Morgunblaðið - 20.12.1988, Blaðsíða 24

24
MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 20. DESEMBER 1988
„Rétt að menn
haldi vöku sinni“
Rætt við Hrafii og Illuga Jökulssyni,
höfunda bókar um íslenska nasista
Orðið nasisti hefur, eftir hörmungar stríðsáranna, enn
afar óþægilegan hljóm í eyrum fólks sem eitthvert veður
hefur á annað borð af þeim ógnarverkum sem nasistar
stóðu fyrir, hvar sem þeir drápu niður fæti í stjórnartíð
sinni. Af þessum sökum er ekki laust við að það fari um
fólk þegar það ber augum forsíðu nýrrar bókar sem
bókaútgáfán Tákn sendir frá sér fyrir þessi jól. Íslensk-
ir nasistar heitir bókin, skrifuð af bræðrunum Hrafiii
og Dluga Jökulssonum. Milli nafna þeirra á forsíðunni
trónir sjálfur „foringinn“, Adolf Hitler, og fyrir neðan
er mynd af glaðbeittum íslenskum æskumönnum í nasista-
búningum og ungri stúlku sem heilsar með hyllingar-
kveðju nasista.
Einn góðviðrisdaginn fyrir
skömmu átti blaðamaður tal við
höfunda bókarinnar íslenskir
nasistar. Þeir bræður Hrafn og
Illugi unnu þessa bók i félagi og
sögðu að þeir hefðu haft þann
háttinn á að vinna heimildavinnu
saman jöfnum höndum en þegár
kom að úrvinnslu gagna og ritun
bókarinnar skiptu þeir með sér
verkum og skrifuðu kaflana til
skiptis. Þeir sögðu að það hefði
frá upphafí verið stefha þeirra
að hafa bókina í léttum frásagn-
arstíl og gera hana sem aðgengi-
legasta aflestrar svo þeir sem
litla þekkingu hefðu á efninu
gætu haft af henni full not.
Heimildaskrá er engin með þess-
ari bók og sögðust höfundar hafa
sætt nokkurri gagnrýni fyrir það.
Hins vegar hefði það verið í
hæsta máta erfítt viðureignar að
útbúa slíka skrá þar sem fjöldi
heimildarmanna vildi ekki fyrir
nokkum mun láta nafns síns
getið. Þar sem vitnað er i blöð
eða bækur er þess hins vegar í
flestum tilvikum getið hver heim-
ildin er. „Við erum enda ekki að
skrifa fyrir sagnfræðinga heldur
fyrir upplýstan almenning,"
sögðu þeir.
Blaðamaður spurði hver átt
hafí hugmyndina að útgáfu þess-
arar bókar. Illugi svaraði því til
að forráðamenn bókaútgáftmnar
Tákns hefðu leitað til þeirra
Hrafns með þessa hugmynd.
Þeim hefði frá því fyrsta þótt
efnið spennandi, því hefðu þeir
slegið til. Gagnasöftiun og ritun
bókarinnar stóð yfír í nærfellt
ár. En hver var afstaða höfunda
til þessa viðkvæma efniviðar sem
þeir voru þama að fjalla um?
„Við leyfðum okkur að hafa skoð-
un á efninu," segir Hrafn. „Ég
veit ekki hvort sú skoðun má
flokkast undir öfgakennda af-
stöðu, en alténd leyfðum við okk-
ur að hafa skoðun á þessu máli.“
„Ég held að við séum hins
vegar ekki að þröngva okkar
skoðunum uppá lesendur, við
reyndum að rekja söguna eins
hlutlaust og okkur var unnt,“
segir Illugi. „Við tókum hins veg-
ar þá afstöðu í upphafi að reyna
að skrifa léttan og skemmtilegan
texta fremur en þurran og fræði-
legan. Við teljum sjálfír að það
hafí heppnast.“
í bókinni um íslenska nasista
eru á þriðja hundrað myndir sem
ekki hafa verið birtar áður. Að
sögn höfunda gekk fremur vel
að ná í þessar myndir. Þeir kom-
urrlst m.a yfír albúm með mynd-
um sem ungir nasistar tóku af
flokksfélögum sínum og einnig
var eitthvað um að menn hringdu
til höfundanna og byðu fram
myndir af kunningjum í nasista-
búningum. í nánari frásögn um
heimildir sögðu höfundar enn-
fremur: „í fyrsta lagi er um að
ræða skjöl og bréf sem varða
sögu þjóðemisflokksins, þar á
meðal einkabréf manna í þessum
flokki nasista. Við komumst yfir
þau skjöl úr dánarbúi Helga. S.
