Helgarpósturinn - 21.04.1988, Blaðsíða 9

RJALSHYGG4AN LÖGtl
"k h.if.i 4l! scr stort innan Mlórnír Uinasjúds is- i»m w- |l
O/HJÍTIlifl/T/lí/ /V/linHinlirm. ..iL... ■ __ Pni/»»*M Hf I. .
rbjörn Magnusson vildi keyra /
samnmga vid IBM og lét 'fella
n um útboö. Sprengjutilboö
istjáni 0. Skagfjörd kom i veg
2 milljóna króna samning
tigurbjörns og félaga hans. Friönks
Fnörikssonar hjá /BM.

Sigurbjörn Magnússon og tölvumál LÍN
FORMAÐURINN
FALDI SKÝRSLUNA!
Fulltrúar menntamálaráðherra í stjórn
Lánasjóðs íslenskra námsmanna fá alvarlegan
áfellisdóm.
Rádgjafarnefnd ríkisins um töluu-
mál, RUT, hefur skilad afsérskýrslu
um töluukaupamál Lánasjóðs ís-
lenskra námsmanna, LÍN, þar sem
koma fram mjög aluarlegar athuga-
semdir um málsmedferd sjódstjórn-
arinnar, þegar Sigurbjörn Magnús-
son, stjórnarformadur sjódsins, og
fulltrúar menntamálarádherra
þrýstu á um einhlida kaup á töluu-
búnaði frá IBM og þjónustusamning
uið Tölvuþjónustuna í Reykjavík hf.
(TIR). Sigurbjörn fékk i hendur aðal-
skýrslu annars uegar og almennt
orðaðan útdrátt hins uegar. Hann
lagði útdráttinn fyrir stjórnina, en
hefur stungið aðalskýrslunni undir
stól; leynt henni fyrir minnihluta-
fulltrúum í stjórninni og fram-
kuœmdastjóra sjóðsins að auki.
Fjallað var ítarlega um tölvu-
kaupamál LÍN í HP 24. og 30. mars.
Fram kom að ágreiningur hefði orð-
ið innan sjóðstjórnarinnar um fram-
tíðarstefnu í tölvumálum. Sérstök
tölvunefnd LÍN taldi jafnhagkvæmt
að halda áfram vinnslusamstarfi við
Skýrsluuélar ríkisins og Reykjauík-
urborgar; SKÝRR, og að festa kaup
á eigin búnaði, en nefndin valdi
fyrri kostinn sem sína tillögu. En
Sigurbjörn Magnússon lagði fram
tillögu og fékk samþykkt, einkum
með tvöföldu oddaatkvæði hans
sjálfs, að gerður yrði samningur við
IBM og þjónustusamningur við TÍR
og var það 12 milljóna króna pakki.
Sigurbjörn og félagar felldu ítrekað
að efnt yrði til útboðs. Þessi óskilj-
anlega afstaða frjálshyggjufólksins
virtist helst skýrast af því að sölu- og
markaðsstjóri IBM er náinn félagi
og kosningastjóri Sigurbjörns, Frið-
rik Friðriksson. Þessi einhliða kaup
stöðvuðust hins vegar þegar óvænt
tilboð barst frá Kristjáni Ó. Skag-
fjörð hf., sem taldist sambærilegt
nema 20% lægra. Þá neyddist Sigur-
björn til að vísa málinu til RUT.
Nú er skýrsla RUT tilbúin. Nefnd-
in afhenti stjórnarformanninum
„útdrátt" úr skýrslunni og sam-
kvæmt venjum liggur fyrir að hann
hafi einnig fengið í hendur aðal-
skýrsluna, sem að öðru leyti er, sam-
kvæmt Jóhanni Gunnarssyni, for-
manni RUT, „innanhússplagg"
nefndarinnar. Þar sem skýrslan er
unnin að beiðni sjóðstjórnarinnar
liggur ljóst fyrir að aðalskýrslan átti
að koma fyrir augu stjórnarinnar
sem heildar. Sigurbjörn afhenti
stjórnarmönnum hins vegar aðeins
útdráttinn og vélritaði sjálfur orð-
ið „trúnaðarmál" á það plagg. Hann
fékk síðan meirihluta stjórnarinnar
til að samþykkja það sem trúnaðar-
mál — en minntist ekki á aðalskýrsl-
una, sem hann hafði örugglega und-
ir höndum.
