Morgunblaðið - 04.05.1967, Blaðsíða 17

MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUK 4. MAl I»67.
17
Stjóramálasamvinna Evrópuríkja
- eftir Per Federspiel fyrrum forseta
Ráðgjafarþings Evrópurikja
HINN 5. maí eru 18 ár liðin, síðan stofnskrá Evrópu-
ráðsins var undirrituð í London. Af því tilefni er DAG-
UR EVRÓPU hátíðlegur haldinn í þeim 18 ríkjum, sem
aðild eiga að Evrópuráðinu. í tilefni dagsins er birt hér
í útdrætti ræða, sem Per Federspiel, danskur þjóðþing-
niaður og fyrrverandi forseti Ráðgjafarþings Evrópuráðs
ins, flutti fyrra mánudag, 24. apríl í Strasbourg. Ræðuna
flutti hann sem framsögumaður stjórnamálanefndar
ráðgjafarþingsins. — Federspiel lýsir þeirri skoðun
sinni, að efnahagssamvinna og stjórnmálasamvinna sé
sitt hvað. Hann telur efnahagssamvinnuna fara ört vax-
andi, en á hinn hóginn álítur hann, að Bandaríki Ev-
rópu verði ekki stofnuð í fyrirsjáanlegri framtíð.
Þegar hreyfingin, sem
stefnir að einingu Evrópu,
tók að fá foyr í seglin um
1948, var því lítill gaumur
gefinn, að efnahagsleg og
stjórnmálaleg sameining er
sitt hvað. Sameining var það,
sem menn höfðu í huga, —
eða, eins og Winston Ohur-
Óhill sagði, einhvers konar
Bandaríki Evrópu. Það var
rúmt hugtak, og markmi'ðinu
mátti vissulega ná með ýmsu
móti.
!>ví miður fór svo fljótlega,
að leiðir okkar skildu við
framlkvæmd hinnar miklu hug
sjónar. >eir okkar, sem muna
fyrstu árin á þessu þingi,
minnast ákafra deilna milli
þeirra, sem vildu eiginleg
bandaríki, og þeirra, sem
kusu samvinnu á afmörkuð-
um sviðum. Allir höfðum við
þó fast í huga, að lokamark-
miðið var Sameinuð Evrópa.
Stækkun Efnahagsbandalags-
ins.
Er það ekki enn marfcmiðið?
Víst greinir okkuir á, en við
höfum náð stórmerkum ár-
angri við að brjóta niður
ýmiss konar táimanir í álf-
unni. >ótt erfiðleikar hafi um
10 ára bil farið vaxandi
vegna skiptingar okkar í
mismunandi hópa, erum við
engu að síður nánar tengdir
en nokkru sinni, síðan á dög-
um rómverska keisaradæmis-
ins.
Vera má, að við nálgumst
nú óðfluga mikilvægan áfanga
stað á leiðinni til sterkrar,
samhuga Evrópu. Hér er átt
við stækfcun Efnahagsbanda-
lagsins, sem til þessa hefur
haft sex meðlimi. Sú stækk-
un myndi verða með þeim
hætti, að Bretland og önnur
EFTA-ríki gerðust aðilar. Um
það mál hefur margoft verið
rætt hér á ráðgjafarþinginu.
Eg mun ekki fjaUa um hin
mörgu rök varðandi stækfcun
Efnahagdbandalagsins í þágu
framfara, friðar og bættra
samskipta við nágranna ofck-
ar. Við bíðum nú ákvarðana
brezku ríkisstjórnarinnar um
það, hvernig Bretar haga um-
sókn sinni um a'ðild, og um
það, hvenær þeir leggja hana
fram. Eins og stendur verða
engin ráð frá okkur að gagni.
>ví minna, sem við segjum
nú um málið, þvi betra.
S tj órnmálasamvinna.
