Pressan - 12.09.1991, Blaðsíða 26

26
FIMMTUDAGUR PRESSAN 12. SEPTEMBER 1991
'Jiíjjrtf
íétciiðfiat*
jjjóðéögut*
Tveir ungir bræöur sátu eitt
sinn inni í herbergi sínu,
sem var í risíbúð í gömlu
bárujárnshusi. Sá yngri fór
á kostum og sagöi hinum
ótrúlegar sögur. Sjálfur var
sögumaöur i aöalhlutverki i
öllum sögunum. Þegar
þeim eldri þótti nóg um, og
var farinn aö gruna bróöur
sinn um aö segja ekki satt,
fylltist hann áhyggjum og
sagði:
„Þú veist aö guö heyrir
allt sem þú segir."
Sá yngri leit til lofts,
hugsaöi sig um smástund
en sagöi síðan, nokkuö ör-
uggur meö sjálfan sig:
„Hann heyrir nú ekki
gegnum járn."
(Úr strákasogum)
Fréttamaöur Ríkisút-
varpsins var eitt sinn á Ak-
ureyri og komst þar aö því
aö ágreiningur var milli
Gauta Arnþórssonar, yfir-
læknis á Fjórðungssjúkra-
húsinu, og Guöjóns Magn-
ússonar, þáverandi aöstoö-
arlandlæknis. Fréttamaöur
fékk staðfest aö Guöjón
heföi óskaö eftir aö gerö
yröi rannsókn á störfum
Gauta. Meö þessa vitn-
eskju hringdi fréttamaður-
inn til félaga sinna á frétta-
stofunni i Reykjavik. Ekki
tókst þeim betur til en svo,
aö sagt var í fréttum aó aó-
stoðartannlæknir heföi
óskaö rannsóknar á störf-
um yfirdýralæknisins á Ak-
ureyri.
(Úr fréttamannasögum)
Þulur hjá Ríkisútvarpinu
var eitt sinn aö lesa tilkynn-
ingar. í einni auglýsingunni
mismælti þulurinn sig og
sagói:
„Parket i úrvali, parket í
úrvali, fura, egg og beikon."
Þulurinn tók ekki eftir
neinu og hélt lestrinum
áfram eins og ekkert hefói í
skorist. Aö sjálfsögöu átt
auglýsingin aö enda á orö-
unum fura, eik og birki.
(Úr þulasogum)
Skipstjóri á fiskibáti i
Breiöafiröi, sem var vanur
aö tala um bát sinn i fyrstu
persónu, var aö kalla á fé-
laga sinn, sem var skip-
stjóri á öörum báti. Þaö var
sama hvaö skipstjórinn
kallaði, hinn heyrði ekki í
talstööinni. Eftir nokkra
stund kom loks svar.
„Sæll og blessaður, hvar
ertu?"
„Ég er niöri á tvö hundr-
uö og þrjátíu föömum, al-
Ijósaöur, séröu mig ekki?"
svaraði hinn.
(Úr skipstjórasógum)
HÚN ER KOMIN
fHUNDANA
Fyrir skömmu mátti sjá í
dagbladi auglýsirtgu um all-
nýstárlega þjónustu, þar sem
bodid uar upp á aö taka
hunda ígœslu og fara med þá
í gönguferdir. Þad fyrsta sem
kom í hugann uar að þarna
vœri á ferðinni einhver gam-
all sveitamaður sem vildi
komast í snertingu við þessar
blessuðu skepnur eftir langa
fjarveru úr sveitinni, en svo
var aldeilis ekki. Hunda-
gœslumaðurinn var ung
stúlka, sem á milliþess að líta
eftir hundunum og fara með
þá ígönguferðir stundar nám
við Leiklistarskóla íslands.
Hún heitir Björk Jakobsdótt-
ir, er Gaflari og hefur ýmis-
legt baukað um œvina.
Einhverjir hafa sjálfsagt
haldið að þessi auglýsing
væri eitthvert grín, en hvað
segir hundagaeslukonan.
„Auglýsingin er að sjálfsögðu
ekkert grín. Fyrst hengdi ég
upp tilkynningu í gæludýra-
búðum og hjá Hundaræktar-
félaginu, setti síðan auglýs-
ingu í dagblað og síðan hefur
verið nóg að gera. Sjálfa hef-
ur mig alltaf langað til að eiga
hund, en ekki getað það
vegna þess að ég hef ekki að-
stöðu til að láta gæta hans ef
ég þyrfti að bregða mér frá.
Þannig að ég hugsaði að í
stað þess að eiga hund gæti
ég kannski aðstoðað fólk sem
ætti í sömu vandræðum, —
og kannski uppfyilt þannig
að einhverju Ieyti óskina um
að eignast hund."