Um leið liggur fyrir að skýrsluna
hefur Þorbjörn Guðjónsson, fram-
kvæmdastjóri LÍN, ekki fengið að
sjá. Hann staðfesti í samtali við HP
að þessa skýrslu hefði hann ekki séð
og vissi ekki um. Milli framkvæmda-
stjórans og fulltrúa menntamálaráð-
herra í stjórninni virðist því um al-
varlegan trúnaðarbrest að ræða.
í útdrætti RUT kemur meðal ann-
ars fram, að allri málsmeðferð lána-
sjóðsstjórnarinnar — þ.e. Sigur-
björns og félaga — hafi verið ábóta-
vant, t.d hafi flestar áætlanir um
stofnkostnað og rekstrarkostnað
tölvukerfa sem stjórnin lét gera ver-
ið óánækvæmar eða rangar. Með
öðrum orðum voru áætlanir sem
lágu að baki þeirri fyrirætlan að
kaupa af IBM og TÍR þannig að ekki
var á þeim byggjandi. RUT segir í
niðurstöðum sínum að TÍR hafi ver-
ið sköpuð „óeðlileg aðstaða" um-
fram aðra þjónustuaðila og áréttar
kurteislega í útdrættinum að stofn-
anir verði að gæta þess að greina á
milli ráðgjafa og verktaka. Að fyrir-
tæki sem tekur að sér ráðgjafarstörf
eða fær sem faglegur ráðgjafi að-
gang að trúnaðarupplýsingum eigi
ekki síðar að koma fram sem verk-
taki í sama verki. Að baki þessum
mildu áminningarorðum liggur
þungur áfellisdómur yfir Sigurbirni
og féjögum fyrir að hafa meðhöndl-
að LÍN sem e.k. einkafyrirtæki sitt
og leitað til ráðgjafa er höfðu fjár-
hagslegra hagsmuna að gæta —
fengu umbun fyrir að benda á IBM
— og öfugt.
Þá er lánasjóðsstjórnin áminnt
fyrir að hafa sniðgengið SKÝRR í
málinu — opinbera sameignarstofn-
un ríkisins og Reykjavíkurborgar.
Segir í niðurstöðunum að þessi „nú-
verandi þjónustuaðili LÍN" hafi
„ekki notið sannmælis við vinnslu
málsins". Með öðrum orðum þótti
nefndarmönnunum það óeðlilegt
að SKÝRR var sniðgengið og bendir
allt til þess að það hafi verið vísvit-
andi gert. Þó hafði sérstök tölvu-
nefnd lánasjóðsins komist að þeirri
niðurstöðu að jafnhagkvæmt væri
kostnaðarlega fyrir LÍN að halda
áfram vinnslusamstarfi við LÍN og
fara út í kaup á eigin búnaði — en
nefndin sú valdi fyrri kostinn af
þeim tveimur.
í niðurstöðum nefndarinnar er
ennfremur fjallað um að ýmislegt
það hafi breyst í málefnum sjóðsins
sem geri að verkum að fjárhagslegt
tjón vegna þessa máls sé í lágmarki
og að ef farið verði að tillögu nefnd-
arinnar megi leiða mál þetta til „far-
sælla lykta". Um leið liggur fyrir, að
það tókst á elleftu stundu að forða
LIN frá meiriháttar fjárhagslegu
glappaskoti í skjóli sérhagsmuna og
kunningjatengsla. Þannig er ljóst að
ef hið óvænta tilboð frá þriðja aðila
— Kristjáni Ó. Skagfjörð hf. — hefði
ekki borist væru ÍBM-kaupin nú
staðreynd með ófyrirsjáanlegum af-
leiðingum.
Um útdráttinn var fjallað í sjóð-
stjórninni í síðustu viku, en þegar
HP bar málið undir Birgi ísleif
Gunnarsson menntamálaráðherra
vildi hann ekki tjá sig um það. „Ég
hef ekki séð þessa skýrslu. Þú ert að
færa mér fréttir."
Þvergirðingur kemur bæði erki-
klerkum og Israelsstjórn í koll
ERLEND YFIRSYN
Nýtt, glæsilegt afrek Alsírstjórnar í að leysa úr gísla-
töku án frekari blóðsúthellinga verður til þess að at-
hygli umheimsins getur á ný beinst að meginatriðum
málaflækjunnar í Iöndunum fyrir botni Miðjarðarhafs.
Og þar eru tíðindi að gerast. ísraelsstjórn, sem hefur
enga stefnu gagnvart Palestínumönnum nema vopna-
valdi gegn varnarlausum, er lent í ógöngum. Jafn-
framt tekur verulega að halla á erkiklerkana í íran,
óopinbera bandamenn ísraels gegn arabaþjóðum, í
stríðinu á og við Persaflóa.
