Helgarpósturinn - 13.08.1987, Blaðsíða 22

Andstæður í íslenskri
popptónlist. Greif-
arnir uppáklæddir
með glimmer og gel.
Það fer minna fyrir
umbúðunum hjá
Ikarusi og Megasi.
Táknrænt?
Frá öndverðu bítli á Islandi hefur
unga kynslóðin tjáð sig æ meir í
dægurlagatextum en varpað fyrir
róða þeirri tjáningu sem felst í að
setja saman alvarleg ljóð þar sem
gerð er tilraun til að fanga lítið brot,
eða stærra, úr veruleikanum og
gera það ódauðlegt í lítilli mynd. I
upphafi bítlatímabilsins voru þá til-
raunir til að gera dægurlagatexta
heldur óburðugar og í þá daga báru
textarnir oft á tíðum frekar vitni lifs-
sýn eldri kynslóðanna — enda voru
oftast fengnir eldri menn til að gera
textana. Engin tilraun var gerð til að
lýsa reynslu þeirrar kynslóðar sem
fiutti lögin, heldur miðuðust þeir við
miklu eldri hefð, almenna íslenska
náttúrustemmningu og rómantík
sem var föst í huga þjóðarinnar í
gegnum íslenskan alþýðukveðskap
ýmiskonar.
Hinir fyrstu íslensku bítlar, eins og
þeir eru gjarnan nefndir, Hljómarnir
frá Keflavík, sungu til dæmis til
ungrar konu sem frægt er orðið:
Bláu augun þín/blika djúp og skær-
/lýsa leiðina mína/líkt og stjörnur
tvær/Þau minna á fjallavötnin
fagurblá o.s.frv. Það verður að telj-
ast til efs að þeir hljómapiltar hafi
ávarpað vinkonur sínar með þess-
um hætti og reyndar lika stórlega
vafasamt að keflvískir flatlendingar
hafi nokkuð kannast við þá líkingu
að augu gætu minnt á fagurblá
fjallavötn. Hvað þá heldur að þeim
hafi endilega þótt það vera rétt lík-
ing — að fjallavötnin í þeirra augum
væru það fegursta í heimi hér.
Almennt má semsagt segja um
frumbýlingsár bítilsins hér á landi
að textar hafi verið lítilmótlegir —
þeir skiptu heldur ekki verulegu
máli og engin tilraun var gerð til ný-
sköpunar í máli heldur einatt gripið
til frasa sem voru orðnir þreyttir og
höfðu í raun glatað merkingu sinni.
Að þessu leyti voru textahöfundarn-
ir langt frá bókmenntum síns sam-
tíma — öfugt við það sem var að
FAGURBLA
FJALLAVÖTN
HALLÆRISLEGT
MÓÐURMÁL
Á árunum fram að 1975 voru
enskir textar algengari en gengur
og gerist í nútímanum, reyndar má
segja að allar popphljómsveitir hafi
haft enska texta við sína músík og
þeir einu sem höfðu íslenska texta
voru sprottnir úr þjóðlagahefð.
Savanna- og Ríd tríó, Þrjú á palli
og fleiri notuðu íslenska texta við
lög sín en það sama var upp á ten-
ingnum hjá þeim að þau gerðu ekki
textana sjálf og þeir voru sjaldnast
innlegg í einhverja dægurumræðu.
Þjónuðu miklu frekar sem skemmt-
un, enda voru þessi tríó og skyld fyr-
irbæri miklu fremur hugsuð sem
skemmtiatriði. Þar voru söngvarnir
og textarnir aðalatriði, án þess að
það hefði merkingu út fyrir stað og
stund.
Islenskan þótti á þessum tíma
hallærisleg og lítt fallin til að syngja
hana við rokkmúsík. Kannski var
hún líka hallærisleg, þvi textarnir
sem höfðu verið gerðir á íslensku
fram að '75 voru í flestum tilfellum
hallærislegir. Þó menn væru eitt-
hvað að reyna að tjá sig um frið og
mannkærleika í kringum ’70 voru
þær tilraunir flestar vanmáttugar og
fálmandi, enda var ekki til staðar sú
nýsköpun málsins sem þurfti til að
orða textana þannig að kraftur
fengist í umræðuna. Dæmi um þetta
má sjá af texta sem hér fylgir og er
gerður af meðiimum Trúbrots:
Við erum ung og hrein/viljum
eigin heim/er stjórnast ei af þeim/
þeim sem gefa engum grið/og vilja
eigi frið/menn með skrýtin sjónar-
mið o.s.frv.
Af þessum sökum má segja að Is-
lendingar hafi leitað út fyrir land-
steinana til þess að nálgast dægur-
lagatexta sem kallast geta bitastæð-
ir og fjalla á áhrifaríkan hátt um
daglegt líf fólks og vandamál þeirrar
kynslóðar sem menn mátuðu sig
við.
AFTURTIL
ÍSLENSKUNNAR
Þessi enska bylgja gekk fram að
75, eins og fyrr var nefnt. Þá komu
Stuðmenn fram og slógu í gegn með
lögum sem voru sungin á íslensku.
