Helgarpósturinn - 25.10.1984, Blaðsíða 22

Braxton
blæs
í sax
Erlendur djass á leiðinni
Anthony Braxton
og annar til
Vænlegur djassdúett er væntan-
legur hingað til lands í byrjun
næsta mánaðetr. Þar verða á ferð-
inni bandaríski blásturshljóðfæra-
leikctrinn Anthony Brcixton og einn
liðsmaður úr hljómsveit hans,
píanistinn Marilyn Crispell. Þau
hafa verið á tónleikaferð um
Evrópu síðustu vikumar og líta við
í Reykjavíkinni á heimleiðinni
með eina hljómleika á vegum
Grammsins. Nákvæm dagsetning
og húsctkynni em enn ekki ákveð-
in, en þau koma.
Braxton hefur átt miklum vin-
sældum að fagna vestan hcifs, sem
sést best á því að flestar hljómplöt-
ur hans hafa náð inn á lista kn'tík-
era hjá bandarískum djasstimarit-
um yfir bestu skífumar ár hvert, og
margar þeirra náð toppnum.
Þekktastur er hann fyrir allra
handa saxafónleik sinn, þó hann
þyki jafnframt hafa afbragðs vald
yfir öðmm blásturshljóðfærum,
svo sem flautum.
Hann er fæddur í Chicago og er
kominn nálægt fimmtugu í ámm.
Sem unglingur Vcikti hcinn athygli
fyrir góða hæfileika í skáklistinni,
en tónlistin stóð honum líka strax
nærri og þegair kom að því að hann
valdi lífsstarfið veirð hið síðar-
nefnda ofan á.
Brcixton er afar lærður tónlistar-
maður og mjög virtur í djcissdeild-
um bandarískra tónlistarskóla þar
sem hann er vel þeginn á nám-
skeið.
Koma Anthony Braxton hingað
til lands í byrjun nóvember verður
að teljast mikill fengur fyrir djass-
unnendur, því ekki er hér aðeins um
frábæran tónfistarmann að ræða,
heldur vafalítið einu djasstónleik-
ana með erlendu númeri þá mán-
uði sem eftir em af þessu ári.
-SER.
MYNDUST
Miö(ad) viö hvaö?
Listin krefst venjulega engra skýringa. Ef
hún er sjálfri sér nóg og eðlileg, þá þarf
áhorfandinn engar leiðbeiningar við lestur
bóka eða það að horfa á máfverk. Ég held að
það hljóti að vera merki um hnignun list-
anna ef fólk þarf að ganga í skóla og læra til
að geta notið þeirra. Aftur á móti er hægt að
öðlast fróðleik um listirnar og tæknibrögð-
in sem listamenn beita, ef áhugamaðurinn
gengur til kennara, en eðli listanna verður
jafn hulið sem áður.
Því miður em listaskólarnir orðnir lítið
annað en það að einhverjir fóscir sem kall-
ast kennarar kenna listbrögð og meðferð á
nýjum efnum. Og út úr skólunum fcira nem-
endur örlítið tæknifróðir, menntaðir í hand-
bragði, hafa fleytt ofan af kenningum um
listirnar og geta þrefað um stefnur með þó-
nokkurn orðciforða, en engu að síður em
þeir aðeins menntaðir kjánar. Listin lætur
ekki undan listbrögðunum.
Með upprisu hugmyndalistarinnar á sjö-
unda áratugnum var hugmyndin oft ein-
angmð frá myndinni sjálfri, en frá aldaöðli
hafði hugmyndin og myndin mnnið saman
og leyft áhorfandanum að hafa einhverjar
kenningar uppi um sig eftir geðþótta. Og
þótt inntak málverksins færi fram hjá áhorf-
endum jafnvel öldum saman var listinni
hundscima um það. Hún hafði yfir höfuð
engar áhyggjur af smekk Jóns og Gunnu eða
skoðunum.
En nú þegar múgurinn Vcir orðin afskap-
lega listelskur, einkum eftir að heimsókn í
söfn vcir sjálfsagður þáttur í leit að sól-
bruna, þá fékk túristinn einhvem fróðlegan
forsmekk af vömm gæðanna. Og það stóð
ekki á skýringum hjá menntaskólakennur-
unum sem höfðu það sem aukastarf á sumr-
in að leiðsegja löndum sínum um listasöfn
og baðstrendur. Fólk langaði að vita hvaða
olíumálverki það átti að vera hrifið cif, eins
og hvaða sólarolía gerði aðra hrifna af því.
Gædarnir höfðu auðvitað svör á reiðum
höndum.Annars hefðu þeir veriðreknirfyrir
að hafa ekki nógu mikla útsýn.
Listamenn tóku mið af nýjum aðstæðum.