Stjórnmálanefnd ráðgjafar-
þings Evrópuráðsins hefur
vegna þessa beint athyglinni
að öðru atriði. >að er stjórn-
málaleg eining álfunnar. Játa
verður, að erfitt er að greina
milli efnahagslegrar og stjóm
málalegrar einingar eða sam-
einingar. >egar komið er á
efnahagslegri sameiningu,
þarf til þess stjórnmálaákvarð
anir af mikilvægasta tagi. Á
hinn bóginn mun það, að
efnahagsstofnunum er komið
á fót, óhjákvæmilega leiða til
stjórnmálastarfsemi.
Engu að síður er hér um
tvö atriði að ræða. Ég tel, að
það stafi af því, að stjórn-
málahugmyndir hafa áhrif án
tillits til reglna og reglu-
gerða. Hins vegar má hafa
tök á efnahagsstarfsemi með
réttarreglum, sem ríki hafa
samið um, t.d. reglum um
verzlun, fjármál og samgöngu
mál.
Að því er siðargreindu at-
riðin varðar höfum við viður
kennt nauðsyn þess að afsala
talsverðu af fullveldi okfcar
í hendur sameiginlegra stofn
ana. >etta á ekki aðeins við
um Efnahagsbandalagið,
Per Federspiel í forsetastóli á ráðgjafarþingi Evrópuráðsins.
athafnafrelsi í skiptum við
önnur lönd í hendur einhverr
ar alþjólðlegrar nefndar eða
stofnunar? Ég held, að svar-
ið myndi verða: Mjög fáir.
>ar á móti er víst, að lang-
flestir okkar viðurkenna, að
við erum hver öðrum óhjá-
kvæmilega háðir. Við viljum
þess vegna mjög gjarna ráðg-
ast við vini ofckar, sem við
eigum samstarf við á svo
mörgum sviðum, áður en við
tökum stjórnmálaákvarðanir,
sem gætu haft mifcil áhrif
á samskipti okkar.
Af þessum ástæðum vil ég
mega halda því fram að
stefna megi að stjórnmála-
samvinnu í Evrópu án þess
það sé gert í tengslum við
efnahagslega sameiningu.
Ógnanir utan að voru mik-
ilvæg ásteeða til þess, að
Evrópuráðið var stofnsett
1949. Með því að sameinast
á þann ófullkomna hátt, sem
- raun er á orðin, höfum við
þetta a með mismunandi öðlazt sjálfsvirðingu á ný og
hætti við um aðrar alþjóða-
sbofnanir. f hvert skipti, sem
við undirritum alþjóðasamn-
ing, takmörkum við í raun
réttri hið svofcallaða fullveldi
og göngumst undir sameigin-
legar reglur.
Stjórnmálastarf og fullveldi.
>essu er á annan veg farið
um stjórnmálastarfsemi, þeg-
ar orðið stjórnmálastarfsemi
er notað um að fylgja vissri
stefnu í utanríkismálum. Hve
margir okkar myndu hrein-
skilningslega talað vera revðu-
búnir tU að afsala að fullu
unnið okkur stöðu í heimin-
um. f tvö síðustu skiptin,
sem við höfurn haft almenn-
ar stjórnmálaumræður hér á
ráðgj afarþinginu, höfðum við
fjallað um bætta sam/búð við
nágranna okkar í austri.
Fram kom, að engin mótsögn
er í því fólgin að stefna í
senn að bættri samfoúð við
löndin í Austur-Evrópu og
að aukinni samvinnu aðildar-
rfkja Evrópuráðsins. >vert á
móti er vafasamt, hvort sá
árangur, sem náðst hefur í
samstarfinu austur á bóginn,
hefði náðst, ef við hefðum
verið 18 sundruð og mátt-
vana ríki.
Mismunandi hagsmunir.
>etta minnir enn á nauðsyn
aukinnar stjórnmálasam-
vinnu milli aðildarríkja
EvrópuráðSins. En við skul-
um gera okfcur vel ljóst, að
í stjórnmálasamvinnu felst
ekki óhjákvæmilega, að skoð-
anir allra á öllum pólitísk-
um atriðum séu hinar sömu.
