Morgunblaðið - 14.05.1964, Blaðsíða 25

Fimmtuda^ur T4 maí 1934
MORGUNBLAÐIH
25
í GÆR hélt bráðið hraun á-
fram að renna úr aðalgíginum
í Etnu á Sikiley, niður norð-
vesturhlíð eldfjallsins, en
hraunstraumurinn fór hægar
en í fyrstu og skv. fréttum
virtist hinn 20 þús. manna
baer, Bronte, ekki lengur í miik
illi hættu af að lenda undir
hraunflóðinu. Eli bærinn ligg
ur í um 1000 m. fjarlægð frá
þeim stað, sem hraunið hefur
lengst náð niður. Bfst í fjall-
inu rennur það með 2 m.
hraða á klst., en missir ferð
er það kemur niður í dalskorn
ing og kólnar þar. Kröftugt
gos var í gær í sjálfum gígn-
um.
Etna er eitt frægasta og
Gos í Etnu.

aðrir gróðurvana, brúnir og
rauðir.
Gróf 14 þorp og eina borg
Mesta gos í Etnu á aíðari
öldum var gosið 1669. Smábær
inn Nieolosi hrundi í fyrstu
jarðskjálftunum, en hraun-
flóðið úr spungu fá toppgígn-
um flæddi á þem vikum yfir
fjártún þorp með samanlagt
um 4000 íþúa og náði þá til
borgarinnar Cataníu í 16 km.
fjarlægð frá hraunupptökun-
um. Catanía var að norðan
girt 20 m. háum múr, er m.a.
hafði verið byggður til varn-
ar hraunflóðum, en hraunjað
arinn vall brátt yfir borgar-
múrana, yfir suðurhluta borg
arinnar og í sjó fram. ,
Eitt mesta gos Etnu á þess
ari öld var gosið 1928. Eftir að
aðalgosið byrjaði opnuðust
sprungur austan í fjallinu, sú
fyrsta með 12 „bocche", en
daginn eftir önnur, er náði nið
ur í 1200 m. hæð. f>ar úr vall
hraun, sem næst upptökunum
fór með meiri hráða en svo,
að nokkur spretthlaupari
hefði undan haft, eða um 10
m. á sekundu. Hraunstraumur
Kröftugt gos
Bærinn Bronte bjarg-
ast líklega frá Etnu-
hrauninu
mest umskrifaða eldfjall jarð
arinnar, og skv. fomri þjóð-
trú Evrópumanoa á það sér
systur á íslandi, Heklu. Sé
samband á milli þessara eld-
fjalla og giósi þau jafnan sam
tímis. f>að er, þvi ekki að
undra þó íslenzikum eldfjalla
fræðingi leiki hugur á að
kynnast Etnu. Dr. Sigurður
Þórarinsson lagði í október
1954 upp í slíka kynningarför
til systur Heklu, og var hann
í hópi jarðfræðinga frá ýms-
um löndum. Mbl. leitaði því
til hans um fróðleik um þetta
eldfjall, sem nú er að gjósa.
Og eru þær upplýsingar sem
hér fara á eftir hafðar eftir
honum.
4 Esjur á hæð, og
stærra en Ijofsjökull.
Etna er eitt stærsta eldfjall
Evrópu, 3275 m. hátt, eða
nærri 4 sinnum hærra en Esja
og flatarmál þess þriðjungi
meira en Hiofsjökuls. Það gýs
með fárra ára millibili. Kem-
ur þá öskugos úr toppinum, en
hraun brjótast út um sprung-
ur í hlíðumum og myndast á
þeim gjallgígar, „bocohe“, en
hraunstraumarnir ná niður á/
láglendi og stundum alla leið
út i sjó. Hefur það þá stund
um gengið yfir bæi. En mjög
þéttbýlt er í hljðunum, þar
sem búa helmingi fleiri mann
esikjur en á íslandi öllu. Þar
er geysifrjósamt, því eldfjalla
askan er gróðursæl og flytja
ibúarnir furðu fljótt aftur á
staðina, sem eyddir hafa ver-
ið.
Eðlilegar orsakir liggja til
þjóðtrúarinnar um sambamd
ið milli Heklú og Etnu. Þegar
Hekla tók til að gjósa, á fyrsta
áratug 12. aldar, var Etna það
eldfjall, sem mestar sögur fóru
af í Evsópu, Vesuvíus, eina
virka eldfjallið á meginlandi
álfunnar, mátti heita dautt úr
öllum æðum. Á þessum öldum
kepptust munkar og klerkar
við að útmála þessi tvö eld-
fjöll sem hliðin að vistarver-
um fordæmdra og hafa Hekla
og Etna oft verið nefndar í
sömu andránni. Var þvi ekki
að furða, að fólki færi að
fimnast eðlilegt, að þessi hlið
Ví|is væru opnuð samtímis.
Stúndum hlaut og að hittast
svo á, að Etna og Hekla gysu
samtími.s eða því sem næst, Og
hefur það styrkt menn í
trúnni um sambandið milli
þessara eldfijalila.
’ n ;
Samfelldur allingarður
í lághlí<Yunum.