Þeir sem komu á sýningar vom menningcir-
túristar. Og cif þeim sökum vom málarar
alltaf að útbúa hand oul fyrir gesti og blaða-
menn. Einhverra hluta vegna senda blöðin
venjulega vitlausustu blaðamenn sína til að
ræða við listamenn þegar þeir opna sýning-
ar, taugaveiklaðar tyggjandi stelpur eða ný-
byrjaða stráka.
Það þýðir ekki að kalla á blaðamenn fyrr
en handátið er tilbúið, sögðu máfaramir.
Og síðan komu fjölmiðlabjánamir, hressir
og með einslags fitusprengt tal og báðu um
handátið. Annars hefðu þeir staðið á gati í
kjaftakvörninni.
Líklega hefur Guðmundur Thoroddsen
haft þetta allt í huga þegar hcinn setti upp
sýningu sína að Kjarvalsstöðum. Hann er
með handát og leiðbeiningar. En mig gmn-
ar að sýningin eigi samt eftir að standa í
mörgum, jafnvel í fjölskyldunni og kunn-
ingjum, þótt þeir segi:
Já, það er bara gamcm að sjá þetta.
Við hvað er miðað þegar maðurinn leitar
að veruleikanum? Hcinn fer eftir því við
hvað er miðað eða frá hvaða sjónarhóli
hann er séður. En vemleikinn er „auðvitað
allt í kringum okkur“.
Guðmundur ákveður að hafa vemleikann
í sömu tölu og heilaga þrenningin. Við fáum
kort af hlutunum (landslagi í þessu tilviki),
síðcm tekur listamaðurinn sig til og málcir
„hugmynd" af sama hlut, og að lokum tekur
hann mynd af honum. Allt er þottþétt í rök-
tilbúningnum.
Það sem vekur athygli er hvað hin heilaga
þrenning rökdæmisins er innbyrðis lík.
Leitin hjá listamanninum er fremur ákvörð-
un um hver vemleikinn sé en vemleikinn fái
í rauninni að njóta sín. Sérhver hlutur er
ekki það sem hann er, því að það gleður
eftir Guöberg Bergsson
ekki listamanninn, heldur em hlutimir á
valdi hcms. Þeir em jafnvel mótaðir cif lita-
smekk hans. Mig gmnar einnig, að hann hafi
tekið ljósmyndina á Agfa-filmu, vegna þess
að sú tegund filmu bregður einslags bláma
yfir allt í framköllun. Má segja að „lita-
ákvörðunartaka" sé hjá Kodak, Agfa?
Hugmyndir Guðmundar em skrökvaðar
myndir. Liturinn á landslaginu erskröklitur.
Litimir á landcikortinu em skrökvaðir litir.
Þessir litir em gulur litur og blár og blönd-
un þeirra: grænn litur.
Miðað við cillt mótar listamaðurinn mið
sitt út frá eigin tilfinningum. Hann beygir
menn og náttúm og hluti undir listvilja
sinn. Jctfnvel þegar hann ætlar að vera „vís-
indafegur" verður hann huglægur og verð-
ur jafnvel að lúta lögmálum uppmna síns
og ættartengslum.
Guðmundur Thoroddsen bregður bláma
á allt. Sjálfur er ég ættaður að hálfu úr
Breiðaíirðinum. En ég sé hann ekki í bláum
lit.
Fjarlægðin gerir fjöllin blá - en ekki alltaf
mennina mikla, nema miðað sé við einhver
ákveðin Mið sem em á láði eða legi, í þjóð-
félaginu, aðstæðunum sem við búum við
hverju sinni og í trúnni og smekk okkar.
Er ísland huldublátt?
LEIKLIST
Leikur tilviljana
Leikfélag Reykjavikur
í A usturbœjarbíói:
Félegt fés
eftir Dario Fo.
Þýðandi: Þórarinn Eldjárn
Leikstjóri: Gísli Rúnar Jónsson.
Kvikmynd og búningar: Jón Þórisson.
Lýsing: Daníel Williamsson.
Leikendur: Aðalsteinn Bergdal, Bríet Héð-
insdóttir, Hanna María Karlsdóttir, Kjartan
Ragnarsson, Þorsteinn Gunnarsson, Guð-
mundur Pálsson, Guðmundur Ólafsson,
Kjartan Bjargmundsson, Karl Guðmunds-
son, Viðar Eggertsson, Lilja Þórisdóttir.
Ekki hef ég tölu á því hvað búið er að sýna
mörg verk eftir Darío Fo hér á undanföm-
um ámm, en þau em æði mörg. Misjöfn.
hafa þau verið en flest notið mikilla vin-
sælda leikhúsgesta. Mörg ieikverka Fo em
augnabliksverk í þeim skilningi að umfjöll-
unarefni þeirra em sprottin upp úr atburð-
um líðandi stundar og þeim ætlað að varpa
sérstöku Ijósi á samfélagið og samtímavið-
burði. Félegt fés er af þessu tagi og reyndar
em atburðir þess og aðstæður allcir óvenju-
lega bundnar við sérítalskar aðstæður.