Ekki þurfum við heldur all-
ir að bregða á sama ráð f
málum, sem kunna að vera
sérstök áhuga- eða hagsmuna
efni einfovers tiltekins lands.
>egar við litumst um í
Evrópu, sézt glögglega, að
ekki eru sömu mál efst á
baugi í öllum Evrópuráðs-
löndum. f Bretlandi er aðild-
in að Efnafoagsbandalaginu
mál málanna, en það væri
óraunsæi, ef sagt væri, að svo
hlyti einnig að vera í nú-
verandi aðildarríkjum banda-
lagsins.
Enginn vafi er, að í >ýzka-
sambandslýðveldinu eru sam-
skiptin við Austur-Evrópu
mjög á dagskrá, bæði vegna
öryggis landsins og samein-
ingar þýzfcalands. >ótt þessi
atriði skipti öll Evrópulönd
máli, er óraunhæft að gera
sér í hugarlund, að sá hátt-
ur, sem >ýzka sambaindslýð-
veldið hefur á því að fjalla
um málið, eigi að vera háður
ákvörðun einlhverrar Evrópu-
stofnunar, sem væri einstök-
um ríkjum æðri.
Jafnóviðeigandi væri, að
einhver stofnun allra Evrópu-
ríkja hefði afskipti af sam-
skiptum Frakklands og Sovét
ríkjanna eða Frakklands og
rikjanna í Austur-Asíu. En
að því leyti, sem þessi atilði
varða okkur alla, ættum við
að ráðgast um þau í hrein-
skilni og án þvingana.
Sérstaklega ætti í slíkum
viðræðum að skýra orsakir
þess, að ríki stíga tiltekin
spor í utanríkismálum, svo
sem rétt er, að gert sé milli
vina, sem eru hver öðrum
háðir og eiga öryggi sitt und-
ir því, að mistök verði ekki.
Mikilvægur þáttur franskr-
ar utanríkisstefnu er sjálf-
stæði Evrópu í samskiptum
við Bandaríkin. f mínum aug-
um er hér ekki um að ræða
neitt ágreiningsefni við Banda
ríkin. >að hlýtur að vera
beggja hagur, að Evrópa
verði ekki eins og byrði á
herðum Bandaríkjanna um
alla framtíð. Áfram þarf að
halda í anda jafnréttis sam-
skiptum við Bandaríkin í til-
trú og trausti.
Eins og oft hefur verið sagt
í þessum þingsal, getur þetta
því aðeins orðið, að við í
Evrópu myndum aðra af
af tveimur burðarsúlum, sem
haldi við hlið Bandarfkjanna
uppi hinum frjálsa foeimi.
Eitt helzta verkefnið, sem hér
þarf að leysa, er að brúa
„tæknigjána". Við eigum
mannaflið og aðstöðuna til að
gera það, en þó því aðeins,
að við sameinum kraftana.
Hlutverk Evrópuráiðisins.
Við höfum orðið vitni að
mörgum árangurslausum til-
raunum til að koma á stjórn-
málasameiningu Evrópu. Á
sviði efnahagsmálanna hefur
miklu meira gerzt. Á hinutn
stjórnmálalega vanda er eng
in einföld lausn til. Ekki er
fyrirsjáanlegt, að Sambands-
ríki Evrópu verði stofnuð.
En þekking okkar hvers á
öðrum er nú meiri en nokkru
sinni. Árangur okkar er geysi
mikill, þegar haft er í huga,
að fyrir 25 árum háðum við
ekki einasta styrjöld okkar í
milli. >á var allt meginland
álfunnar vitni að auðmjkj-
andi mannlegri smán >ar
voru þrælkunarbúðir, heilum
hópum fólks var útrýmt og
synjað var um frumstæðustu
mannréttindi.
