Dagur - 29.08.1987, Blaðsíða 32

Verslun, iðnaður og
útgerð hafa dafnað í gegn-
um kaupstaðarsögu Akur-
eyrar og hefur bœrinn
gjarnan verið nefndur iðn-
aðarbœr og það með réttu
því á Akureyri vinna hlut-
fallslega fleiri við iðnað
miðað við önnur bœjarfé-
lög. Nokkrar sveiflur hafa
verið í ýmsum greinum
iðnaðar undanfarin ár og
þekkja menn vel hrun
byggingariðnaðar og sam-
drátt í húsgagnafram-
leiðslu. Rofað hefur til í
þeim greinum og einnig
hefur komið til nýsköpun í
atvinnulífinu. í þessu
sambandi er vert að benda
á iðnsýninguna sem haldin
er í tilefni afmœlis Akur-
eyrarkaupstaðar.
Stœrstu atvinnufyrirtœkin
hafa verið um árabil
KEA, Sambandsverk-
smiðjurnar, Slippstöðin
og Útgerðarfélag Akureyr-
inga. Þessi blómlegu fyrir-
tœki þarfnast kannski ekki
mikillar kynningar en við
skulum þó líta stuttlega á
sögu þeirra.
Kaupfélag Eyfirðinga
Akureyri
Kaupfélag Eyfirðinga var stofnað
á Grund í Eyjafirði 19. júní 1886
af nokkrum bændum úr innsveit-
um Eyjafjarðar. Þá hét félagið
reyndar Pöntunarfélag Eyfirð-
inga. næsta ár var það nefnt
Kaupfélag, síðan aftur Pöntunar-
félag frá 1894 uns nafnið Kaup-
félag Eyfirðinga var skráð 1906
og hefur það haldist síðan.
Fyrirmynd félagsins er greini-
lega sótt í Þingeyjarsýslur því
Kaupfélag Þingeyinga hafði starf-
að í 4 ár og bændur þar skorað á
Eyfirðinga að gjöra slíkt hið
sama sem þeir og gerðu sumarið
1886. í fyrstu var KEA smátt í
sniðum enda stofnað til að
ákvarða stefnu varðandi verslun
og vörupantanir, sérstaklega
hvað snerti sölu á sauðum í
fremstu hreppum Eyjafjarðar.
Árið 1906 var fyrsta sölubúð
KEA opnuð á Akureyri og mark-
ar sá atburður tímamót í sögu
félagsins og raunar samvinnu-
hreyfingarinnar allrar. Með lög-
um félagsins sem samþykkt voru
á aðalfundi þetta ár var félaginu
breytt úr pöntunarfélagi í sölu-
félag. Fyrsta hús KEA var reist á
sunnanverðu Torfunefi 1898 og í
framkvæmdastjóratíð Hallgríms
Kristinssonar, 1902-1918, kaupir
félagið lóðina austan við verslun-
arhús sitt allt til sjávar, auk þess
sem það festir kaup á mestöllu
Hjá Sambandsverksmiðjunum eru m.a. saumaðar mokkakápur. Mynd: gej
sérdeildum, lyfjabúð, bygginga-
vörudeild og raflagnadeild.
Landbúnaður er blómlegur í
Eyjafirði og á félagið mjólkur-
vinnslustöð, sláturhús og kjöt-
iðnaðarstöð. Sjávarútvegur er
býsna snar þáttur í starfsemi
félagsins, sérstaklega á Dalvfk og
í Hrísey.
KEA er hluthafi í mörgum
stórum atvinnufyrirtækjum og
má í því sambandi nefna Vél-
smiðjuna Odda, Þórshamar,
Slippstöðina, ÚA og ístess. í
samvinnu við SÍS rekur félagið
Kaffibrennslu Akureyrar, Efna-
verksmiðjuna Sjöfn og Plast-
einangrun hf. Af eigin iðnfyrir-
tækjum má nefna Brauðgerð
KEA, Smjörlíkisgerð KEA og
Efnagerðina Flóru.
Kaldbakur, fyrsti togari ÚA, er hér í slipp hjá Slippstöðinni.
Vcrksmiðjur Sambandsins á Gleráreyrum.
32-DAGUR
Grófargilinu og lóðinni þar sem
byggingavöruverslunin reis síðar.
Þessi lóðakaup voru gerð af
framsýni og hafa átt mikinn þátt í
því að greiða leið félagsins til
vaxtar.
Sigurður Kristinsson hélt KEA
vel í horfinu í framkvæmda-
stjóratíð sinni, 1918-1923, við
erfiðar aðstæður. Uppbyggingin
heldur ört áfram þegar Vilhjálm-
ur Þór er framkvæmdastjóri,
1923-1939, en löng og viðburða-
rík saga Kaupfélags Eyfirðinga
verður ekki rakin frekar hér en
Árni Kristjánsson hefur skráð
sögu félagsins og kom hún út á 80
ára afmæli þess, 1966. Við skul-
um hins vegar glöggva okkur
aðeins á því hvað KEA er í dag:
Starfsemi
Kaupfélags Eyfirðinga
Höfuðstöðvar KEA eru á Akur-
eyri en félagið rekur starfsemi
sína víðs vegar um Eyjafjörð. Á
Akureyri rekur félagið matvöru-
verslanir, vöruhús með ýmsum
Loks má nefna þjónustugrein-
ar en félagið rekur Hótel KEA,
vátryggingadeild, innlánsdeild,
búvélaverkstæði, skipa- og
bifreiðaafgreiðsludeild. Þessi
lauslega upptalning ætti að skýra
það hvers vegna hið rúmlega
aldargamla félag hefur um langt
árabil verið stærsti launagreið-
andi við Eyjafjörð.
Samband íslenskra
samvinnufélaga
Samband íslenskra samvinnu-
félaga sér um margþættan iðnað
á Akureyri, bæði eigin iðnfyrir-
tæki og fyrirtæki í samvinnu við
KEA sem áður eru nefnd. Eigin
fyrirtæki Sambandsins eru verk-
smiðjurnar á Gleráreyrum.
Iðnaðardeild Sambandsins á
Gleráreyrum samanstendur af
ullariðnaði, skinnaiðnaði og
skógerð. Upphaf þessarar starf-
semi má rekja alit aftur til ársins
1897 en þá hafði Fundafélag
Eyfirðinga, stofnað 1893, oft rætt
um nauðsyn þess að fá tóvinnu-
vélar í héraðið. Segir svo í Sögu
Akureyrar:
Laugardagur 29. ágúst 1987