Nafnið Etna er grískt og
þýðir hin brennandi,' og grísk
ir sagnritarar segja frá Etnu
gosum mörgum öldum fyrir
Kristburð. En saga Etnu er
í systur
mörgum sinnum eldri en
skráðar heimildir. Hún fór að
hlaðast upp í lok í lok tertier-
tímabilsins eða snemma á ís-
öld fyrir um einni milljón
ára eða svo. Elztu hraunin
eru neðanjarðarmyndanir með
bögglabergi og í rótum fjalls-
ins finnst mikið af sams kon-
ar túffi og á móbergssvæðun-
um hérlendis. í sambandi við
þetta heíur móbergsmyndun-
in fengið á vísindamáli nafn-
ið „Palagónitformation", —
kennt við bæinn Palagonia á
Sikiley. Smám samán hefur
hlaðist upp þetta risavaxna
eldfjall, 1200 teningskm. að
ummáli. Lághlíðar Etnu eru
mjög frjósarhar og mega heita
samfelldur aldingarður. Neðst
er belti, þar sem einkum eru
ræktaðar sítrónur og appel-
sínur. Ofan við ávaxtabeltið
er olífrunnabelti, þá belti með
vínekxum, en þar fyrir ofan
dökkgrænir greniskógar, sem
ná uþp í 1800 m. hæð, en ofan
við\2200 m. hæð má fjallið
heita gróðurvana.
Enginn veit hversu oft Etna
hefur gosið síðan sögur hóf-
ust„ en síðasta árþúsundið
hefur hún gosið þetta 10—15
sinnum á öld. Hún gýs bæði
hrauni og ösku, og eru hraun
in bæði að ytri gerð og efna
samsetningu svipuð blágrýtis-
hraunum okkar, en þó aðal-
lega apalihraun. í toppi fjalls-
ins er raú mikill gígur, um
500 m. að þvermáli. Var hann
um 100 m. djúpur er Sigurður
Þórarinsson kom þar og steig
gufumökikur mikill upp úr
hionum. Hraun kemst sjaldan
svo að nokrku nemi upp í topp
gíginn, en hraun vellur um
I
rifur sem myndast í fijallshlíð-
unum, svo sem áður er sagt.
Liggja þær eins og geislar út
frá fjallSmiðju, og á þeim
myndast /venjulega raðir af
gjallgíguim. Sitja þessir sníkju
gígir mjög svip á landslágið
í Etnuhlíðum, sumir vaxnir
vínviði að utan og innan,- en
GOSKORT um Etnu, er
sýnir hvernig hraunstraum-
arnir í hinum ýmsu gosum,
hafa runnið, stundum nærri
út að sjó. í gosinu 1669 fór
inn náði á þriðja degi bænum
Mascali og stoðuðu nú engar
prósessíur eða ákallanir *
dýrlinga, sem venjulega er
eina úrræði íbúanna. Bærinn
huldist hrauni, én vínekrur og
olífulundir eyddust í stórum
stil.
Etnu-gos hafa tiltölulega lít
ið verið rannsö'kuð af vísinda
mönum þangað til nú á síð-
ustu árum. Rannspknarstöð
hefur að vísu lengi verið uppi
undir hátindinum, en lítið not
uð. Nú hefur svissneskur eld-
fjallafræðingur aftur á móti
komið þar upp athugunarstöð
og er þar unnið að rannsókn-
um á Etnu og gosum þar.
borgin Catanía, syðst á Sikil
ey undir hraun. Krossiran
sýnir borgina Brote, NV at
Etnu gígnum, sem nú hefur
verið í hættu.
Frumvörpin um lausn kjaradeilu verkfræðinga
og Seðlabanka íslands orðin að lögum — SíÖ-
asti fundur IMeðri deildar í gær
F4JNDUR hófst í Neðr! deild Al-
þingis kl. 13 í gær. A iuiulinum
voru samþykkt tvö frumvörp til
laga, sem miklar deilur hafa
verið um, frumvarp til laga um
lausu kjaradeilu verkfræðinga
og frumvarp til laga um Seffla-
banka íslands.
Fyrsta mál á dagskrá fundar-
ins var kosning gæzlustjóra Söfn
unarsjóðs íslands til fjögurra
ára. Var Jón Skaftaspn einróma
kosinn til starfans frá 1. janúar
1964 að telja tii ársloka 1967.
Frumvörpin um lausn kjara-
deiiu verkfræðinga og Seðla-
banka íslands voru bæði sam-
þykkt með 20 atkvæðum gegn
18, að viðhöfðu nafnakalli. Verða
þau send ríkisstjórninni sem lög
frá Alþingi.
á Þingmenn kvaddir
Þegar dagskrá fundarins hafði
verið • tæmd, þakkaði forseti
deildarinnar, Sigurður Bjarna-
son frá Vigur, þingmönnum sam
veruna, árnaði þeim allra heilla
og óskaði utanbæjarmönnum
góðrar heimferðar. Kvaddi for-
seti þingmenn síðan og kvaðst
vænta þess, að þeir hittust heihr
i haust.
Lúðvík Jósepsson þakkaði
forseta fyrir hönd þingmanna
fyrir röggsama fundarstjórn og
góða samvinnu. Árnaði hann for
seta allra heilla, og risu þing-
menn á fætur, til þess að taka
undir þau prð.
Til sölu
vegna brottflutnings
Sjónvarp, sjálfvirk þvottavél,
eldhúsborð og stólar, hjóna-
rúm, eins manns rúm, barna-
rúm og útigrill. Allt amer-
ískt. Eirinig gólfteppi, Rafiha
ísskápur, rugguhestur og fil,
Til sölu og sýnis Sólheimuim
23, 11. hæð A.