heyrist aftur hingað
frá Bologníu.“
Bókaforlagið Svart á hvítu gefur
út þýðingu Thors Vilhjálmssonar á
II Nome della Rosa. -SER.
KVIKMYNDIR
Dalandi líf
eftir Ingólf Margeirsson
Nýja bió: Dalalíf
íslensk 1984 Leikstjóri: Þráinn Bertelsson
Framleiðandi: Jón Hermannsson. Kvik-
myndataka: Ari KristinssonHandrit: Þráinn
Bertelsson og Ari Kristinsson.Aðalhlutverk
Eggert Þorleifsson, Karl Ágúst Úlfsson,
Hrafnhildur Valbjörnsdóttir, Sigurður Sig-
urjónsson og m. fl.
Þá hafa Þráinn og kó hleypt Nýju lífi tvö af
stokkunum og ber afurðin nafnið Dalalíf.
Formúlan er sú sama og í Nýju líf i; pjakkam-
ir Þór og Danni demba sér í undirstöðuat-
vinnuveg þjóðarinnar - í þetta skipti land-
búnaðinn - gera þar allt vitlaust og æra
kallana (yfirmenn eða eigendur fram-
leiðslutækjanna), taka sætu, ljóshærðu
stelpuna á löpp og stinga svo ai frá öllu
geiminu.
Einfcddcir formúlur sem þessar bjóða upp á
alls kyns möguleika og hægðarleikur fyrir
þjála höfunda eins og Þráin Bertelsson að
skrifa smellið, snjallt og jafnvel írónískt
handrit að bráðskemmtilegri gamankvik-
mynd í ætt við dönsku húmormyndimar og
tengja grunnhugmyndina og p>ersónumar í
nokkrar seríumyndir. En Þráni verður al-
Vcirlega á í messunni hvað Dalalíf varðar.
Allar hugmyndirncir em hráar og óunnar, og
þeim dembt saman svo útkoman verður
hroðvirknislegur vanskapnaður. Þótt eygja
megi frásögn og atburðarás í Dalalífi, liggur
aðstandendum kvikmyndarinnar svo mikið
á að troða skoplegum hugdettum og atrið-
um inn í heildina að sjálf sagcin verður of-
hlaðin og mglingsleg. Þannig vaða inn og út
úr myndinni Víetnamar, flugdrekamenn,
færeyskir þjóðdansarar, Kántrí-Hallbjöm á
sebrahesti, nýríkur lostaseggur með dreif-
býliskomplex, hænsnamergð, lystisnekkj-
ur, þyrlur og límosínur að ógieymdu
rímnaskáldi og allsherjargoða Asatrúar-
manna. Það þarf minna kraðak til að
drekkja góðum hlutum í einu handriti.
Varla er hægt að tala um leik í Dalcilífi.
Atvinnumennirnir Eggert, Karl Agúst og Sig-
urður sleppa fyrir hom á eigin reynslu og
ágæti en þeir jafnt sem leikmenn fá að því er
virðist enga leiðsögn eða aðstoð leikstjóra.
Endaþótt Hrafnhiidur Valbjömsdóttir sé
þrælsæt og sjcinnercindi stúlka er hún oft í
stökustu vandræðum fyrir framan vélina og
láir henni það enginn. Sömu sögu er að
segja af Guðmundi Inga Kristjánssyni og
öðmm amatörum. En jcifnvel fagmennimir
komast í hann krappan: Eggert fleytir sér'
stundum naumlega á hinni fyndnu persónu
Þórs, og Karl Ágúst missir oft tökin á per-
sónu Danna sem verður æ þokukenndari
sem líður á Dalalíf. Sigurður Sigurjónsson,
sem er talent á heimsmælikvarða, svamlar
nær ósjálfbjarga gegnum textann í senunni
á Oðali og fær eina setningu -1 love it! - til
að skerpa karakterinn með.
Svo er það tæknivinnan. Hún hlýtur að
teljast það versta sem ein íslensk kvikmynd
hefur boðið upp á hingað til. Hljóðið er oft
svo slæmt að erfitt er að greina heilu setn-
ingarnar og iðulega er það of hátt eða lágt.
Stórir hlutar Dalalífs em gjörsamlega úr
skerpu og ofelska Ara Kristinssonar kvik-
myndatökumanns á aðdráttarlinsunni skil-
ar oft samanþjappaðri og óeðlilegri mynd,
sbr. senuna í Austurstræti. Ekki veit ég
hvort framköllunin fór í handaskolum eða
hvort ljós hefur komist inn á filmuna annað
veifið; alla vega dansar blár litur á tíðum
eftir hálfu tjaldinu, svo stundum freistast
maður til að hcilda að meiningin hafi verið
að gera bláa mynd í bókstaflegri merkingu.
Klippingin er einnig til lítillar eftirbreytni og
stundum gjörsamlega óskiljanleg í mynd-
flæði (continuity) eins og þegar hinn nýríki
JR fer í sveitina með kádílják, þyrlu, lysti-
snekkju og loks árabát.
En Dalalíf er greinilega nógu góð í pakkið
að mati framleiðendanna. Og furðulegt
nokk; kvikmyndahússgestir - sem flestir
vom börn og unglingar þegar undirritaður
sá myndina - virðast skemmta sér hið besta
og mikið hlegið, sérstaklega framan af
myndinni, enda margar senur broslegar
þrátt fyrir allan vandræðaganginn. Þráinn
Bertelsson og Jón Hermannsson hcifa stað-
ið í ströngu á þessu ári og senn er að vænta
frumsýningar á Skammdegi sem ku vera
sálfræðileg spennumynd. Vera má að of-
virkni þeirra félaga og/eða tekjuvonir þeirra
hafi ráðið ferðinni við flausturslega gerð
Dalalífs. Það breytir hins vegar ekki þeirri
staðreynd að Dalalíf stenst hvergi þær kröf-
ur sem gerðar em til manna sem Þráins
Bertelssonar og Jóns Hermannssonar, jafn-
vel þótt létt gamanmynd sé annars vegar.
En vonandi taka þeir félagar sig saman í
andlitinu svo bíógestir megi búast við betra
lífi á eftir Dalalífi.
20 HELGARPÓSTURINN