Helgarpósturinn - 26.03.1987, Blaðsíða 9

ALBERTSMÁLIÐ/ÁTÖKIN i SJÁLFSTÆDISFLOKKNUM
Þeim tókst að beygj'ann en ekki brjót'ann. Ólafur G. Einarsson, form. þingflokks, skýrir frá afsögn Alberts í kaffistofu Alþingis.
FERILL ALBERTS GUÐMUNDSSONAR - STIKLAÐ Á STÓRU
HVÍTA PERLAN
HEFUR UNDIRTÖKIN
ÞEIM tókst aö beygj’ann — en ekki brjót’ann STYÐST viö lágstéttina í Sjálfstœöisflokknum
FLOKKSHESTUR í líki píslarvottar GOÐSÖGNIN um snauöan dreng sem braust til valda
Albert Guðmundsson er pólitísk
goðsögn. Hvíta perla stjórnmál-
anna. Nákvœmlega eins og ífótbolt-
anum. Vakandi fyrir veikleika and-
stœðinganna. Eldfljótur að átta sig
á glufum sem myndast í vörn þeirra.
Hann er sókndjarfur einleikari.
Þekkir fautaháttinn á sviðinu, hvort
sem um er að rœða boltann, eða
leikvöll stjórnmálanna. Tilbúinn að
reisa menn við — og klappa þeim á
öxlina — eftir að hafa brugðið
þeim.
Hann er maður áhorfenda —
massans. Hinn óheflaði snillingur,
sem ólst upp t fátcekt á Grettisgöt-
unni. Töframaður á hvaða leiksviði
sem er. Ómenntaður. Hrjúfur, stund-
um elegant. Drengurinn snauði,
sem lœrði fólskubrögð stjórnmál-
anna, og er tilbúinn að beita þeim
sjálfur, þegar í hart fer.
Albert Guðmundsson haslaði sér
vöfl í útjaðri Sjálfstœðisflokksins.
„Ég er fyrirgreiðslupólitíkus", hefur
hann sagt um hlutverk sitt í stjórn-
málum. Og það er hann.
BORGARFU LLTRÚIN N
ALBERT
Hvíta perla knattspyrnunnar hasl-
aði sér völl í pólitík með stuðningi
Mánudagsblaðsins fyrir borgar-
stjórnarkosningarnar 1970. í blað-
inu var því haldið fram, að rógsher-
ferð hefði verið farin gegn Albert
Guðmundssyni til að koma í veg fyr-
ir stjórnmálaáhrif hans. Þá lenti
Albert í 5. sæti á framboðslista Sjálf-
stæðisflokks og var strax skilgreind-
ur sem „vandamál í flokknum".
Óvíst er hvort það voru stuðnings-
menn hans, eða andstæðingar, sem
komu þessari skilgreiningu opinber-
lega á framfæri. En þessi staða,
staða utangarðsmannsins, hefur
gagnast Albert í þeirri pólitísku ref-
skák, sem hann hefur teflt af mikilli
list síðan.
„Aibert hefur í gegnum árin fest
sig í sessi sem talsmaður þess
fimmtungs flokksmanna sem e.t.v.
mætti kalla lágstéttina í Sjálfstæðis-
flokknum," sagði einn þeirra manna
sem hvað best þekkja til innanbúð-
armála í Sjálfstæðisflokki.
„Þetta er fólkið sem hann hefur
hjálpað til að komast inní bæjar-
íbúðir, inn í verkamannabústaði,
inn á elliheimili, eða greitt fyrir á
annan hátt. í bönkum, eða útvegað
vinnu. Hluta fylgisins sækir hann til
trúarhreyfinga í Reykjavík og sumir
þeirra sem átt hafa við áfengis-
vanda að stríða og sigrast hafa á
þessum veikleika eru í hópi ákafra
stuðningsmanna hans,“ sagði þessi
forystumaður sjálfstæðismanna í
Reykjavík í samtali við HP.
