Morgunblaðið - 14.03.1971, Blaðsíða 16

16
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 14. MARZ 1971
fltttgtttiftlftfrUt
Útgefandi hf. Árvakur, Reykjavik.
Framkvæmdastjóri Haraldur Sveinsson.
Rilstjórar Matthías Johannessen.
Eyjólfur Konráð Jónsson.
Aðstoðarritstjóri Styrmir Gunnarsson.
Ritstjórnarfulltrúi Þorbjörn Guðmundsson.
Fréttastjóri Björn Jóhannsson.
Auglýsingastjóri Árni Garðar Kristinsson,
Ritstjórn og afgreiðsla Aðalstræti 6, sími 10-100
Auglýsingar Aðalstræti 6, sími 22-4-80.
Áskriftargjald 195,00 kr. á mánuði innanlands.
í lausasöltl 12,00 kr. eintakið.
VIÐBURÐARÍKT OG LÆRDÓMS-
RÍKT KJÖRTÍMABIL
Johann Hjálmarsson
SKqoAN,
THORKIIíD HANSEN OG
PÓLITÍSK HLUTDEILD
BÓKMENNTANNA
í REYKJAVÍKURBRÉFI Morgunblaðs-
ins sl. sunnudag, var einarðlega fjallað
um ræðu danska rithöfundarin-s Thor-
kilds Hansens, sem hann flutti við mót-
töku bókmenntaverðlauna Norðurlánda-
ráðs, Thorkild Hansen benti réttilega
á, að nú er „algjör þjónkun listarinnar
við pólitíkina aftur orðin vígorð“. í
þessum þáttum hefur oft verið vikið
að þessu mikilvæga máli á svipaðan
hátt og Thorkild Hansen gerir í ræðu
sinni. Að vonum hafa slíkar skoðanir
vakið gremju þeirra aðila, sem taka
ádeiluna til sín; ég geri heldur ekki
ráð fyrir, að hinn pólitíski rétttrúnaður
skandínavískra bókmenntamanna hafi
eflst við ræðu Thorkilds Hansens, að
hið kreddubundna kompani telji hann
beinlínis bandamann sinn lengur. En
Skandínavía er mjög háð evrópskum
tiskusveiflum eins og kunnugt er, og
hver veit hvað verður ofan á í bók-
menntum og listum, þegar flestir eru
orðnir leiðir á „heimatrúboðinu". Bók-
menntir verða hvorki verri né betri
fyrir það að láta þjóðfélagsmál til sín
taka. Einhliða boðun verður aftur á
móti alltaf hjákátleg.
IIÖFUÐSKALD KOMMUN-
ISMANS EFAST UM
HUGSJÓN SÍNA
PABLO Neruda frá Chile hefur lengi
verið höfuðskáld kommúnismans; á
hann er almennt litið sem fremsta
skáld þessarar aldar við hliðina á Ezra
Pound. Hann hefur sungið kommúnis-
manum lof í löngum Ijóðabálkum og
hvatt til baráttu gegn auðvaldi og
heimsvaldasinnum. í seinustu ljóðabók-
um Neruda kveður við annan tón en
áður. Andlit Stalíns er jafnvel orðið
hræðilegt. Skáldið játar að hafa látið
blekkjast, er meira að segja skelfingu
lostið yfir innrásinni í Prag 1968. Hann
á það sameiginlegt með mörgum komm-
únistum að þurfa helst að vera áhorf-
andi endalausra ofbeldisverka, sem
framin eru í nafni stefnunnar, til þess
að átta sig á hvað raunverulega er að
gerast. Nú er það honum bitur reynsla,
að sjá mikinn hluta verka sinna verða
minnisvarða um ömurlega blekkingu,
barnaskap og trúgirni. í ljóðabók sinni
Heimsendi er hann samt enn að yrkja
um „sannleik“ og „fána framtíðarinn-
ar“, eh ekki er ljóst hvert ætlun hans
er að stefna, hvaða boðskapur annar en
óðurinn um lífið sjálft getur komið í
staðinn fyrir það, sem var honum trú-
arleg sannfæring áður.
Meðal þeirra, sem ritað hafa um
sinnaskipti Pablos Neruda, er Svíinn
Artur Lundkvist, einn helsti þýðandi
hans og baráttumaður fyrir því að
Neruda verði veitt bókmenntaverðlaun
Nóbels. Því verður ekki neitað að Ner-
uda er verðugur Nóbelsverðlaunahafi,
enda kom það á óvart þegar Miguel
Angel Andurias frá Guatemala fékk
verðlaunin.