/ hverju felst þjónustan sem
þú býður upp á?
,,Ég reyni að sinna þörfum
og óskum hvers og eins. Ég
hef tekið eftir því að mesta
þörfin liggur í því að ef fólk
þarf að bregða sér frá í fáeina
daga lendir það oft í vand-
ræðum með að koma hund-
unum fyrir. Svo eru aðrir sem
eiga hunda sem þurfa mikla
hreyfingu, og fólk hefur ekki
alltaf tíma sem skyldi."
Björk segist leggja mikla
áherslu á að kynnast hverjum
hundi áður en hún tekur
hann í lengri gæslu. „Hund-
eigendum er illa við að láta
hundana í hendurnar á
ókunnugum og því býðst ég
til að verða einhverskonar
frænka, eða einhver sem
hundurinn þekkir. Þannig
losnar fólk við að vera alltaf
að setja hundinn sinn í hend-
ur vandalausra. Hundar
þurfa umhyggju og það er
mikið atriði að þeir þekki þá
sem þeir umgangast. Þeir eru
á vissan hátt ekkert ólíkir
ungbörnum, nema allir vilja
passa ungbörn, en enginn vill
táka'hund."
Þegar þú ert úti að ganga
með hundana ertu þá
kannski að kanna viðbrögð
þeirra við leikhœfileikum
þínum?
„Það er aldrei að vita hvað
okkur fer á milli, en það góða
við hundinn er að hann er
trúr vinur og kjaftar aldrei
frá. Svo má kannski segja að
við bætum hvort annað upp;
ég þarf að fá mína hreyfingu
til að halda mér í formi fyrir
skólann, og hundurinn ekki
síður til að hlaupa ekki í spik.“
En hefur þú einhverja sér-
staka þjálfun í að umgangast
hunda?
„Ég var í sveit alla mína
barnæsku og tók svo upp á
því á seinni árum að ráða mig
sem kaupakonu norður í land
í sumarvinnu, og í sveitinni
öðlast maður að sjálfsögðu
reynslu í því að umgangast
dýr. Svo þegar ég kom á mal-
bikið í haust saknaði ég þess
að hafa ekki dýrin í kringum
mig, svo ég ákvað að reyna
að sinna þessu áhugamáli
mínu og drýgja tekjurnar um
leið, vegna þeirrar staðreynd-
ar að námsíánin hafa lækkað
um heilar tíu þúsund krónur
á mánuði."
Hvernig hafa svo viðtök-
urnar verið?
„Þær hafa verið mjög góð-
ar, ég finn að þessa þjónustu
hefur vantað. Nú þegar hef ég
tekið að mér nokkra hunda
og bæði hundarnir og eig-
endurnir virðast ánægðir."
Ertu kannski með þessu bú-
in að finna œvistarfið?
„Nei, ég hef nú hugsað mér
að reyna að eignast minn eig-
in hund seinna meir. Svo er
draumurinn að verða góður
leikari, hver veit nema í fram-
tíðinni geti ég leikið á vet-
urna og síðan átt sumarat-
hvarf með hundum og hest-
um,“ sagði Björk.
Björk Jakobsdóttir, tilvonandi
leikkona, hefur fundið bráð-
snjalla leið til að drýgja tekj-
urnar og sinna einu af áhuga-
málum sínum.
SJÚKDÓMAR OG FÓLK
Þreyta, slen og slappleiki
Katrín B. sat gegnt mér í
stólnum mæðuleg á svip.
„Ég er svo óskaplega
þreytt," sagði hún. „Það er
alveg sama hversu lengi ég
sef, alltaf vakna ég þreytt. Ég
get tæplega annast heimilið
lengur." Hún var feitlagin,
þreytuleg á svip, klædd í blá-
bleikan glansgalla; hárið var
litlaust og slétt, andlitið
ómálað. Katrín var tæplega
fertug húsmóðir, börnin
voru komin á legg, eigin-
maðurinn á hraðferð til met-
orða í þjóðfélaginu og henni
fannst eins og allir hefðu
skilið sig eina eftir á ókunnri
brautarstöð. Hún hafði reynt
að vinna úti en fannst það
vera svik við börnin svo að
hún hætti því. „Ætli ég sé
með krabbamein eins og
Jóna móðursystir?" spurði
hún. „Nei, það held ég ekki,"
svaraði ég, ,,en þetta verð-
um við að rannsaka betur."