Auk þessa hóps hafa ungir at-
hafnamenn, sem ekki hafa þótt
gjaldgengir á teppalögðum gólfum
forystumanna flokksins, fyllt flokk
stuðningsmanna Alberts Guð-
mundssonar. ,,Hafskipsdrengirnir“
Guðlaugur Bergmann, Halldór Ein-
arsson í Henson, Asgeir Hannes
Eiríksson og Guttormur Einarsson í
Ámunni eru allt menn sem styðja,
eða studdu Albert.
„Stuðningsmenn Alberts Guð-
mundssonar í viðskiptalífinu eru
yfirleitt menn sem flokkurinn hefur
hafnað á einn eða annan hátt," sagði
sjálfstæðisþingmaður í samtali við
HP.
Og þetta sýnist rétt. Albert Guð-
mundsson er sameiningartákn lág-
stéttarinnar í Sjálfstæðisflokknum
og þeirra sem ekki hafa komist til
metorða innan flokksins, þrátt fyrir
ítrekaðar tilraunir.
Áhrifum sínum innan borgar-
stjórnarflokks Sjálfstæðisflokksins
hefur Albert Guðmundsson fyrst og
fremst beitt í hagsmunaskyni fyrir
stuðningsmenn sína. Og hafði
hann lengi vel lykilaðstöðu í borgar-
stjórn til hvers kyns fyrirgreiðslu.
Hann átti sæti í borgarráði á árun-
um 1972—1983 og í þýðingarmikl-
um nefndum á vegum Reykjavíkur-
borgar, hafnarstjórn og launamála-
nefnd vegna byggingar stofnana í
þágu aldraðra. Hann sat í hafnar-
stjórn á sama tíma og hann gegndi
stjórnarformennsku í Hafskip og
beitti sér í því sambandi fyrir því
sem kom Hafskip vel á uppgangsár-
um fyrirtækisins. Albert var forseti
borgarstjórnar 1982—1983.
ÞINGMAÐURINN —
BORGARFU LLTRÚIN N
Það er mál manna, sem HP innti
álits á sterkri stöðu Alberts innan
Sjálfstæðisflokksins, að skýringuna
á sterkri stöðu í prófkjörum vegna
alþingiskosninga mætti einkum
rekja til þeirrar fyrirgreiðslu, sem
hann veitti skjólstæðingum sínum í
starfi borgarfulltrúa.
Fyrir alþingiskosningar 1974 náði
Albert sjöunda sæti á lista flokksins
í Reykjavík og komst inn á þing. Og
var frá 1974 bæði þingmaður og
borgarfulltrúi. Á árinu 1986 ákvað
Albert að gefa ekki kost á sér í borg-
arstjórn.
Á valdatíma ríkisstjórnar Geirs
Hallgrímssonar 1974—1978 styrkti
Albert stöðu sína mjög innan flokks-
ins í Reykjavík. Og þá þegar var ljóst
að hann stefndi hátt. Geir Hall-
grímsson lenti í vandræðum í sam-
skiptum sínum við verkalýðshreyf-
ingu og óvænt fylgisaukning Ál-
þýðuflokks gerði honum erfitt fyrir.
1 prófkjöri árið 1977 komu vinsældir
Alberts og kapp berlega í ljós. Hann
sigraði í prófkjöri vegna alþingis-
kosninganna 1978 og skaut for-
manni flokksins ref fyrir rass. Geir
Hallgrímsson hafnaði í öðru sæti.
Úrslitin voru mikið áfall fyrir for-
mann flokksins og þá forystumenn,
sem Albert og stuðningsmenn hans
skilgreindu sem andstæðinga sína
innan flokksins.
í ríkisstjórnartíð Geirs Hallgríms-
sonar á þessum árum gagnrýndi
Albert oft ríkisstjórnina. Jafnframt
tók hann eindregna afstöðu með
Gunnari Thoroddsen í harðnandi
deilum Gunnars og Geirs Hallgríms-
sonar.
Albert Guðmundsson var kosinn í
framkvæmdastjórn flokksins árið
1978 og var þá þegar mjög valda-
mikill innan flokksins, þrátt fyrir
goðsögnina um „minnihlutamann-
inn — þyrninn í augum flokksforyst-
unnar", eins og stuðningsmenn
hans kusu að nefna hann.
