Morgunblaðið - 06.09.1997, Blaðsíða 23

MORGUNBLAÐIÐ
LAUGARDAGUR 6. SEPTEMBER 1997 23
ÞATMÆLTI MÍN MÓPIR,
ATMÉRSKYLDI KAUPA
FLEY OK FAORAR ARAR,
FARA Á BROTT MEÐ VÍKINCUM
STANDA UPP I STAFNI,
STÝRA DÝRUM KNERRI
SVO MÆLTI E6ILL
HALDA SVÁ TIL HAFNAR,
HÖCCVA MANN OK ANNAN.
ÞRJÚ skip, sem fundist hafa við Ósló-
fjörð, Tuneskipið, sem fannst í Tun-
estókn á Austfold árið 1867, Gaukstaða-
skipið, sem fannst í haugi við bæinn
Gokstad á Vestfold árið 1880, og skipið
sem grafið var upp við Oseberg á Vest-
fold árið 1903, hafa varpað nokkru ljósi
á hvernig skip víkinganna voru. Gauk-
staðaskipið var stærst og best varðveitt
þessara skipa og er stærsta fornskipið
sem enn hefur fundist. Mikilvægustu
hlutar þess voru ágætlega varðveittir,
því skipið var hjúpað leir.
En þótt Gaukstaðaskipið væri tiltölu-
lega heilt í
haugnum var
það á margan
hátt illa farið.
Efstu borðin
hörðu fallið
inn í mitt
skipið og
bæði stefnin
voru eydd af
fúa. Það hafði
einnig orðið fyrir barðinu á grafræn-
ingjum. Skipið var í fyrstu sett saman
til bráðabigrða, en síðan var reynt að
koma öllu fyrir í rétt horf og smíðað
nýtt í staðinn fyrir það sem hafði fúnað.
Skipið er allt úr eik að undanskildum
þiljuborðunum, sem eru úr furu. Skipið
er 23,33 metrar að lengd og 5,25 metrar
á breiddina miðskips. Talið er að Gauk-
staðaskipið sé frá því um og eftir 850,
eða frá svipuðum tíma og bændur og
búalið í Noregi tóku að flýja ofríki Har-
aldar konungs hárfagra, sem leiddi
meðal annars til landnáms Islands.
Bauk-
5taða-
skipið
PRÁ uppgreftri Gaukstaðaskipsins árið 1880.
GAUKSTAÐASKIPIÐ endurgert og nánast í upphaflegri mynd
á Víkingasafninu í Bogdo við Osló.
með handafli. Það er erfitt verk en
hefst þó um síðir og mikill munur
að sigla skipinu fyrir þöndum segl-
um, á um sex hnúta hraða. Það var
smágola að vestan og skipið leið yf-
ir hafflötinn og haggaðist ekki.
Gunnar Marel segir að hægt sé að
ná um og yfir 15 hnúta hraða á
seglunum í góðum byr, en ef farið
er hraðar en 12 hnúta byrjar skipið
að plana ofan á sjónum. Seglabún-
aðurinn gerir það að verkum að
hægt er að beita skipinu um 30
gráður frá vindstefnu.
„Það er ljóst að þessi skip hafa
verið tæknilegt afrek á sínum
tíma,“ segir skipasmiðurinn. „Þau
eru smíðuð þannig að þau taka
ekki inn á sig sjó. Skrokkurinn er
þannig hannaður að hann ýtir sjón-
um undir sig og við það myndast
loftbólur undir skipinu og þannig
lyftist það upp á hafflötinn. Þegar
við sigldum á Gaia á úthöfunum sá
maður oft háar öldur fyrir framan
sig, og ég velti því stundum fyrir
mér hvort þær myndu skella inn á
skipið, en það kom aldrei fyrir.
Skipið tók aldrei inn á sig sjó.“
í kjölfar Leifs
heppna
Smíði íslendings og útbúnaður
hefur kostað Gunnar Marel um 25
milljónir króna. Skipið var sjósett
í fyrravor og fékk haffærisskír-
teini í ágúst það ár og Gunnar hóf
þá þessa þjónustu fyrir ferða-
menn, en kveðst staðráðinn í að
hætta eftir þetta sumar. „Það er
lítið upp úr þessu að hafa. Rekstur
skipsins er það dýr og tímafrekur
að ekki er nóg að sigla hér um
sundin með nokkra erlenda ferða-
menn á sumrin. Landinn virðist
ekki hafa áhuga á að kynna sér
siglingar forfeðranna og íslend-
ingar hafa verið hlutfallslega mjög
fáir. Þetta dæmi geng-
ur ekki upp,“ segir
Gunnar Marel.
Við ferðafélagarnir
erum allir sammála um
að það sé skarð fyrir
skildi að þessi ferða-
þjónusta skuli leggjast
af, vegna áhugaleysis
afkomenda víkinganna.
Svona skip mætti nefni-
lega nýta með ýmsum
hætti fyrir utan ferðaþjónustuna.
Það mætti til dæmis nota það við
kennslu í sögu, fara út á sundin
með hópa af skólafólki og öðrum
áhugamönnum um íslenska sögu
og menningu. Einnig gætu menn
nýtt það sér til skemmtunar og
upplyftingar: Það gæti til dæmis
verið sniðugt að halda afmælis-
veislur, eða ónnur minni sam-
kvæmi um borð og við förum að
Grundvallar-
atriði að
smíða skipið
nákvæmlega
eins ag
gert var á
víkingaöld
telja upp alla möguleikana sem við
sjáum fyrir okkur varðandi nýt-
ingu þessa glæsilega langskips.