Jónssonar. Annað mál eru svo
skjöl utanríkisráðuneytis um af-
skipti íslenskra _ stjómvalda af
máli íslendings, Ólafs Pétursson-
ar, sem var dæmur stríðsglæpa-
maður í Noregi. Þessi afskipti
hafa aldrei fyrr verið dregin fram
í dagsljósið og aldrei verið skýrð.
Maður þessi starfaði í leyniþjón-
ustu Þjóðverja og kom upp um
norska andspymumenn. íslensk
stjómvöld fengu hann lausan úr
fangelsi. Við áttum ekki að fá
að sjá þessi sköl. Við fengum
þverlega neitun hjá utanríkis-
ráðuneytinu. En við tókum til
okkar ráða en höfum hins vegar
ákveðið að segja ekki í hveiju
þau fólust."
En skyldi það vera svo að sum-
um mönnum hér á þessu landi
þyki ónotalegt að þessi bók kem-
ur út, hvað segja höfundar um
það? „Það vora mjög margir sem
vildu alls ekki að þessi bók kæmi
út,“ segir Hrafn. „Þama var
ýmist um að ræða þá sem vora
í nasistaflokknum íslenska og svo
aðstandendur þeirra. Einnig
fannst mörgum, sem muna vel
þessa tíma, að ástæðulaust væri
að rifja þetta upp. Mönnum fínnst
sjálfsagt óþægilegt að landar
þeirra, aðstandendur eða beinlín-
is þeir sjálfir hafí á æskuáranum
aðhyllst stefnu sem síðan leiddi
til þeirra hörmunga sem flestöli-
um era kunnar. Okkur fannst
hins vegar að þetta ætti ekki að
liggja í þagnargildi, þetta er hluti
af okkar nútímasögu, sá hluti
hefur ekki verið mikið til um-
Qöllunar fram að þessu. Það er
ekki hægt að loka augunum fyr-
ir því að hér hafí starfað nas-
istar."
En skyldi nasisminn vera end-
anlega dauður á íslandi, skyldu
þeir bræður hafa orðið nokkurs
vísari í þeim efnum þegar þeir
leituðu heimilda í þessa bók?
„Það era til menn hér á landi sem
enn trúa statt og stöðugt á nasis-
mann og dá enn sinn Adolf Hitl-
er,“ svarar Ilkigi. „Það er mjög
athyglisvert að fá innsýn inn í
hugarheim þeirra manna." Hrafn
bætir því við að flestir þeirra
manna sem voru í forystu
íslenska nasistaflokksins hafí
aldrei nokkru sinni gert upp
þessa fortíð sína. Aldrei um þetta
ijallað, aldrei viðurkennt að þeim
hafí skjátlast, að þeim hafí orðið
á mistök. En þó þetta sé sagt
leggur Hrafn áherslu á að þar
með er ekki verið að segja að
allir þessir menn hafí síðan verið
nasistar, því fari auðvitað flarri.
„Þeir hafa aðeins dregist með
þetta lík í lestinni," segir Hrafn
ennfremur.