FORMANNSDRAUMAR
— OG FORSETA
Á landsfundi Sjálfstæðisflokks
3.-6. maí 1979, ári eftir kosningaaf-
hroð flokksins, gerði Albert Guð-
mundsson tilraun til að velta Geir
Hallgrímssyni úr formannsstóli.
Albert tapaði í þessum slag með
miklum atkvæðamun. Almennt er
talið að hann hafi boðið sig fram
fyrir orð Gunnars Thoroddsens.
Gunnar bauð sig fram til varafor-
manns og náði naumum sigri yfir
þeim Matthíasi Bjarnasyni og Davíð
Oddssyni, núverandi borgarstjóra.
Eftir haustkosningar og langvar-
andi stjórnarkreppu myndaði Gunn-
ar Thoroddsen ríkisstjórn í febrúar-
byrjun 1980. Voru þeir Albert Guð-
mundsson og meðframbjóðandi
Þorsteins Pálssonar í Suðurlands-
kjördæmi, Eggert Haukdal, kallaðir
„guðfeður" ríkisstjórnar Gunnars.
Gunnar Thoroddsen óskaði eftir því
við Albert að hann tæki sæti í ríkis-
stjórninni sem viðskiptaráðherra,
en Albert tók það ekki í mál. Var
Albert þá farinn að undirbúa for-
setaframboð sitt og hefur það lík-
lega ráðið mestu um að hann hafn-
aði viðskiptaráðuneytinu.
Albert var einn f jögurra frambjóð-
enda í forsetaslagnum árið 1980.
Varð hann fyrstur til að tilkynna
framboð sitt og gerði hann það áður
en sitjandi forseti tilkynnti formlega
að hann hygðist ekki bjóða sig fram
aftur.
í forsetakjöri fór eins og í for-
mannskjöri. Albert Guðmundsson
náði ekki kjöri.
Síðar á árinu 1980 tók Albert að
sér formennsku í bankaráði Útvegs-
banka íslands, gegn því að ríkissjóð-
ur hlypi undir bagga með bankan-
um, sem þá var í verulegum erfið-
leikum. Er það mál þeirra sem til
þekkja, að Albert hafi litið á það
sem hlutverk sitt í æðstu stjórn ríkis-
bankans að greiða fyrir skjólstæð-
ingum sínum. Síðan kom upp Haf-
skipsmálið og óhjákvæmilega
blandaðist Albert í það vegna for-
mennsku sinnar hjá Hafskip og Út-
vegsbankanum. Og eftir því, sem
leið á varð æ Ijósara, að tengsl
Alberts gætu orðið honum að falli.
Völd hans í borgarstjórn voru tak-
mörkuð, enda Albert í minnihluta.
Skær stjarna reis hratt á borgar-
stjórnarhimni Sjálfstæðisflokksins.
Fyrirsjáanlegt var að olnbogarými
Alberts Guðmundssonar á þeim
vettvangi fór minnkandi.
VARÐ TIL í TÓMARÚMI
Albert Guðmundsson var ekkert í
stjórnmálum fyrir 1970. Sjálfstæðis-
flokkurinn var undir styrkri stjórn
Bjarna Benediktssonar. Bjarni hafði
óskorað vald í flokknum, en um-
fram allt virðingu. Kannski ótta-
blandinni virðingu, enda beitti
hann valdi sínu af varfaerni.
Hörmulegur dauðdagi Bjarna
Benediktssonar og fleiri áföll hittu
Sjálfstæðisflokkinn illa. Það losnaði
um forystu flokksins og valdahlut-
föll riðluðust. Erfitt reyndist að fylla
þau skörð sem urðu í forystusveit
flokksins. I þessu tómarúmi fór
Albert Guðmundsson að láta á sér
kræla.