í grein um Pablo Neruda í Dagens
Nyheter, 7. þessa mánaðar, viðurkenn-
ir Artur Lundkvist, að pólitísk hlut-
deild Neruda, sé ekki mestur vinningur
skáldskapar hans, og nefnir Lundkvist
fórnarstarf á kostnað ljóðsins í þessu
sambandi. Það, sem Lundkvist á við,
er að pólitískur boðskapur Neruda hafi
um of dregið úr sjálfu skáldinu í hon-
um, hamið hina eðlislægu sköpunarþörf
hans. Artur Lundkvist er þeirrar skoð-
unar, að snilld Neruda sem skálds
liggi i því hve hann tjái náttúruna, hið
upprunalega og áþreifanlega með kraft-
miklum hætti.
Þeir, sem lesið hafa nýjustu ljóð
Neruda, taka fljótlega eftir því, að
hinn breiði stíll er ekki lengur jafn
yfirgripsmikill, skáldið leitar hins rétta
orðs og setningarnar eru stundum meitl
aðar og beinskeyttar; náttúrfan lifnar í
ljóðunum, minnsti hlutur öðlast djúp-
tæka merkingu. Neruda er að mínu
áliti eitt af mestu skáldum spænskra
bókmennta, en það væri rangt að ein-
blina á hann einan í hópi spænsku-
mælandi skálda.
Dæmið um Pablo Neruda og ótal-
mörg skáld önnur, sem þjónað hafa
kommúnismanum í blindni, er áminn-
ing um það, að öll boð og bönn í list-
rænum efnum eru varhugaverð. Við
höfum nærtækari dæmi, en ekki verða
þau rakin að sinni.
Pablo Neruda er 67 ára að aldri.
Hann hefur nýlega verið skipaður sendi
herra Chile í París, en utanríkisþjón-
ustan er honum kunn frá því að hann
var ræðismaður í Burma og á Spáni
á lýðveldistímunum. Hann var sautján
ára þegar fyrsta ljóðabók hans kom
út, en þær eru nú orðnar meira en
fimmtíu, sumar á stærð við lengstu
skáldsögur. Ljóð eftir Pablo Neruda
hafa verið þýdd á íslensku, en óskipu-
lega og af handahófi eins og íslensk-
um ljóðaþýðendum er tamt.
Egyptar hafna
tillögu ísraels
— varðandi opnun Súezskurðar
ITm þessar mundir er bjart
yfir á ísilandi. Það er vor
í lofti, mokafli af loðnu svo
að þróarrými fyllast frá Aust-
fjarðahöfnum til Faxaflóa og
lífsafkoma fólks er góð. Alls
staðar sjást þess merki, að
framkvæmdahugur hefur
gripið landsmenn. í fyrsta
skipti um margra ára bil eru
nú áform uppi um nýbygg-
ingu fiskvinnslustöðva. Skipa
smíðastöðvar landsins hafa
næg verkefni langt fram í
tímann og í verksmiðjuiðnað-
inum er á döfinni mikil
breyting og uppbygging til
þess að hagnýta ný tækifæri.
Staða þjóðarbúsins út á við
er góð og gjaldeyrisforði
landsmanna traustur.
Þegar viðhorfin nú eru bor-
in saman við það, sem var
fyrir tveimur árum, í ársbyrj-
un 1969, er næsta erfitt að
trúa þúí, að svo snögg breyt-
ing hafi orðið á jafn skömm-
um tíma. Þá var aðstaðan sú,
að mikil gengisbreyting hafði
verið framkvæmd nokkrum
vikum áður.^Atvinnuleysi var
mikið og hið mesta, sem hér
hafði þekkzt um langt skeið.
Ríkisstjórnin settist á rök-
stóla ásamt fulltrúum verka-
lýðssamtakanna og vinnuveit-
enda til þess að leita úrræða
til að vinna bug á atvinnu-
leysinu. Afkoma fólks var
erfið og gjaldeyrisforði lands-
manna nánast uppurinn. Hér
hefur mikil breyting á orðið,
eins og öllum landsmönnum
er ljóst.
Það er fróðlegt að rifja það
upp nú, að á þessum erfið-
leikatímum var gerð ítrekuð
krafa um það af hálfu stjóm-
arandstæðinga, að ríkisstjórn-
in segði af sér og til rökstuðn-
ings þessari kröfu var því
haldið fram, að hún réði ekki
við vandann. Stjómarand-
stæðingar reyndu óspart að
færa sér í nyt þá staðreynd,
að lífskjör almennings voru
verri en áður, til þess að
skapa ríkisstjórninni erfið-
leika. Þetta er að vísu liðin
tíð, en engu að síður rík
ástæða til að minnast þessara
erfiðleikatíma og hvemig
stjómmálaflokkar og stjórn-
málamenn brugðust þá við
þeim vanda, sem við blasti.
Kjörtímabil þess Alþingis,
sem nú situr, er senn á enda.