EFTIR MAGNÚS TORFA ÓLAFSSON
Fulltrúar Kuwaitstjórnar fylgjast með á flugvellinum við Algeirsborg, með
an enn var á huldu hvernig sextán daga flugráni reiddi af.
Orðið er deginum Ijósara að
flugránið í Bangkok var örþrifaráð
einhverrar valdaklíkunnar í Te-
heran til að beygja Kuwait, ein-
dregnasta bandamann íraks í
Persaflóastríðinu. Á þessu er eng-
inn vafi, eftir að gíslar hafa stað-
fest að flugræningjum fjölgaði og
þeir fengu í hendur bæði vélbyss-
ur og sprengiefni, meðan rænda
vélin stóð við á íranska flugvellin-
um Mashad. Og ekki væri nema
eftir öðru að Mossad, leyniþjón-
usta Israels, hefði aðstoðað þá ír-
önsku við að koma fyrstu flugráns-
sveitinni um borð í flugvélina í
Thailandi, þar sem hún er heima-
vön.
Þeim mönnum er til alls trúandi
sem létu myrða Khalil Wasir, næst-
ráðanda Jassers Arafat í Frelsis-
samtökum Palestínu, á heimili
hans í Túnis. Rannsókn Túnis-
manna og upplýsingum frá ísra-
elsku herstjórninni ber saman um
að þar var að verki morðsveit úr
Mossad ásamt víkingasveit ísraels-
hers með aðstoð flota landsins og
flughers. Þetta þýðir að Shamir
forsætisráðherra og Rabin land-
varnaráðherra stóðu sameigin-
lega að morðinu, því stofnanir
sem hvor um sig stjórnar voru að
verki.
Uppreisn Palestínumanna á her-
teknu svæðunum hefur nú brátt
staðið í misseri. Mannfall þeirra
skiptir hundruðum og sárir þús-
undum. Israelsher er tekinn að
beita banvænum gastegundum.
Hermönnum hefur verið kennt að
berja menn á kinnbeinin með
plasthúðuðum járnstöngum,
þannig að augun hrökkvi úr tóft-
unum. Heimili Palestínumanna
eru sprengd í loft upp án fyrirvara
með öllu innanstokks og jarðýtur
settar á aldingarða ræktaða af elju
kynslóða.
Valdbeiting ísraelsstjórnar er
svo hóflaus vegna þess að hún hef-
ur enga framtíðarstefnu gagnvart
hernumdu svæðunum. Annar
stjórnarflokkurinn, Likud, vill inn-
lima þau smátt og smátt í Israel
með því að hrekja Palestínumenn
af landinu eftir því sem ísraelskir
landnemar gefa sig fram til að
hirða ránsfenginn. Shamir forsæt-
isráðherra er fyrir Likud. Verka-
mannaflokkur Peresar utanríkis-
ráðherra er fáanlegur til að lina
tökin á hernámssvæðunum, megi
það verða með því móti að ísra-
elskar hernaðarnýlendur haldist á
þýðingarmiklum stöðum og Pal-
estínumenn lúti á ný yfirráðum
Jórdans.
Kosningar verða í ísrael ekki
síðar en í nóvember. Likud telur
sínum málstað til framdráttar að
ala á gagnkvæmu hatri þjóðanna.
Rabin landvarnaráðherra úr
Verkamannaflokknum virðist
álíta það hlutverk sitt að sýna kjós-
endum fram á að hann eigi til
engu minni harðneskju en Shamir
í skiptum við Palestínumenn.
Atburðirnir á hernumdu svæð-
unum hafa fært Bandaríkjastjórn
heim sanninn um að skilyrðislaus
stuðningur við ísraelsstjórn er
orðinn hættulegur bandarískum
hagsmunum í arabaríkjunum. Það
er ástæðan til að Reagan forseti
sendir Shultz utanríkisráðherra í
hvern leiðangurinn á fætur öðrum
milli höfuðborga með tillögur um
ráðstefnu og viðræður til að stilla
til friðar. En honum miðar hvergi,
því Bandaríkjastjórn hefur bundið
sig í báða skó með því að heita
Israelsstjórn því fyrirfram að við-
urkenna Frelsissamtök Palestínu
alls ekki sem viðræðu- eða samn-
ingsaðila.
