Morgunblaðið - 23.08.1991, Blaðsíða 18

18
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 23. ÁGÚST 1991
Eystrasaltsríkin:
Yiðurkenmng Vestur-
ianda á næsta leiti?
Hersveitir hörfa frá sjónvarpsturni
Vilníus, Bonn, Kennenbunkport, Lundúnum, Tallinn. Reuter.
„ÉG VÖNA að viðræður sem leiði til sjálfstæðis Eystrasaltsríkj-
anna hefjist hið fyrsta,“ sagði George Bush Bandríkjaforseti
við fréttamenn í gær. Ýmsir forystumenn Evrópuríkja létu í
ljós stuðning við sjálfstæðisbaráttu Eystrasaltsríkjanna, en marg-
ir slógu þann vamagla að áður en til viðurkenningar kæmi
þyrftu löndin að ná samkomulagi um sjálfstæði við stjórnvöld
í Moskvu.
Lawrence Eagleburger, aðstoð-
arutanríkisráðherra Banda-
ríkjanna, sagði I viðtali við ABC-
fréttastofuna í gær að „frá okkar
sjónarhóli séð eru löndin enn sjálf-
stæð“. Hann bætti því svo við að
hann væri handviss um að þau
yrðu að lokum fullkomlega sjálf-
stæð.
gær frá sjónvarpstuminum í Viln-
íus, en áður höfðu þær yfirgefið
aðra staði sem þær höfðu á valdi
sínu. Hersveitir í Lettlandi og Eist-
landi hafa einnig horfið frá stöðum
sem þær hemámu meðan á valda-
ráninu stóð.
LETTLAND
Lýsti yfir tafarlausu sjálfstæði
21.ágúst 1991
LITHÁEN
Lýsti yfir sjálfstæði
hinn í mars 1990
EISTLAND
Lýsti yfir fullu sjálfstæði og
tafariausu 20. ágúst 1991
64.589knf
2.681.000
51,8%
33,8%
4,5%
2,3%
3,4%
Flatarmál:
Mannfjöldi:
Skipting:
Lettar
Rússland:
Hvítrússar
Pólar
Úkraínumenn
Efnahagslif:
Helsti iðnaöur er véla- og
verkfærasmíði, framleiðsla á
rafmagns- og neysluvarningi,
pappír og vefnaðarvöru, naut-
griparækt og mjólki
vinnsla.
Landbúnaðarfram-
leiðsiaermestá ja..
höfrum, byggi, / 2®?.
rúgi, kartöflum ,, ....
oghör. / Litháen
Flatarmál: 65.200 km;
Mannfjöldi: 3.690.000
Skipting:
Litháar 80,1%
Rússar 8,6%
Pólverjar 7,7%
Hvítrússar • 1,5% \
Efnahagslíf:
Helsti iðnaður er skipasmíðar,
efnaiðnaður.pappírsfram-
leiðsla, rafeindatækni og prjón.
Landbúnaðarframleiðsla er
mest á hveiti, kartöflum,
sykurreyr, kjöti og mjólk.
Flatarmál: 45.100 knf
Mannfjöldi: 1.573.000
Skipting:
Eistar 61,5%
Rússar 30,3%
Úkrainu 3,1%
Hvítrússar 1,8%
Finnar 1,1%
Efnahagslif:
Helsti iðnaður ertimburfram-
leiðsla, mjólkurvöruvinnsla,
mór og olíusteinnám.
Landbúnaðarframleiðsla er
mest á hveiti, kartöflum, kjöti
og mjólk.
SOVETRIKIN
Rsufff
Eistlend-
ingar óska
viðurkenn-
ingarFinna
Helsinki. Frá Lars Lundsten, fréttaritara
Morgunblaðsins.
LENNART Meri, utanríkisráð-
herra Eistlands, gekk í gær á fund
Paavos Vayrynens, utanríkisráð-
herra Finna, með beiðni um að fá
formlega viðurkenningu á sjálf-
stæðisyfirlýsingu eistneska þings-
ins frá því á þriðjudag.
