Helgarpósturinn - 26.03.1987, Blaðsíða 44

eftir Önnu Kristine Magnúsdóttur
mynd Jim Smart o.fi.
kuSTIN
Sumir virdast alltaf vera aö flytja rœöur.
Þaö er sama hvert maöi^r fer, alltaf skal þaö
vera sama fólkiö sem ser um rœöuflutning.
Og aldrei skal því mistakast. Þaö er alveg
sama hvort áheyrendur eru tíu eöa hundraö,
rœöufólkiö viröisl alltaf jafn afslappaö og
mismælir sig ekki einu sinni. Eöa er þaö
annars svo? Getur ekki vel veriö aö margir
hafi mismœlt sig, jafnvel gleymt hvaö þeir
œtluöu aö tala um og séu meira aö segja
meö slíkan skrekk áöur en þeir halda rœöur
aö þeir séu ákveönir í aö gera þetta aldrei
aftur?
HP hringdi til fjögurra aöila sem eru
þekktir fyrir rœöusnilld sína. Þaö kom á
daginn aö enginn veröur óbarinn biskup í
þessu tilfelli frekar en öörum og öll höföu
þau fengiö smjörþefinn af því. . .
Þau voru spurö hvort þau muni enn eftir
fyrstu rœöunni sinni og þá hvers vegna,
hvort þau hafi ákveöinn kœk viö rœöu-
höldin (sumir standa á táberginu, aörir ríg-
halda sér í páltiö o.s.frv.j, hvernig eigi aö
undirbúa rœöuhöld, hver sé besta rœöa sem
þau hafi heyrt (aörar en rœöur þeirra
sjálfra!) og hvern þau telji besta núlifandi
rœöumanninn. Þau svara einnig spurning-
unni hvort þau hafi einhvern tíma œtlaö aö
vera fyndin í rœöu en mistekist og hvernig
tilfinning þaö sé aö halda rœöu (hvort þeim
finnist þau hafa vald eöa vera yfir áheyr-
endur hafin).
VILHJÁLMUR HJÁLMARSSON,
FYRRVERANDI
MENNTAMÁLARÁÐHERRA
„Eiginlega má segja að ég hafi flutt þrjár
„fyrstu ræður“. Þá fyrstu flutti ég í Mjóafirði
þegar ég var bókavörður lestrarfélagsins þar
og gaf skýrslu, aðra í skólanum að Laugar-
vatni og sú ræða er mér einna minnisstæð-
ust. Ég man að ég svitnaði og bókstaflega
reri á púltinu. Þetta hefur sjálfsagt verið
skelfilegt úr því ég man þetta svona vel frá
19 ára aldri! En svo jafnaði þessi skrekkur
sig og undir lok ræðunnar var mér bara far-
ið að líða vel. Fyrsta ræðan mín í pólitík
held ég hafi verið þegar ég fór á fund hjá
Nýsköpunarstjórninni sem haldinn var að
Eiðum. Þar var Sigurður Kristjánsson, sjálf-
stæðismaður af Vestfjörðum og ég hellti mér
44 HELGARPÓSTURINN
yfir hann þegar allir höfðu talað og ég tal-
aði af miklum móð og æstist allur upp. Það
sem gerði þetta svo eftirminnilegt var að
þegar ég var að ganga til sætis míns sagði
Sigurður svo hátt að allir heyrðu: „Já, hann
jarmar fallega þessi!“ Eftir það fyrirgaf ég
Sigurði allt. . .!
Eg er ekkert frá því að mig hafi órað fyrir
að ég ætti eftir að flytja ræður oft á lífsleið-
inni því þrátt fyrir þennan mikla skrekk sem
ég fékk í skólanum á Laugarvatni þá gekkst
ég upp í að flytja ræður og hafði gaman af
því sem og af félagsmálum. Svo tel ég alveg
víst að það sé eitthvað í ræðufólki, einhver
löngun til að láta bera á sér. Einhver svo-
leiðis ólukkunáttúra!
Þessi skrekkur fer aldrei alveg af manni,
a.m.k. hef ég aldrei losnað alveg við hann.
Ég veit ekki til að ég hafi einhvern kæk
þegar ég flyt ræður og held að ég sé að
minnsta kosti afskaplega tilþrifalítill með
höndunum. Hins vegar má kannski flokka
það undir kæk að ég hef ræðurnar alltaf
frekar lengri heldur en styttri! Það er mjög
vanalegt að ég gleymi úr ræðu og annað
hitt, að ef ég held langa og ítarlega ræðu þá
þarf ég helst að fara aftur í ræðupúltið til að
útskýra hvað ég hafi átt við! Hins vegar dett
ég ekki alveg út í miðri ræðu, slíkt hefur
aldrei hent mig því ég er kominn nokkuð
vel upp á lag með að halda áfram þótt það
sé ekki alveg orðrétt ef ég er með skrifaða
ræðu. Já, ég hugsa nú að einhvern tíma hafi
ég ætlað að vera fyndinn og enginn brosað
en í seinni tíð hef ég aðallega flutt ræður á
elliheimilum og sjúkrahúsum og þar hefur
gengið vel með brandarana. Ekki man ég til
að ég hafi alveg orðið undir þar!
Varðandi undirbúning fyrir ræðuflutning
hefur það reynst mér best að hafa ræðurnar
stuttar. Vandinn er hins vegar sá að ræðurn-
ar verða að hitta í mark og ég hef oft fengið
að heyra að það vanti broddinn í þær hjá
mér. Sjálfur hef ég tekið eftir því þegar ég
les ræður sem skrifaðar hafa verið beint eft-
ir mér af Alþingi að einn ávana hef ég.