ALGENGAR KVARTANIR
Þreyta og slen eru ein-
hverjar algengustu kvartan-
ir sem berast læknum til
eyrna. Ástæðurnar geta ver-
ið ótalmargar. Ég skipti oft
þreytu og sleni í þrjá aðal-
flokka. í fyrsta lagi er líkam-
leg þreyta. sem stafar af
áreynslu og puði. Vöðvarnir
OTTAR
GUDMUNDSSON
eru þá fullir af mjólkursýru
og koltvísýringi svo að
menn finna til örmögnunar.
Slík þreyta er oftast ánægju-
leg og meðferðin einföld;
hvíld og svefn. Vöðvarnir
losa sig þá við úrgangsefnin,
endurnærast og menn
vakna upp tilbúnir í ný átök.
í öðru lagi má nefna þreytu
sem er fylgifiskur líkam-
legra veikinda, langvinnra
sýkinga, inflúensu, sykur-
sýki eða krabbameins.
Venjulega eru þó önnur ein-
kenni fyrir hendi sem benda
til þessara sjúkdóma. Alvar-
leg veikindi eru sjaldnast or-
sök langvinnrar þreytu einn-
ar og sér, en þó þarf að rann-
saka slíka einstaklinga vel.
Margir læknar einblína um
of á ýmsa líkamlega sjúk-
dóma þegar einhver nefnir
orðin: þreyta og slen. Þeir
senda viðkomandi sjúklinga
í ótal rannsóknir; blóðmæl-
ingar, þvagrýni, röntgen,
speglanir, ómanir og sýna-
töku. Þegar eðlilegar niður-
stöður liggja fyrir kalla þeir
sjúklinginn á sinn fund og
segja glaðir að nú sé þetta
full-rannsakað; ekkert sé að
og sjúklingurinn geti farið
hamingjusamur heim. Hann
situr eftir og hefur í raun
ekki fengið neina bót ein-
kenna sinna en lækninum
líður betur, pnda þess full-
viss að hann hafi ekki misst
af neinu eða gert nein mis-
tök. Slíkt rannsóknaæði er
því betur til þess fallið að
lækna óróleika og óöryggi
læknisins en sjúklingsins.
ANDLEGAR ORSAKIR
í þriðja lagi má nefna and-
lega ástæðu mikillar
þreytu. Streita, kvíði og
spenna eru algengustu or-
sakir mikillar þreytu sem
fólk finnur fyrir. í mörgum
tilvikum virðist um að ræða
varnarkerfi sálarinnar. Fólk
vill ekki horfast í augu við
vandamál eins og erfitt
hjónaband, leiðinlega
vinnu, erfiðleika í samskipt-
um við aðra, dapurleg pen-
ingamál, o.fl. Sálin er full af
óleystum áhyggjuefnum
sem brjótast fram í óljósum
líkamlegum einkennum eins
og þreytu og sleni og
krabbameinsáhyggjum.
HVAÐ ER HÆGT
AÐ GERA?
Katrín B. var þunglynd og
það var orsök þeirra ein-
kenna sem hún kvartaði
undan. Henni fannst hún af-
skipt í lífinu, hún grunaði
eiginmann sinn um græsku
og hún var óánægð með það
líf sem þau lifðu. Okkur
tókst að ræða þessi mál og
henni fór að líða betur og
hún áttaði sig á því að hún
þyrfti að aðhafast eitthvað.
Þaö er ýmislegt hægt að
gera við þessum einkenn-
um. Vítamín eða róandi lyf
eru sjaldnast skynsamlegur
valkostur þrátt fyrir flenni-
stórar auglýsingar í fjölmiðl-
um með myndum af eitur-
hressum sjónvarpskonum
sem aldrei virðast þreytast,
þrátt fyrir mikið álag í einka-
lífi og annars staðar. Best er
að geta rætt um lífið og til-
veruna og gera sér grein fyr-
ir eigin óánægju og von-
brigðum og reyna síðan að
endurskipuleggja líf sitt.
Mataræði: Reglubundið
mataræði á matmálstímum
er mikilvægt. Mikið sælgæt-
isát og kókdrykkja getur
gert fólk þreytt vegna
sveiflna i bíóðsykri. Lík-
amshreyfing: Æfingar eins
og hlaup, sund eða hjólreið-
ar vinna bug á þreytu og
auka úthald og þol. Áreynsla
að loknum vinnudegi losar
um spennu og eykur orku.
Svefn: Nægur svefn er
nauðsynlegur þeim sem
finnst þeir síþreyttir. En aðal-
atriðið er að þessi einkenni
séu tekin alvarlega og lækn-
ar gefi sér tíma til að ræða
við sjúklinga sína um eitt-
hvað annað en eðlilegar
rannsóknarniðurstöður og
allan þann aragrúa af sjúk-
dómum sem þeim hafi tekist
að útiloka með þekkingu
sinni og fyrirhyggju.