Engin formleg viðbrögð hafa kom-
ið frá finnsku ríkisstjórninni í mál-
inu, en Mauno Koivisto Finnlandsfor-
seti sagði á fréttamannafundi fyrr á
fimmtudeginum að Finnar myndu
ekki viðurkenna sjálfstæði Eystra-
saltsþjóðanna fyrr en þær hefðu sam-
ið um sjálfstæðið við valdhafana í
Kreml. Sagt hefur verið að Finnar
styðji Eystrasaltsríkin með ráðum
en ekki með dáð. Koivisto sagðist
Koivisto Finnlandsforseti:
Valdaránið breytti stefnu Finna
Utanríkisráðherra Dana gagpnrýnir linkind Finna
Helsinki. Frá Lars Lundsten, fréttaritara Morgunblaðsins.
AÐ MATI Maunos Koivistos Finnlandsforseta var um talsverð
nýmæli í utanríkisstefnu Finna að ræða þegar finnska ríkis-
stjórnin gagnrýndi valdaránið í Sovétríkjunum strax á mánudag-
inn. Yfirlýsing utanríkisráðherra Norðurlanda hafi einnig verið
fyrsta dæmið um að Finnar tækju þátt í fjölþjóðayfirlýsingum
um málefni Sovétríkjanna. Koivisto skýrði frá stefnumörkun
sinni á fréttamannafundi í Helsinki á fimmtudaginn. Finnar
hafi eftir stríð látið öll sovésk innanríkismál afskiptalaus en hér
hafi verið um algjörlega nýja stöðu verið að ræða.
Uffe Ellemann-Jensen, utanrík-
isráðherra Danmerkur, sagði á
miðvikudag að viðurkenning Dan-
merkur á sjálfstæði ríkjanna frá
1921 væri enn í fullu gildi.
John Majors, forsætisráðherra
Bretlands, hefur gælt við að viður-
kenna sjálfstæði Eystrasaltsland-
anna en hann lagði áherslu á að
þau þyrftu fyrst að semja við Sov-
étsjórnina og stjómir annarra lýð-
velda. „Ég held að við ættum ekki
að skipta okkur af þessu eins og
stendur,“ sagði hann í útvarpsvið-
tali í gær.
Janis Jurkans, utanríkisráð-
herra Lettlands, hefur hvatt er-
lendar ríkisstjómir til að viður-
kenna sjálfstæði Eystrasaltsríkj-
anna. Vitautas Landsbergis, for-
seti Litháens, tók í sama streng í
viðtali við SAy-sjónvarpsstöðina.
Hann sagði að Eystrasaltsríkin
vildu réttlæti og frelsi. „Fyrir okk-
ur felst það í fullri viðurkenningu
og stjómmálasambandi.“
Sovéskar hersveitir hörfuðu í
Uffe Ellemann-Jensen, utanrík-
isráðherra Dana, gagnrýndi Finna
á miðvikudaginn m.a. fyrir að
hafa ekki viljað nota orðið „valda-
rán“ í þeirri yfírlýsingu sem ut-
anríkisráðherrar Norðurlandanna
gáfu út í Skagen á þriðjudaginn.
Koivisto sagðist ekki vilja ræða
skoðanir Dana á einstökum orðum
nánar, en hann langaði aðeins að
minna á að Finnar voru fljótari
en margar aðrar þjóðir að taka
afstöðu gegn valdaráninu strax á
mánudaginn. Viðbrögð margra
annarra ríkisstjóma hafi verið
óljósari í upphafi.
Meðal þeirra mála sem eiga eft-
ir að skýrast að valdaráninu loknu
er að mati Koivistos sjálfstæðis-
þróun Eystrasaltsþjóðanna. For-
setinn sagðist halda að viðurkenn-
ing Rússlands á sjálfstæði Eist-
lands og Lettlands ætti eftir að
hafa áhrif á stöðu þessara þjóða
gagnvart Sovétríkjunum. Hins
vegar væra líkur á viðurkenningu
Finna á sjálfstæði þessara þjóða í
bráð ekki meiri en áður. Stefna
Finna i því sem varðar sjálfstæði
Eystrasaltsríkjanna hefur verið að
hvetja þau til viðræðna við stjórn-
völd í Moskvu ekki síst til þess
að ieysa þann þjóðernisvanda sem
stafar af því að um helmingur af
íbúum Eistlands og Lettlands er
af erlendu bergi brotinn. Þar sem
flestir innflytjendur eru Rússar
finnst Koivisto líklegt að náið sam-
starf við Borís Jeltsín í þeim mál-
um muni bera árangur.