Hann er sá að ef mér lánast að segja eitt-
hvað ákveðið — þá bæti ég gjarnan ein-
hverju stuttu aftan við svona aðeins til að
draga úr því sem ég hef sagt! Þetta er auð-
vitað afleitur kækur. . .
Ég held að besta ræða sem ég hef heyrt
hafi verið flutt af Tryggva Þórhallssyni.
Þetta álit er auðvitað iitað, enda hef ég alltaf
haft ákveðnar skoðanir á pólitík... Þessa
ræðu flutti Tryggvi í fyrstu útvarpsumræð-
unni 1931, í þingrofshasarnum. Stuðnings-
menn hans voru feiknalega hrifnir af þessari
ræðu og hún er mér óskaplega minnisstæð.
Ég hef hins vegar aldrei reynt að gera upp
við mig hverjir mér finnast bestu núlifandi
ræðumennirnir, mér finnst enginn bera al-
gjörlega af og það eru margir menn mál-
snjallir.
Mér finnst góð tilfinning að halda ræðu og
það er sjálfsagt þess vegna sem maður er
alltaf að þessu. Manni finnst maður vera að
segja eitthvað sem snertir aðra og því kemst
maður í samband við þá. Ég held það sé
frekar það sem veitir manni ánægjuna held-
ur en að þetta sé einhver valdstilfinning. En
auðvitað þykir manni alltaf betra þegar eftir
ræðunni er tekið og það er náttúrlega ein-
hvers konar valdstilfinning — að maður sé
kominn í snertingu við áheyrendur og hafi
því dálítið vald yfir þeim. . .“
ÞÓRUNN GESTSDÓTTIR,
RITSTJÓRI VIKUNNAR
„Mér finnst nú skondið að ég skuli flokk-
ast undir það að vera ræðusnillingur því ég
hef aldrei séð sjálfa mig í því ljósi eða fund-
ist ég tilheyra þeim hópi! Ég man nú ekkert
eftir fyrstu ræðunni sem ég héit, að minnsta
kosti hef ég ekki fengið svo mikinn_skrekk
að ég gleymi henni aldrei! Það hefur hins
vegar alltaf verið skrekkur í mér áður en ég
held ræður. Þegar ég hef fundið mig knúna
til að fara í ræðustól eða þurft á þvi að
halda er alltaf skrekkur í mér dágóða stund
áður, alltaf einhver ónotatilfinning sem
gagntekur mig. Þessi tilfinning hefur þó far-
ið minnkandi upp á síðkastið. Aftur á móti
held ég að það sé allt í lagi að vera með
„skrekk". Það er svipað og með leikara sem
er að fara á svið. Að minnsta kosti er sagt
að það sé bara betra ef hann er haldinn
skrekk og með smá flugu í maganum því
annars vanti adrenalínið og það að
maður geri eins vel og hægt er. Það fer svo
alveg eftir andrúmsloftinu hversu fljótt
skrekkurinn fer af mér. Ef ég finn að ég hef
náð tökum á áheyrendum þá hverfur skrekk-
urinn en þáð fer líka eftir málefninu. Ef það
er eitthvað sem mér er mikið í mun að
koma frá mér þá tekur málefnið af mér ráð-
in og ég gleymi sjálfri mér.
Hvort ég hafi einhverja kæki í ræðustól?
Já, að minnsta kosti er mér sagt að ég ræski
mig mikið! Ég hef oft gleymt úr ræðu, þú
veist nú um þessa þekktu formúlu um ræðu-
menn að þeir flytji alltaf þrjár ræður. Ræð-
una sem þeir ætluðu að flytja, ræðuna sem
þeir fluttu og loks ræðuna sem þeir flytja
þegar þeir eru búnir með aðalræðuna og
hafa gleymt öllu! Maður man ansi margt
þegar maður er sestur niður aftur! Ég hef
bjargað mér út úr svona kringumstæðum
með því að fara að tala um eitthvað annað,
en þó í samhengi við fyrri hluta ræðunnar!
Hér áður fyrr var ég alltaf með skrifaðar
ræður en nú hef ég reynt að þjálfa mig upp
í að tala út frá punktum. Auðvitað fer það
þó eftir tilefninu hvort ég er með ræðu
skrifaða eða ekki. Ef mér er til dæmis boðið
sem ræðumanni kvöldsins af hátíðlegum til-
efnum, fer ég að sjálfsögðu með skrifaða
ræðu en aðrar tækifærisræður skrifa ég eðli-
lega ekki. Ég held það sé undirstaða í allri
ræðumennsku að fara ekki í ræðustól nema
vita hvernig maður ætiar að byrja og enda
ræðuna. Ef maður er búinn að þessu fyrir-
fram getur maður yfirleitt bjargað sér \
skammlaust. \
Ég hef oft mismælt mig í ræðum en aldrei s
svo að ástæða sé til að skrá það á spjöld
sögunnar! Það skiptir líka máli í ræðuflutn-
ingi að vera vel til hafður og það hefur ansi
mikið að segja að bera sig vel. Gæta þess til
dæmis að það sé ekki saumspretta á jakkan-
um, lykkjufall á sokknum eða matarklessa á
fötunum sem öruggt má telja að dragi að
sér athyglina! Jú, jú, ég hef líka oft ætlað að
vera fyndin í ræðum og enginn brosað. Það
er svona hálfgerð „frysting" en þá verður
maður bara að hugga sig við að maður hafi
öðruvísi húmor en hinir í salnum
Besta ræða sem ég hef heyrt var ræða
Þorsteins Pálssonar sem hann flutti á lands-
fundi Sjálfstæðisflokksins árið 1983, þegar
hann var kosinn formaður flokksins. Hann
er mikill ræðumaður og það var stórkostlegt
að upplifa þann ræðuflutning. Hann náði