Það hefur verið viðburðaríkt
og lærdómsríkt. Ef íslenzka
þjóðin lærir af reynslú síð-
ustu ára, þarf hún ekki að
kvíða framtíðinni. Við upphaf
kjörtímabikins vom blikur á
lofti en samt sem áður gerðu
menn sér góðar vonir um, að
um tímabundin áföll væri að
ræða. En næstu tvö árin varð
íslenzka þjóðin fyrir þyngstu
efnahagslegu áföllum, sem
hún hafði orðið að þola um
a.m.k. 30—40 ára skeið. Við
lok þessa kjörtímabils er allt
í blóma á ný.
Það þurfti festu, kjark og
umfram allt þrautseigju til
þess að takast á við þann
mikla vanda, sem við þjóð-
inni blasti á miðju þessu
kjörtímabili. Þessir eiginleik-
ar voru fyrir hendi hjá þeim,
sem við stjómvölinn stóðu
og áreiðanlega er það eitt
mesta stjórnmálaafrek, sem
hér hefur verið unnið, að
haga málum á þann veg, að
áföllin leiddu ekki til enn
meiri lífskjaraskerðingar en
raun varð á.
Nú eru betri tímar. En
þrátt fyrir það megum við
ekki gleyma því, að skjótt
skipast veður í lofti. Fengin
reynsla sýnir okkur, að sjáv-
araflinn er svikull og enn á
þjóðin lífsafkomu sína undir
því, að vel gangi við sjávar-
síðuna. Það skiptir líka miklu
máli, að forysta þjóðarinnar
sé í traustum höndum. Hún
þarf að vera í höndum
manna, sem ekki hlaupast frá
vandanum, þegar á bjátar, en
hafa þrautseigju til þess að
takast á við erfiðleika. Hún
þarf líka að vera í höndum
manna, sem þora að horfast í
augu við vandamál og verk-
efni framtíðarinnar og ryðja
nýjar brautir.
Um þá ríkisstjórn, sem
hér hefur setið að völdum á
annan áratug, og þá menn,
sem .þar hafa verið í forystu,
verður vafalaust margt sagt
síðar meir. En nú þegar er
ljóst, að forystumenn þjóð-
arinnar á þessu tímabili hafa
haft til að bera í ríkum mæli
þessa ofangreindu eiginleika.
Á hinn bóginn hafa einnig
verið aðrir stjórnmálamenn í
landinu, sem hafa líka látið
mikið að sér kveða, þótt með
öðrum hætti væri. Það hafa
verið þeir stjórnmálamenn,
sem verið hafa í stjórnarand-
stöðu þetta tímabili og nefnd-
ir hafa verið vinstra aftur-
hald. Þegar vel hefur vegnað
hafa þeir ekki þorað að ryðja
nýjar brautir og þegar illa
hefur árað hafa þeir sýnt af
sér ábyrgðarleysi. Allt þetta
verða kjósendur að vega og
meta, þegar kemur að kjör-
borðinu í vor.
Washington og Kaíró 11. marz.
NTB.
BLAÐIÐ Washington Post
skýrði frá því í frétt frá Jerúsal
em í dag, að ísraelsstjórn hefði
nú til athugfunar áætlun, sem
bæri það i sér að Egyptum yrði
boðið að opna Súezskurð á ný,
og ísraelsmenn myndu einhliða
kveðja heri sína frá skiirðinum
í allt að 25 km fjarla-gð. Sé til-
gangurinn með tilboði |iessu sá
að styrkja stöðu ísraels í augum
almenningsálitsins í heiminum,
en hún liafi veikzt nijög undan-
farið að sögn Wasliington Post.
Talsmaður egypzku stjórnar-
innar lýsti því yfir í dag, að
Egyptar hafni með öllu þessari
tillögu, sem um hafi verið rætt
í Washington Post, og kvað tals
maðurinn það augljóst að með
fyrrgreindum tillögum væri Isra
el að reyna að „kljúfa heimsálit-
ið“, eins og hann orðaði það.
Egypzki talsmaðurinn sagði að
augljóst væri að Israelar tækju
ekkert tillit til þess, að það hefðu
verið Egyptar sjálfir, sem fyrst
hafi hreyft tillögum um endur-
opnun Súezskurðar sem fyrsta
liðinn í því að farið verði eftir
ályktun Öryggisráðs SÞ frá
1967.
Mættu
ekki til
fundar
Paris, 11. marz AP.
FuiMtrúar N-Vietnamis og Viet
Cong mættu ekki á samninga-
fundinn í Paris í dag, í mótmæla
skyni við „hótanir Nixons for-
seta um að ráðast inn í N-Viet-
nam“, eins og það var orðað.
David Bruce, fulltrúi Bandarikj-
anna við samningaviðræðumar
flutti ræðu, sem var 61 orð á
lengd, þar sem hann gagnrýndi
n-vietnömsku fuiltrúana fyrir
áróðursbrögð þeirra. Fjarvera
Xuan Thuys er túlkuð, sem yf-
irlýsing um að N-Vietnamar hafi
ekki áhuga á viðræðum um þess
ar mundir. Fundurinn í dag var
sá 106. frá því að viðræður hóf-
ust.