En þótt Gunnar Marel ætli að
fresta siglingum um sundin blá
með ferðamenn hefur hann ekki
hugsað sér að leggja Islendingi.
„Ef eitthvað af fyrrnefndum mál-
um, svo sem sænska þjóðminja-
safnið, norska rannsóknin og til-
boð um að nota skipið í víkinga-
kvikmyndir gengur upp þá er
mörgum sinnum meira upp úr því
að hafa en að sigla ein-
ungis með ferðamenn
um sundin. Fastlega
kemur til greina að
sigla með fríðu föru-
neyti til Vesturheims
árið 2000 í kjölfar Leifs
heppna. Mér finnst eig-
inlega ekki stætt á öðru
með þetta góða skip í
höndunum, það er að
segja ef mér tekst að
halda því þangað til,“ segir hann.
Að þeim orðum töluðum „höldum
við svá til hafnar“, án þess þó að
hafa uppi nokkur áform um að
„höggva mann og annan“, eins og
segir í kvæðinu góða eftir Egil
Skallagrímsson, hinn eina sanna
víking Islendingasagna. Þeir voru
víst ekki margir fleiri en hann,
forfeður vorir, sem töldust til
þeirrar stéttar.
ÍSLEIMSKIR
ORÐALEIKIR
Lítið er um íslenska tölvuleiki þrátt fyr-
ir útbreidda forritunarkunnáttu.
Árni Matthíasson kynnti sér íslenskan
leikjapakka sem lofar góðu að
hans mati.
RÁTT fyrir mikla tölvu-
kunnáttu er ekki ýkja
mikið um íslenska leiki;
menn treysta sér líklega ekki til
að keppa við erlenda leikjafram-
leiðendur sem hafa fjölda manns
á launum í nokkur ár til að þróa
hvem leik. Ekki þarf þó grafík
og hamagang ef hugmyndin er
góð og þó ekki séu leikimir af
nýjustu sort er íslensk leikja-
syrpa Lon & Don-manna bráð-
skemmtileg.
Leikjapakki Lon & Don er safn
sex leikja, Yatzy teningaspil,
Sjóorrusta og orðaleikirnir
Böggl, Aftaka, Orðapúsl og
Spakmæli. Pakkinn er á tveimur
disklingum og einfalt að setja
hann inn þó uppsetningarvið-
mótið sé frumstætt. Upphafssíða
leikjanna er ekki vel heppnuð,
en ekki yfir neinu að kvarta þeg-
ar komið er inn í leikina fyrir
sig. Það er helst að grafíkin sé
frumstæð, en leikirnir virka vel.
Ekki þarf að lýsa leikjum eins og
yatzy, sem hefur reyndar verið
til á íslensku alllengi. Ymsar út-
gáfur af Aftöku hafa og verið til,
margar allfrumstæðar, en út-
gáfa þeirra Lon & Don manna
er prýðileg og orðalistinn góður.
Böggl er aftur á móti nýstárleg í
íslenkri útgáfu og hæfilega
strembinn leikur. Þannig er
hægt að velja á milh fimmtán
styrkleikastiga, allt frá 2x2 uppí
6x6. Til að ná árangri í efsta
stiginu þarf að vera fljótur að
hugsa, en óneitanlega setur strik
í reikninginn að ekki er hægt að
velja tveggja stafa orð, sem
reyndar virðist ekki getið um í
reglunum. Til að mynda hefði
mátt velja tíu slík orð í einni 6x6
uppsetningunni. Einnig er orða-
bókin innbyggða ekki alvitur,
sem vonlegt er, en yfirleitt full-
góð, er enda rúm 900 bæti. Þó
kom einnig eitt sinn fyrir að búið
var að velja ellefu orð í 6x6 sem
ekki voru í bókinni. Þeim má þó
bæta við í aukaorðabók og ef vill
er hægt að kalla þá bók upp í rit-
þór og breyta eftir hendinni.
Bögglið, sem er þó einn
skemmtilegasti hluti leikjapakk-
ans, virðist þó ekki alveg í lagi,
því þar komu forritsvillur, til að
mynda rann tíminn ekki út eitt
sinn - ein sekúnda varð að mín-
útu og einnig datt Bögglið út í
Division by Zero. Villu varð
einnig vart i Aftöku, því þar datt
forritið út um tíma, þ.e. ekki var
hægt að slá inn stafi, en eftir að
það var endurræst var allt með
kyrrum kjörum. Hjálpartexti er
bráðgóður, en illa prófarkalesinn
og þar má sjá ambögur eins og:
„Sérnöfn telja ekki“ og ekki er
víst að Laxness-unnendur tækju
undir þetta: „... sömuleiðis ekki
orð með úreltri eða brenglaðri
stafsetningu (til dæmis orð með
z og nokkur orð sem fyrirfinnast
í verkum Halldórs Laxness).“
Væntanlega verður bætt úr
þessu með næstu útgáfum.
Orðapúsl er snúinn leikur og
skemmtilegur og einnig er spak-
mælaleikurinn vel heppnaður.
Reyndar eru það íslensku orða-
leikirnir sem gera Leikjapakka
Lon & Don eins vel heppnaðan
og raun ber vitni og vonandi að
höfundar leggi meiri vinnu í þá
og bæti jafnvel fleirum við.
Yatzy aftur á móti og sjóorrust-
an mættu að skaðlausu hverfa.
Leikjapakki Lon & Don hentar
hvort sem er fyrir Windows 3.x
eða 95 og gerir litlar kröfur til
minnis eða örgjörva, en þarf þó
rúm 4 MB af diskrými.