Við höfum komizt upp úr
þessari rotþró. Er til of mik-
ils mælzt, að við tryggjum
þann frið, sem við höfum
öðlast, með því að koma á
fót kerfisbundinni stjórn-
málasamvinnu og viðræðum?
Lausnin er í okkar eigin
höndum. Hún er þetta ráð-
gjafarþing. Ráðherranefnd
Evrópuráðsins er einnig vett
vangur til pólitískra við-
ræðna. En eitt skiljrrði þarf
að uppfylla — og aðeins eitt.
>að er, að ríkisstjórnir okk-
ar hafi vilja til að nota þenn
an vettvang í þeim tilgangi,
sem til var ætlazt af þeim,
er að stofnun Evrópuráðsins
stóðu. Tilgangurinn var sá,
að stuðla að einingu Evrópu.
„HunangsS3mur##
á Litla sviðinu
Tvæi bækui bá
Oxfoid Univeisity Piess
FIMMTUDAGINN 11. maí nk.
Hunangsilmur eftir enska leik-
ritahöfundin, Shelagh Delaney,
og verður leikurinn sýndur á
Litla sviðinu. >ýðandi leiksins
er Ásgeir Hjartarson.
Höfundur leiksins, Shelagh
Delaney, var aðeins 19 ára þegar
hún skrifaði þetta leikrit og
▼ann þá í verksmiðju í Manch-
ester. Hún sendi leikinn til Jean
Littlewood og setti Littlewood
leikinn á svið í leikhúsi sínu.
Theatre Workshop í Theatres
Royal, Stratford. Leikrit þetta
hlaut mjög góða dóma og var
síðan flutt til London og sýnt
þar í 18 mánuði. Leikurinn var
frumsýndur í maí 1958 og hlaut
verðlaun sem bezta nýja leikrit-
ið, sem sýnt var í London þetta
leikár. Síðar var leikritið kvik-
myndað og gerði höfundurinn
sjálfur kvikmyndahandritið.
Myndin var sýnd hér fyrlr
nokkru.
Shelagh Delaney, hefur skrif-
að fleiri leikrit og má í því sam-
bandi nefna leikritið „The Lion
in Love“, sem var frumsýnt árið
1950 og hlaut ágæta dóma. Auk
þess hefur hún skrifað margar
smásögur, sem hafa verið gefn-
ar út.
Leikendur f Hunangsilmi, eru
aðeins fimm, og eru þaS leik-
ararnir Brynja Benediktsdóttir,
(Helga Valtýsdóttir, Bessi
Bjarnason, Gísli Alfreðsson og
Sigurður Skúlason, sem leika í
þessum leik. Leikstjóri er Ke-
vin Palmer, en leikmyndir og
búningateikningar eru gerðar af
Una Collins.
Morgunblaðinu hafa nýlega
borizt tvær nýútkomnar bækur
frá Oxford University Press, The
Reconstruction of the Nation, eða
Enduruppbygging þjóðarinnar,
eftir Rembert W. Patrick og
Elites in Latin America, sem er
nánast Úrvalsfólkið í Mið- og
Suður-Ameríku, sem er gefin út
af Seymour Martin Lipset og
Aldo Solari.
Enduruppbygging þjóðarinnar
fjallar um sögu Bandaríkjanna
eftir borgarastyrjöldina, eða á
árunum 1865 til 1877. Hefur höf-
undurinn fyrr fjallað um þetta
efni í bókum, sem einkum hafa
verið um sögu Suðurríkjanna.
Sagt er, að í þessari bók sé i
fyrsta sinn spjallað um endur-
uppbyggingu Bandaríkjanna 1
heild.
Úrvalsfólkið í Mið- og Suður-
Ameríku er safn greina eftir
marga fræðimenn. Byggist bók-
in á fyrirlestrum, sem haldnir
voru við háskólann í Montevideo
í Uruguay í júní 1965, þar sem
færustu sérfræðingar fjölluðu
um úrval einstakra hópa í Mið-
og Suður-Ameríku.