Kommúnistum og jafnaðar-
mönnum varð tíðrætt um það á
kreppuáranum að íslenskir nas-
istar væra allir saman yfístéttar-
ungmenni. Ekki vilja höfundar
bókarinnar um íslenska nasista
samþykkja þetta. „Fyrst þegar
Gísli Sigurbjömsson kemur hing-
að til lands frá Þýskalandi þá fær
hann til liðs við sig menn úr
hægri armi Sjálfstæðisflokksins,
Hrafh og Illugi Jökulssynir.
t.d. miðaldra kaupsýslumenn sem
óttuðust uppgang kommúnista
sem þá létu mjög að sér kveða,"
segir Illugi. „En þessir menn
duttu síðan út úr nasistaflokkn-
um þegar þjóðemishreyfingin
klofnaði. Þeir fór þá aftur til síns
heima og héldu áfram að starfa
í Sjálfstæðisflokknum. Þá tekur
við nasistaflokknum hópur ungra
manna. Einhveijir þeirra hafa
vafalaust verið úr hópi betri borg-
ara en upp til hópa vora þetta
skólapiltair úr menntaskóla og
Háskólanum, en einnig iðnaðar-
menn og verkamenn."
„Menn verða að athuga það
að á þessum áram var pólitíkin
mjög heiftug og menn skipuðu
sér eindregið í andstæðar fylk-
ingar," segir Hrafh. „Einstreng-
ingsskapurinn var alveg jafn
mikill í flestum tilvikum hjá
kommúnistum. Þeir elskuðu sinn
Stalín, sem svo reyndist standa
Hitler fyllilega jafnfætis í múg-
morðum. Sumir menn dáðu Hitler
t.d. mjög fyrir það hve harkalega
hann barði niður kommúnista og
hve vel honum gekk að koma á
lögum og reglu. Fjöldi manna
telur að lög og regla og skipulag
á öllum hlutum sé hið ákjósan-
lega stig allra hluta. Menn sem
þannig hugsa hafa vafalaust
hneygst til fylgis við nasismann."
Menn tala um erfíða tíma
núna, er hugsanlegt að hér séu
að skapast skilyrði fyrir slíka
öfgastefnu sem nasisminn var?
Ekki vilja þeir Hrafn og Illugi
meina að málum sé neitt í líkingu
svo komið í þjóðfélagi okkar í
dag sem var á kreppuáranum.
„Ég held að það þyrfti miklu
meiri upplausn til þess að það
myndi skapast hér ftjór jarðveg-
ur fyrir nasisma,“ segir Illugi.
„Hins vegar er rétt að menn
haldi vöku sinni," heldur Hrafn
áfram og Illugi bætir við: „Það
er með hreinum ólíkindum að
nasisminn skyldi yfírhöfuð
spretta upp á þriðja og fjórða
áratug þessarar aldar með þess-
ari frumstæðu hugmyndafræði,
í þessu rótgróna menningarríki
sem Þýskaland var. Það er hins
vegar ekki hægt að slá því föstu
að það sem hrinti nasismanum
af stað sé dautt. Þó hann spretti
varla upp á ný í svipaðri mynd
þá getur vafalaust enn verið fyr-
ir hendi það sem kom honum á
laggimar."
Síðast en ekki síst kom fram
hjá þeim Hrafni og Illuga að
þeir telji sig hafa orðið margs
vísari um íslenskt þjóðfélag við
samantekt þessarar bókar um
íslenska nasista. Þeim fannst að
sögn mjög athyglisvert að fræð-
ast um þessa tíma og einnig að
fylgjast með því hvers konar
umræður spretta upp í kjölfar
útkomu hennar. „Ótrúlega marg-
ir virðast hræddir við að tala
opinskátt um þessi mál,“ segir
Hrafn. Spumingunni um hvað
menn græði á að lesa þessa bók
svaraði Illugi á þessaleið: „Menn
fræðast væntanlega um þessa
liðnu tíma og öðlast vonandi betri
skilning á þjóðfélagi því sem við
búum við í dag.“ Og Hrafn tekur
við: „Þessi bók á að segja meiri
sögu en af einum litlum flokki
sem lifði og dó á fímm áram
fjórða áratugarins." Lokaorðin á
Illugi: „Þó íslenski nasistaflokk-
urinn hafí verið lítill og smár og
mjög margir tekið þátt í starfí
hans af ástæðum sem helst má
jafna við bemskubrek, þá störf-
uðu samt innan vébanda þessa
flokks menn sem ástæða er til
að þakka fyrir að aldrei komust
til neinna áhrifa í íslensku þjóð-
félagi."