Framúrskarandi þátttaka Borís
Jeltsíns Rússlandsforseta í því að
bæla niður valdaránið hafi einnig
styrkt stöðu Rússa í sambandsrík-
inu. Koivisto sagðist hafa orðið
var vð ákveðna óvissu varðandi
valdaskiptingu milli sovéskra oog
rússneskra yfirvalda til dæmis í
BSTLAND
Hefur lýst yfir sjálfstæði
1,5 milijón manns,
(61% Bstar, 30% Rússar, 9%
aðrírj
LETTLAND
Hefur lýst yfir sjálfstæði
2,6 milljónir manns,
(51% Lettar, 34% Rússar, 4%
Hvítrússar)
Litháen
Hefur lýst yfir sjálfstæði
3,7 milljónir manns,
(80% Litháar, 9% Rússar, 7%
Pólverjar, 4% aðrir)
LETTLAND
LITHÁEN > ElgTLAND
HVÍTA-RÚSSLAND
ÚKRAÍNA ö
MOLDOVA
O
Kfev
^OÓdi
Minsk Leníngrad
ívMoskva
OM'
4Í
úrmansk
island er hér sýnt til stærðarsamanburðar.
essa
Svarta
haf
GEORGÍA
ARMENÍA

RÚSSLAND
A2ER- _
BAJDZHAN
Kaspía■
haf
n
TÚRKMENI
\
Bajkal•
vatn
KIRGIZÍA
TADJÍKISTAN
HVÍTARÚSSLAND ÚKRAÍNA NI0LD0VA KAZAKHSTAN TÚRKMBVISTAN
Samþykkt Hefur frestað ákvörðun um Óskar sjálfstæðis Samþykkt Samþykkt
sambandslagasamningnum sambandslagasamninginn sambandslagasamningnum sambandslagasamningnum
10 miiljónir manns, 51 milljón manns, 4 milljónir manns, 16 milljónir manns, 3,3 milljónir manns,
(80% Hvítrússar, 12% Rússar, (78% Úkraínumenn, (69% Rúmenar, 14% Úkraínu- (50% Kazakhar, 40% Rússar, (76% Túrkmenar, 13% Rússar,
8% aðrir) 21% Rússar, 1% aðrir) menn, 12% Rússar, 5% aðrir) 10% aðrir) 11% aðrir)
• 28.1 miljón manns er taiin.búa í Soyétríkjunum. Rússar eru
tæpur lielmingur, en afgangurinn skiptist milli um 300 þjóða
GE0RGÍA
Óskar sjálfstæðis
5,5 mílljónir manns,
(69% Georgíumenn,
9%’Arffiehat t% Rúásár,'
5% Azerar, 10% aðrir)
ARMBWA
Þjóðaratkvæði um sambands-
lagasamninginn fyrirhugað
3%
aðrirj
AZERBAJDZHAN
Samþykkt
sambandslagasamningnum
7 milljónir manns,
(78% Azerar; 8% Rússar, 8%
Armenar, 6% aðrír)
RÚSSLAND
Samþykkt
sambandslagasamningnum
145 miljónir manns,
(82% Rússar, 18% aðrir)
KIRGD9A
Samþykkt
sambandslagasamningnum
4 miiljónir manns,
(58% Kirgizar, 26% Rússar,
16% aðrir)
TADJÍKISTAN
Samþykkt
sambandslagasamningnum
4,8 milljónir manns,
(60% Tadjíkar, 27% Úzbekar,
10% Rússar, 3% aðrir)
ÚZBEKÍSTAN
Samþykkt
sambandslagasamningnum
20 milljónir manns,
(68% Úzbekar, 11% Rússar,
14% aðrir)
Kortið sýnir hin 15 Sovétlýðveldi, en 6
þeirra hafa lýst áhuga á sjálfstæði
— mismiklum þó. Ekki er ósennilegt að
þær kröfur verði háværari í kjölfar
V9lrlar4n«inc michnnnnaAe.