Morgunblaðið - 20.12.1988, Blaðsíða 15

Land o g þjóð
í farangriniim
Bókmenntir
Jóhann Hjálmarsson
Isabel Allende: ÁST OG
SKUGGAR. Berglind Gunnars-
dóttir þýddi. Mál og menning
1988.
Isabel Allende hefur síður en svo
lokið við að skrifa skáldsögur um
Chile samtímans, ættjörð sína og
vanda hennar. Það gerði hún í
Húsi andanna (1982) sem kom út
í íslenskri þýðingu í fyrra. Og það
gerir hún líka í Ást og skuggum
(1984) sem nú gefst kostur á að
lesa á íslensku.
Isabel Allende getur sannarlega
tekið undir með landa sínum, Pablo
Neruda, eins og hún reyndar gerir
í Ást og skuggum: „Ég hef land
okkar meðferðis;/ hvert sem ég fer
fylgir mér kjarninn/ í endilöngu
ættlandi mínu.“
Ást og skuggar er sem fyrr seg-
ir samtímasaga og gerist undir
herforingjastjóm með öllu sem
slíku stjómarfari fylgir. Oftast er
það af hinu illa, að minnsta kosti
fyrir þorra fólks. En skáldsagan
er ekki síst um ástina eins og titill-
inn vitnar um. Stutt orðsending frá
höfundi í upphafi bókar inniheldur
m. a.: „Þessi saga segir frá konu
og manni sem elskuðu hvort annað
svo innilega að þau björguðust frá
hversdagsleika tilverunnar."
Með sérstæðum hætti og í anda
hinna miklu skáldsagnahöfunda
Suður-Ameríku, t.d. Gabriel García
Márquez, sameinar Isabel Allende
töfra hugarflugs og félagslegan
veruleik. Þessi einkenni vom enn
meira áberandi í Húsi andanna,
en em líka meðal helstu einkenna
Ástar og skugga. í Ást og skugg-
um er söguefnið samfelldara þótt
nokkrir lausir endar blasi við án
þess að skaða að marki.
Isabel Allende er vissulega heitt
í hamsi og reiði hennar vegna
Isabel Allende
stjómmálaástandsins í Chile er
augljós. Þess vegna em fulltrúar
þeirra afla sem hún fyrirlítur yfir-
leitt í dökkum eintóna litum. En
það væri að einfalda um of við-
leitni höfundarins ef lesandi þætt-
ist ekki hafa komið auga á neina
fjölbreytni í mannlýsingum. Sagan
væri lítils virði væri hún eingöngu
áróðursrit, enda slíkar bækur ekki
bjóðandi öðmm en einfeldningum.
Elskendumir í Ást og skuggum
em blaðakonan Irene Beltrán og
ljósmyndarinn FYancisco Leal.
Kynni þeirra og samstarf á eftir
að breyta miklu og hafa víðtæk
samfélagsleg áhrif. Saman tekst
þeim að afhjúpa glæpsamlegt at-
hæfí yfírvalda, morð pólitískra
andstæðinga. Þegar verst gegnir
vex ástin milli þessara tveggja
sannleiksleitandi einstaklinga sem
látnir em fela í sér vonina um
betri tíma.
Lýsing þeirra ógna sem þau Ir-
ene og Francisco ganga í gegnum
stangast ekki á við fréttir frá Chile
og öðmm löndum Suður-Améríku
þar sem pyntingar og aftökur virð-
ast tíðkast á báða bóga, jafnt
meðal þeirra sem styðja herfor-
ingjastjórnir og hinna sem kenna
sig við marxisma af einhveiju tagi.
Táknræn persóna í Ast og
skuggum er flogaveika stúlkan,
Evangelina sem hleypir ýmsum
ósköpum af stað. Eftir því sem á
söguna líður skýrist mynd hennar.
Hún verður fómarlamb einkenni-
legra örlaga og vitnar í senn um
mannlega eiginleika og yfírskilvit-
lega strauma. Endalok hennar em
kannski lík því sem land hennar
og þjóð hafa mátt þola. Evangelina
í háttum sínum og lýsingum ann-
arra persóna á henni verður eftir-
minnilegust af öllu því litríka (og
líka venjubundna) fólki sem fyrir
kemur í sögunni.
Isabel Allende er lagið að skapa
seiðandi andrúmsloft, ekki síst í
ástarlýsingum og lýsingum á ýmsu
því sem varðar ilm og bragð. Til-
fínningar hennar sem höfundar em
afar næmar og gera Ást og skugga
eftirsóknarverða lesningu. Að