Gunnar Thoroddsen, sem þá var
starfandi erlendis, ákvað um þetta
leyti að halda heim og hasla sér völl
á nýjan leik í stjórnmálum. Fljótlega
eftir heimkomu hans varð gott á
miili hans og Alberts. Báðir voru
„útherjar" í flokknum. Og brutust
fram á köntunum, hver með sínum
hætti. Ávallt tilbúnir að vinna sam-
an gegn „flokkseigendafélaginu" í
Sjálfstæðisflokknum.
Albert Guðmundsson var auk
þess náinn samverkamaður þáver-
andi formanns flokksins, Jóhanns
Hafstein, og byggðist samvinna
þeirra m.a. á því, að Albert tók að
sér umsjón með byggingu félags-
heimilis sjálfstæðismanna, Valhall-
ar. Þykir hann hafa gengið vasklega
fram í því máli.
En úr tómarúminu reis hann. Og
gerðist fulltrúi fyrir þá stuðnings-
menn flokksins, sem „alla tíð var
haldið í tómarúmi innan Sjálfstæðis-
flokksins", eins og einn forystu-
manna flokksins orðaði það í sam-
tali við HP.
Hann krafðist áhrifa og valda og
þegar litið er yfir afrekaskrá Alberts
Guðmundssonar á vettvangi flokks-
ins kemur í ljós, að hann hefur hlot-
ið margar vegtyllur „á þyrnum
stráðri píslargöngu sinni til valda og
áhrifa".
GOÐSÖGNIN ALBERT
Það var í Mánudagsblaðinu, sem
menn heyrðu fyrst um meinta rógs-
herferð gegn Albert Guðmunds-
syni. Þar mátti og lesa um það að
Álbert væri til „vandræða innan
Sjálfstæðisflokksins". Til vandræða
fyrir flokkseigendafélagið. Hann
skilgreindi sjálfan sig utan forystu-
sveitar flokksins, en hefur hins veg-
ar verið innsti koppur í búri í fiokkn-
um þann tíma sem hann hefur
stundað stjórnmál. Goðsögninni um
utangarðsmanninn, fyrirgreiðslu-
pólitíkusinn, „vin litla mannsins"
o.fl. hefur hann hins vegar ætíð við-
haldið. Fundurinn í Þórscafé er í
rauninni hápunkturinn á stjórn-
málaferli Alberts Guðmundssonar.
Þar stóð hann aftur — hvíta perl-
an. „Einn og yfirgefinn". Og aðdá-
endur hans hvöttu hann til dáða.
Þeir gáfu dauðann og djöfulinn í þau
borgaralegu verðmæti, sem Sjálf-
stæðisfiokkurinn vildi standa fyrir,
og heimtuðu að Albert — „okkar
maðut" — goðsögnin holdi klædd
yrði látinn í friði, þrátt fyrir yfirlýs-
ingar formanns Sjálfstæðisflokksins
um að skattamál iðnaðarráðherra
væru með þeim hætti að samrýmd-
ist ekki stöðu hans sem ráðherra í
ríkisstjórn.
Albert Guðmundsson, flokkshest-
urinn, sem stjórnaði byggingu Val-
hallar og hefur gegnt fleiri ábyrgð-
arstöðum fyrir flokk sinn, en aðrir í
bingflokki Sjáfstæðisflokks, tókst
þrátt fyrir feril sinn að stilla sér upp
í Þórscafé eins og honum var stillt
upp í Mánudagsblaðinu forðum.
Hann var enn einu sinni einstakling-
urinn sem var að berjast við ofurefl-
ið. Snauði drengurinn af Grettisgöt-
unni sem sagði áferðarfallegri for-
ystusveit til syndanna, þegar hún
tók að ofsækja hann.
Og af iiverju lifir goðsögnin, hin
hvíta perla stjórnmálanna? Skyldi
svarið við spurningunni felast í ein-
hverju af því sem rann upp úr afsett-
um iðnaðarráðherra í sjónvarpi,
þegar hann spurði fréttamennina
tvo, hvernig íonnaður Sjálfstæðis-
flokksins færi að því að leggja eina
siðferðilega mælistiku á sig í alþing-
ishúsinu, og aðra í Valhöli?
H.M.A.
HELGARPÓSTURINNS 9