Israelsstjórn taldi sig hafa araba-
ríkin í úlfakreppu, meðan íran var
í sókn í Persaflóastríðinu. Leyni-
þjónustur ísraels og írans hafa haft
nána samvinnu frá því á dögum
keisarastjórnarinnar. ísraelska
leyniþjónustan og landvarnaráðu-
neytið höfðu frá upphafi Persaflóa-
stríðsins milligöngu um að útvega
erkiklerkunum vopn fram hjá
vopnasölubanni flestra vestrænna
ríkja. Framhald af þeim verknaði
var milliganga ísraelskra embætt-
ismanna við að koma á viðskipt-
um með bandaríska gísla í Líban-
on fyrir bandarísk vopn til írans,
sem endaði í Irans-Kontra-
hneykslinu.
Þegar verst stóð fyrir írak í stríð-
inu, eftir að Iransher hafði hertek-
ið skagann Faw og ógnaði Basra,
gekk Kuwait fram fyrir skjöldu að
draga Bandaríkin inn í átökin.
Álappaleg framkoma Reagans og
hans manna í leynimakkinu við
klerkana í Teheran hafði rýrt tiltrú
allra arabaríkja til Bandaríkja-
stjórnar, og því var það að ráða-
menn í Washington töldu komið
tilvalið tækifæri til að rétta hlut
sinn, þegar Kuwait óskaði eftir að
setja risaolíuskip sín undir banda-
rískan fána og bandaríska flota-
vernd til að afstýra árásum írana.
Síðan hafa af og til orðið átök á
Persaflóa milli flota og flugherja
Bandaríkjanna og írans. Síðasta
rimman í upphafi þessarar viku
var sú harðasta. Hún kemur í kjöl-
far mesta ósigurs írana um Janga
hríð í landhernaðinum við Irak. I
þrem áhlaupum tókst íraska
hernum að hrekja írani af skagan-
um Faw, sem þeir höfðu hersetið í
tvö ár og ógnuðu þaðan jöfnum
höndum Basra, annarri mestu
borg íraks, og furstadæminu
Kuwait. Aðdrættir íraka fara að
miklu leyti um Kuwait, eftir að
þeirra eigin hafnir lokuðust.
Vegna stærðarmunar þjóðanna
var lengi haft fyrir satt, að íranir
gætu þraukað lengur í þráteflis-
hernaði en írakar. Nú virðist
ástæða til að endurskoða þá kenn-
ingu. Yfirhershöfðingi þeirra lið-
sveita Bandaríkjahers, sem jafnan
eiga að vera viðbúnar að láta til
sín taka í Austurlöndum nær, sagði
þingnefnd í Washington fyrir
skömmu, að hvað sem fólksfjölda
liði hefðu Irakar nú fleiri menn
undir vopnum en íranir. Þar að
auki er vopnabúnaður Iraka öfl-
ugri.
Ástæða hvorra tveggja er mis-
heppnaðar stórsóknir lranshers til
að taka Basra. Mannfall þar var
ógurlegt, og færri og færri íranir
fást til að gerast sjálfboðaliðar til
að ganga út í opinn dauðann, þeg-
ar ávinningur af mannfórnunum
reynist enginn. Sömuleiðis hefur
írönum ekki tekist aö fylla í skörð-
in sem stórsóknirnar gerðu i
vopnabúr þeirra.
Við bætist að yfirburðir íraks í
lofthernaði eru nú teknir að segja
verulega til sín. Eina tekjulind
íransstjórnar til að standa straum
af herkostnaði er olíuútflutningur,
og úr honum hefur dregið að mun
við spjöll sem orðið hafa á útskip-
unarhöfnum við loftárásir íraka.
Olíuhreinsunarstöðvar nálægt
Teheran og víðar hafa verið eyði-
lagðar svo rækilega, að íranir
verða að láta vinna fyrir sig bensín
og aðrar olíuafurðir í Vestur-Evr-
ópu og flytja inn aftur.
Þeir eru því til sem fullyrða, að
nú hljóti að fara að sjá fyrir end-
ann á ófriði, sem staðið hefur á átt-
unda ár. Líklegast fjari hann út
smátt og smátt, nema Sameinuðu
þjóðirnar geti komið fram með
lausn sem fullnægi báðum stríðs-
aðilum. Iransstjórn hefur aldrei
hafnað formlega kröfu öryggis-
ráðsins um að vopnaviðskiptum
verði hætt og hernumdum svæð-
um skilað, en kveðst vilja fá ádrátt
um að stjórn íraks fái áfellisdóm
fyrir að hefja stríðið.
HELGARPÓSTURINN 9