þessu leyti minnir hún á García
Márquez, en hún er mun hófsam-
ari. Ástarfundur í lýsingu hennar
minnir þó kannski enn frekar á
annan meistara, ljóðskáldið Pablo
Nemda, einkum tilbeiðslukennda
óði hans:
„í lófum hans hvíldu tvær heitar
og leynilegar svölur sem vom
fæddar fyrir hendur hans og hör-
und ungu konunnar, fölblátt í
tunglsbirtunni, titraði undan snert-
ingu hans. Hann tók um mitti
hennar og lyfti henni á fætur,
kraup fyrir framan hana og leitaði
í hlýjuna milli bijósta hennar, þar
ilmaði af viði, möndlum og kanel.
Hann losaði böndin á sandölunum
og gældi við fæturna sem vom
smáir eins og á stelpukrakka;
mundi þá úr draumum sínum, sak-
lausa og fíma.“
Að sama skapi era lýsingar Isa-
bel Allende magnaðar þegar hún
dregur upp myndir ofbeldis, hröm-
unar og dauða.
Berglind Gunnarsdóttir hefur
þýtt Ást og skugga á lifandi
íslensku sem í senn er einföld og
kjarnmikil.
Svanhildur Bogadóttir
Rit um að-
búnað togara-
sjómanna
ÚT ER komið ritið Aðbúnaður tog-
arasjómanna — breytingar með
nýsköpunartogurum og vökulög-
um um tóif stunda hvíldartfma
eftir Svanhildi Bogadóttur sagn-
fræðing.
Eins og nafnið ber með sér fjallar
ritið um aðbúnað sjómanna á togur-
um fyrir og eftir tilkomu nýsköpunar-
togaranna svokölluðu upp úr seinna
stríði.
í riti Svanhildar er farið um allan
togarann og lýst aðbúnaði áhafnar-
innar, vistarvemm, hreinlætisaðstöðu
og annarri aðstöðu, og þvi hversu
gífurlegar breytingar urðu með til-
komu nýsköpunartogaranna á þessu
sem og lífínu um borð.
Einnig er lýst harðri baráttu sjó-
manna fyrir að fá vinnuviku sína
stytta úr 112 tímum á viku í 84, á
sama tíma og eðlilegur vinnutími í
landi var talinn 40—50 stundir. Lög
um 12 stunda hvíldartíma háseta á
sólarhring vom ekki samþykkt á Al-
þingi fyrr en 1955 eftir 13 ára bar-
áttu, 10 fmmvörp og mikinn þrýsting
frá sjómönnum.
Rit Svanhilddar var uppmnalega
skrifað sem BA-ritgerð í sagnfræði
við Háskóla íslands 1985. Það er í
nýjum flokki sagnfræðirita, sem ber
nafnið Ritröð sagnfræðinema og er
gefín út af sagnfræðinemum við
Háskóla íslands í samvinnu við Sagn-
ffæðistofnun Háskólans.
(Fréttatilkynning')
DAGUR AF DEGI
Umsagnir um bækur
eftir Matthías
Johannessen
. . . góðskáld sem andar öðru
og meira endurnærandi lofti.
Breska skáldið og gagn-
rýnandinn, Adam Thorpe, um
The Naked Machine í Literary
Review, London.
. . . þótti mikið til um kvæðin
sem vöktu hjá okkur
endurminningar um íslands-
ferðina 1979.
Siegfried Lenz um Ultima
Thule.
Sól á heimsenda er tiltölulega
stutt saga, en eftirminnileg. Ef
það sem stendur á milli línanna,
og þau hugrenningatengsl sem
bókin gefur tilefni til, eru líka
reiknuð með, þá er hún
sennilega mesta bókin, sem
hefur komið núna fyrir jól.
Danski sendikennarínn og
bókmenntafrœðingurmn Kjeld
Gall Jorgensen.
tYMUHOMO"
Æ

1
1 1

MANNFRÆÐI
HRAFNKELS
SÖGU OG
FRUMFÆTTIR
Hermann
Pálsson
MANNFRÆÐI
HRAFNKELS SÖGU
og frumþættir
Hermann Pálsson
Dr. Hermann Pálsson,
prófessor í Edinborg,
sýnirenníþessu ritisínu
hversu hann leggur sig
fram um aö sjá Hrafn-
kels sögu Freysgoða í
nýju Ijósi. Bókin ein-
kennist af þekkingu og
gerhygli.
IÐNBYLTING
HUGARFARSINS
Ólafur
Ásgeirsson
Ólafur Ásgeirsson
IÐNBYLTING
HUGARFARSINS
Bók um afstööu manna
til þróunar atvinnulífs og
afskipta ríkisvaldsins af
henni hér á landi fyrstu
áratugi 20. aldar, eftir
Ólaf Ásgeirsson.
X ~
Bókaufgáfa
/HENNING4RSJÓÐS
SKÁLHOLTSSTÍG 7 • REYKJAVÍK
SlMI 6218 22
/A r~N ca , pppóryj
L/ L./ v/ í \