Texti: Guðrún
Guðlaugsdóttir
Jólabókin í ár
eftir Sigvrbjöm
Þorkelsson
Nú líður að jólum rétt eina ferð-
ina. Jólabókaflóðið stendur sem
hæst. Bókin virðist ætla að halda
velli þrátt fyrir allt.
Það er ein bók sem flestir eiga
en er lítið lesin. Það er Biblían, sú
bók sem segir okkur frá hinum
sanna jólafognuði þegar Guð gerð-
ist maður og kom í syni sínum Jesú
Kristi til að bjóða okkur að sættast
við sig. Biblíuna er auðvelt að fá
keypta ef einhver skyldi nú vera
svo óheppinn að eiga hana ekki.
Gídeonfélagar á íslandi hafa
síðan 1954 gefíð skólabömum ein-
tak af Nýja testamentinu þá 12 ára
bömum en nú 10 ára. Því ættu
langflestir íslendingar á aldrinum
10 ára til 46 ára að hafa fengið
Nýja testamentið að gjöf frá Gíde-
onfélögum. Þetta gera um 145.000
eintök sem þýðir að Nýja testa-
mentið ætti að hafa komið inn á
langflest íslensk heimili.
Nýja testamentið eða Biblían
segir okkur sannleikann um okkur
sjálf og það sem meira er hún seg-
ir okkur sannleikann um Guð og
son hans Jesú Krist sem við fögnum
á hveijum jólum, eða hvað?
Gideonfélagar koma einnig fyrir
Biblíum eða Nýja testamentinu við
hvert sjúkrarúm, við rúm aldraðra
á elli heimilum, inni á hótelherbergj-
um og inni í fangaklefum.
„Því svo elskaði Guð heiminn að
hann gaf son sinn eingetinn, til
þess að hver sem á hann trúir glat-
ist ekki, heldur hafí eilíft líf. Guð
Sigurbjörn Þorkelsson
sendi ekki soninn í heiminn til að
dæma heiminn, heldur til að heim-
urinn skyldi frelsast fyrir hann.“
Jóh. 3. 16-17.
Hvers vegna ekki að prófa að
taka jólin alvarlega? Hvar er Nýja
testamentið sem Gídeonfélagar
gáfu þér? Hvemig væri að leita að
því, dusta rikið af því og lesa í því
um jólin og leyfa þannig Guði að
tala til þín í þeirri helgu hátíð sem
jólin eru. Lestu með opnum og já-
kvæðum huga og með bæn í hjarta.
Misstu ekki af því hvað okkur er
boðað á jólunum.
„Því að orð Guðs er lifandi og
kröftugt og beittara hveiju tvíeggj-
uðu sverði og smýgur inn í innstu
fylgsni sálar og anda, liðamóta og
mergjar, það dæmir hugsanir og
hugrenningar hjartans." Hebr.
4:12.
Geram hina sönnu jólabók,
þ.e.a.s. bók bókanna, að jólabókinni
í ár. Fæstir þurfa að kaupa sér
hana, aðeins að finna hana í bóka-
hillunni.
„í upphafí var Orðið og Orðið
var hjá Guði, og Orðið var Guð.
Hann var í upphafi hjá Guði. Allir
hlutir urðu til fyrir hann, án hans
varð ekki neitt, sem til er. í honum
var líf, og lífið var ljós mannanna.
Ljósið skín í myrkrinu, og myrkrið
tók ekki á móti því. Heimurinn var
til orðinn fyrir hann, en heimurinn
þekkti hann ekki. Hann kom til
eignar sinnar en hans eigin menn
tóku ekki við honum. En öllum þeim
sem tóku við honum gaf hann rétt
til að verða Guðs böm, þeim er trúa
á nafn hans. Og orðið varð hold og
hann bjó með oss fullur náðar og
sannleika." (Tekið úr 1. kafla Jo-
hannesarguðspjalls.)
Guð gefi okkur íslendingum
gleðileg og sönn jól.
Höíuadur er framkvæmdastjóri
Gídeonfélagains á íslandi.