Þeir sýndu þá á ef tirminnilegan hátt
að hægt var að syngja rokk á ís-
lensku án þess að það væri hallæris-
legt. Þeir voru auðvitað ekki fyrstir,
Megas hafði gefið út plötur fyrir
þann tíma en ekki náð neinum vin-
sældum. Enskan var þó lífseig í hinu
almenna dægurpoppi, enda má
í Keflavík
Dægurlagatextar hafa gjarna verið taldir hálfgert moð
í gegnum tíðina og menn hafa leitast við að horfa fram
hjá þeim þegar rætt hefur verið um að skoða kveðskap
ungs fólks á hverjum tíma. Sem kveðskapur hafa þeir
þótt í flestum tilfellum hálfgerð hrákasmíð og boðskapur
þeirra sjaldnast merkilegur. Stuttar sögur af vöskum köll-
um, sjómönnum sem hendast í land og á fyllerí, kvenna-
far og til fleiri afreksverka — rómantískir ástafundir,
tregafullir saknaðarsöngvar. Öll eiga þessi yrkisefni það
sameiginlegt að stemmning þeirra ræðst frekar af laginu
en textanum enda hefur það verið næsta undantekning-
arlaust í áranna rás að textarnir hafa ekki lifað sjálfstæðu
lífi, heldur aðeins sem hluti af lagi.
Stuðmenn —
farnir að syngja á ensku
á gamals aldri.
segja að aðeins þeir sem tóku texta-
gerð sína alvarlega hafi gert texta á
íslensku — hafa sjálfsagt vitað að
þeir gætu frekar ráðið við sitt eigið
móðurmál en enskuna. Meira að
segja Spilverkið gerði fyrstu plötur
sínar á ensku, en sneri síðan frá-
henni á Götuskóm.
Um leið og íslenskan fór að ná fót-
festu í dægurlagatextum breyttust
viðfangsefni textanna. í stað þess að
vera innihaldslausir ástartextar fóru
þeir að fjalla meira um þá kynslóð
sem setti þá fram og lýstu reynslu
hennar og veruleikasýn. Þetta hélst
í hendur við bókmenntir sömu
kynslóðar sem smám saman var að
koma fram með bækur á milli 75 og
’80. Stuðmenn, Megas, Spilverkið,
Diabolus In Musica, Melchior og
fleiri voru líka nægilega að sér til að
taka ekki hefðbundna notkun máls-
ins og umfjöllunarefni textanna sem
algild, heldur leituðu nýrra leiða í
framsetningu og yrkisefnum.
Þessi nýsköpun og viðreisn ís-
lenskunnar sem fullgilds máls í
dægurheiminum fólust þó í flestum
tilfellum í fremur ópersónulegum
frásögnum af kjörum fólks og dag-
legu lífi þess. Megas orti um Jón
Sívertsen og Sæma fróða og Spil-
verkið um Styttur bæjarins, ónafn-
greinda verkara og róna og svo
mætti lengi telja.
PERSÓNULEG TJÁNING
Það var ekki fyrr en með Bubba,
Einari Erni og pönkinu, sem braust
fram með fítonskrafti, að reynsla
flytjendanna sjálfra varð áþreifan-
leg. Verkalýðsmórall Bubba, þar
sem hann kvað um farandverkafólk
og undirmálsmenn, var raunveru-
leg og þess vegna varð hann kröft-
ugur málsvari þessara hópa í upp-
hafi ferils síns. Bubbi hefði aldrei
gert texta um styttur bæjarins eða
Sæma fróða, hvað þá heldur Ragn-
heiði biskupsdóttur. Hann sótti sína
texta beint í nútímann og miðlaði
sinni persónulegu reynslu í gegnum
þá. Einar Örn, forsprakki Purrks
Pilnikks, Kuklsins og Sykurmol-
anna, er á svipuðum nótum hvað
þetta varðar. Hann er persónulegur
í sinni tjáningu, fjallar um borgina
og borgarlífið og tekur á því á máta
sem var óþekktur í dægurtextum til
þess tíma. Ég var kominn til sögunn-
ar í textagerðinni og hafði eitthvað
að segja.
En þeir tveir eru þó alls ekki rót af
sama meiði nema hvað þessa per-
sónulegu tjáningu varðar. Bubbi
heldur miklu fastar í hefðina, hann
er miklu fremur framhald af Spil-
verkinu og Megasi en að hann bæti
einhverju alveg nýju við, Bubbi sem-
ur sína texta á máli sem kalla má
skáldlegt. Einar Örn gerði sér á hinn
bóginn far um að nota sem hvers-
dagslegast málfar þar sem tjáning
andartaksins var meginatriði.
POPPSPRELL
En pönkið gufaði upp og Bubbi
varð innhverfari í textagerð sinni.
Þjóðfélagsbyltingin, sem margir sáu
fyrir sér í kringum rokkið sem spratt
upp úr engu um 1980, kom aldrei og
smám saman fór textagerðin að taka
mið af því. í öilu góðærinu varð ekk-
ert ,,inn“ að vera alvarlegur og boða
eitthvað, það sem skipti máli var að
vera Iéttur og hress og helst af öllu
fyndinn. Hver sprellgrúppan spratt
upp af annarri og allar höfðu þær að
markmiði að gera stanslaust grín að
öllu sem hönd á festi. Orðaleikir og
flím bera textana uppi en grínið í
heild sinni verður hálfmarklaust
fyrir vikið.
22 HELGARPÓSTURINN