Heimilistíminn - 25.11.1976, Blaðsíða 16

Um þessar mundir er að
koma út hjá Almenna bókafé-
laginu þriðja bindi sjálfsævi-
sögu Guðmundar G. Hagalin
og nefnist það Ekki fæddur i
gær. Þar er greint frá ferli
höfundar á árunum 1919-1925,
en mestan hluta þess timabils
bjó hann á Seyðisfirði og var
ritstjóri Austurlands og Aust-
anfara. í bókinni er að finna
fróðleik um menn og málefni á
þessum árum og lýsingar
Hagalins á samferðamönnum.
Á þessum árum gaf Guð-
mundur Hagalin út fyrstu
bækur sinar. Kaflinn sem hér
birtist, gerist á Seyðisfirði.
16
Kjarval
oar
o
Ingi T.
Eg hafði mikla ánægju af kynnum mín-
um þetta sumar af Jóhannesi Kjarval og
frú Tove. Þau bjuggu i barnaskólanum,
höfðu þar afnot af eldhúsi skólastjórai-
búðarinnar, enda var Karl Finnbogason
og fjölskylda hans sumarlangt á Klypp-
stað i Loðmundarfirði. Jóhannes Kjarvai
málaði allmikið, en gaf sér þó stundum
góöan tima til að hitta mig og Guðmund
Krístjánsson úrsmið. Oft fræddi hann
mig um sitthvað utan úr hinum stóra
heimi, og einu sinni leyfði hann mér að
standa hjá sér, þegarhann var að fullgera
málverk. Skýrði hann þá fyrir mér, hvað
lægi til grundvallar þessari eða hinni
smábreytingu, og eitt sinn leit hann á mig
og mælti:
Nú er ég að kenna þér að nota sjónina,
en annars hefur þú auðvitað aldrei lært aö
þekkja stafina i þessari eðlu kúnst,er eig-
inlega undarlegt, hvað þú getur notið
sumra þeirra mynda minna, þar sem ég
bregð mér lengstuppá Furðustrandir. En
það á við um þig, að þú hefur ekki eyði-
lagt i þér skyggni barnsins frekar en
hann Sigfús Sigfússon. Ég hafði gaman af,
þegar ég tók hann með mér og lét hann
skoða sýningu mina. Hann klemmdi sam-
anaugun og grettisig. Svo fór hann ýmíst
að færa gleraugun upp á enni eöa niður á
nefbrodd og loks sagði hann:
„Það er auðséð að þú hefur ekki blind-
azt svo i útlandinu, að þú hafir misst
skyggni á það, sem sumir sjá i hömrum
og steinum — og að sá manndómur er I
þér, að þú skammast þin ekki fyrir að
sýna þær ásjónur á þessum myndum, sem
kvikt er þ ar af sem fordjarfaðir flóns-
hausar segja aö ekkert sé annaö en
steinninn!”
Stundum hljóp slikur galsi i okkur
Kjarval, að ég mælti af munni fram
kostulegar visur og Kjarval svaraði á eins
konar golfrönsku. Eittsinn kom hann til
min og bað mig að koma mér sér til Guö-
mundar úrsmiðs. Þegar þangaö kom
sagði hann:
,,Þú mikli spekingur, sem kannt flest
furðulegtaö meta: Mérfinnstég hafa far-
ið halloka fyrir Guðmundi þessum Haga-
lin i kvaðskap, en nú hef ég ort visur sem
Úr nýjum
bókum
- ^
að orðfæri og efni eru samboðnar ykkur,
nöfnunum úr Arnarfirði.
Svo hóf hann lesturinn. Ég lærði visurn-
ar i frumgerð þeirra, en þær tóku smátt
og smátt breytingum hjá höfundinum.
Þær voru tvær, en nú hef ég gleymt þeirri
seinni. Sú fyrri var þannig:
i helmyrkri skelfullan skrönglast um
nátt,
skelmórinn starir augunum hátt —
i heisigemlingsins hráslagalind
hrekst hún i sortanum skynlaus og blind.
Eittógurlegt brak, eitt boldangsins slum.
Og burt hverfur gleiddin af skelfullu rum.
i Kjarval teiknaði fyrir mig i litum kápu-
mynd þá, sem er á Blindskerjum. Ekki
var unnt að ná i tæka tið til prentmynda-
gerðar — og fór Kjarval með myndina til
Þorsteins Gislasonar þá fulltrúa á sima-
stööinni á Seyðisfirði. Þorsteinn var sonur
hins dverghaga og viðkunna gullsmiös
Gisla Jónssonar, sem látizt hafði i hárri
elli þetta vor. Guðmundur Kristjánsson
sagði okkur Kjarval að Þorsteinn heföi
erft hagleik og smekkvisi f rá föður sinum,
ogbaðKjarval hann að skera kápumynd-
ina i linolleum. Þorsteinn gerði þetta fljótt
og svo vel, aö Kjarval var ánægður og
mér hlotnaðist sá heiður að kápumyndin
á fyrstu bók minni væri handverk þess
málara sem mérhefur ávallt þótt mestur
snillingur og töframaður i hinum stóra
hópi islenzkra myndlistarmanna.
En mestan trúnað sýndi Kjarval mér,
þegarhann kom tilmin og dró upp úr vasa
sinum handrit, sem hann hafði skrifað
mjög snyrtile'ga og reyndist vera órimuð
ljóð á dönsku. Ég varð mjög hrifinn af
þessum ljóðum og það fullyrði ég, að þau
hafi haft verulegt bókmenntalegt gildi.
Voru þau auðheyrilega ort af skáldlegum
innblæstri, sem sór sig i ætt viö hið ljúf-
asta og ljóðrænasta i myndlist hans. Hann
lagði rikt á við mig að geta ekki þessa
hnossgætis við einn eða neinn. Siðar impr-
aði ég á þvi við hann, hvað hann hefði gert
af þessu ljóðræna djásni, en hann vildi
ekkert um það tala, nema hvaö hann
sagði við mig i eins konar hálfkæringi,
þegar við hittumst á Seyðisfirði næsta
sumar:
,,Hvað helduröu að ég sé að kássast upp
á jússu ykkar skáldanna.”