Mannrán, rauðar herdeildir, gjörspillt lög-
regla, vikalipur saksóknari o_s.frv. er miðað
býsna mikið við Ítafíu þó vissulega eigi
sumt við miklu víðar. Þetta veldur samt ekki
því að leikritið er ekki eins skemmtilegt eða
eins fyndið og margvísleg efni sýningarinn-
ar standa þó til.
Ég held að ástæðan sé fyrst og fremst sú
að nafn Angelli vekur alls ekki sömu tilfinn-
ingcir í brjóstum vorum og það gerir á ftafíu.
En það er einmitt á þessu nafni og því sem
það felur í sér sem grunnhugmynd verksins
byggist. í sjálfu sér er vel hægt að vinna vel
út frá hugmyndinni um að forstjóri lendi í
slysi og á hann sé mmpað andlit vesæls
verkamanns og gera það alit saman mein-
fyndið og skemmtilegt en þetta verk byggir
á ámnni sem er í kringum nafn Agnelli og þá
opinbem persónu sem hann er í sínu landi.
Til þess að fá fram sömu verkan hér á landi
hefði þurft að setja inn einhverja álíka opin-
bera fígúm hér á landi og Agnelli er heima
hjá sér. Má í því sambandi leika sér að því
að setja á andlitsskiptinginn nöfn eins og
t.d. Jóhcmnes Nordcif eða Ragnar álforstjóra
,,Hröð og kraftmikil
sýning en hinar
séritölsku forsendur
verksins vekja ekki
sömu tilfinningar í
brjóstum íslenskra
áhorfenda,“ segir
Gunnlaugur Ást-
geirsson m.a. í dómi
sínum um Félegt fés
eftir Dario Fo sem LR
sýnir i Austur-
bæjarbíói.
- þá kæmist kvikindisskapur leiksins fylli-
lega til skila hjá íslendingum.
Annars er ég farinn að hallast að þeirri
skoðun að það eigi alls ekki að fmmsýna
gamanleiki fyiT en búið er að sýna þá nokkr-
um sinnum. Til dæmis mætti byr ja á fimmtu
sýningu og númera síðan sýningamar aft-
urábak. Ástæðan fýrir þessari skoðun er sú
að gamanleikur þarf að ryðja sig, ef svo má
að orði komast, það er að segja leikaramir
þurfa að læra á salinn til að vita hvaða
brögð duga og hver ekki til að geta síðan
spilað á salinn. Samspil salcir og sviðs skipt-
ir alftaf mikfu máli í ieikhúsi en í gaman-
leikjum skiptir þetta Scimspil miklu meira
máli en endranær og því batna slíkar sýn-
ingar yfirleitt þegar á líður og leikaramir
hafa lært á salinn.
eftir Gunnlaug Ástgeirsson
Það sem hér að framan greinir em vanga-
veltur út frá því að mér fannst leiksýningin
ekki eins skemmtileg og hún hafði þó ýmsar
forsendur til að verða, því í sýningunni
sjáffri er flest mjög vel gert.
Sýningin er hröð og mikill kraftur í henni,
margar einstcikar senur em mjög vel út
færðar. Leikinn er hamslaus fcirsastí'll og er
honum haldið stíft út alla sýninguna.
Einstakir leikarar gera forkunnar-
skemmtilega hluti. Aðcdsteinn Bergdal leik-
ur Agnelli/Antónío, forstjórcinn og verka-
manninn, og sýnir hann mikla íþrótt við
skiptin á milli þeirra. Bríét Héðinsdóttir
bregður yfir sig hjúpi ítalsks skaphita og
örgeðja látbragðs í hlutverki eiginkonu
Antóníós. Hanna María Karlsdóttir er hæfi-
lega gelluleg og sposk í hlutverki hjákonu
Antóníós. Þorsteinn Gunncirsson leilóir lög-
reguforingja með mafískri lævísi. Óll em
þessi hlutverk mótuð og útfærð af ná-
kvæmni og og ekki er síður öryggi í samspili
persónanna. Minni hlutverkin em einnig
flest frekar vel gerð.
Þýðing Þórarins Eldjáms er góð og full af
hnyttni og skemmtilegheitum auk þess sem
gerð er svoiítil tilraun til staðfærslu sem
tókst ágætlega.
Sviðið í Austurbæjarbíói gefur ekki
marga möguleika en Jóni Þórissyni tókst
vel að skapa haganlega umgjörð um þenn-
an ærslaleik.
Sýningin er því að flestu leyti vel unnin og
útfærð og má hafa af henni gott gaman eina
miðnæturstund.
22 HELGARPÓSTURINN