Tíminn - 13.05.1979, Blaðsíða 10

10
Sunnudagur 13. mal 1979
GIsli Sigurbjörnsson.
„Islendlngar hugsa of lftíð um
Við erum stödd á Elli- og hjúkrunarheimilinu
Grund við Hringbraut í Reykjavik/ og það er Gisli
Sigurbjörnsson forstjóri, sem hefur verið beðinn að
ræða við lesendur Timans. En þótt þið lesendur
góðir, hugsið ykkur að þið séuð staddir á elliheimili
á meðan þið lesið þessa grein, og látið hugann
dvelja þarsemaldrað fólker saman komið, þá þarf
enginn að ímynda sér að öllum vandamálum
aldraðra Islendinga verði gerð tæmandi skil í einni
blaðagrein, ekki langri. Til þess þyrfti stóra bók, —
og væri reyndar mjög verðugt bókarefni. En hvað
um það. Sú bók verður áreiðanlega ekki skrifuö á
einum degi, og því er best að tef ja ekki tímann með
þarf lausum vangaveitum, heldur vinda okkur beint
að verkefninu og heyra hvað forstjórinn hefur að
segja.
Til þess þarf tvennt: skiln-
ing og samvinnu
Og þá langar mig aö byrja á þvi
aö spyrja þig, Gisli Sigurbjörns-
son:
— Hversu gamalt er þetta hús,
þar sem viö erum nú staddir?
— Húsiö að Grund var vigt i
septembermánuöi 1930 en Gamla-
Grund, elliheimiliö var stofnaö
29. október 1922. Það hús stóö við
Kaplaskjólsveg. Þess má geta, aö
nú hefur fimm sinnum veriö
byggt viö þetta hús, hér aö Grund.
Þegar þaö var byggt voru ts-
lendingar 108 þúsund, en nú eru
þeir 224 þúsund. A þessu timabili
hefur öldruöu fólki á Islandi
fjölgaö geysilega mikið, hlutfalls-
lega miklu meira en þjóöinni i
heild. Viö erum i hálfgerðum
vandræðum meö þessi mál, mál-
efni aldraðs fólks, af þvi aö viö
höfum ekki sinnt þeim nóg. Þetta
sést m.a. á þvi aö Reykjavíkur-
borg á ekki neitt elliheimili enn
þann dag I dag, og hefur aldrei
átt.
Skilningurinn á þessum málum
hefur veriö mjög lltill. Viö sem
stjórnum þessari stofnun hér,
höfum tvisvar fariö þess á leit viö
Alþingi aö hiö opinbera legöi
eöa veikt og þarfnast mikillar
umönnunar. Viöa i sveitum
landsins er þetta gifurlegt vanda-
mál og þess eru mörg dæmi aö
menn hafi oröið aö bregöa búi aö-
eins vegna þess aö þeir komu
aldraöa fólkinu ekki frá sér, en á
hinn bóginn ógerlegt aö veita þvi
þá aðhlynningu og hjúkrun
heima, sem bráönauösynlegt var.
Þetta er ein af ástæöunum fyrir
þvi að fólk hefur orðiö aö fara úr
sveitsinni fyrr en ella heföi oröiö.
— Auövitaö er ekki neinn vandi að
byggja hús. Þaö er meira að
fram nokkurt fé til þess aö byggja
viö húsiö hérna gegn þvi aö viö
létum hér i té rúm fyrir þrjátiu
manns utan af landsbyggðinni.
En þessu tilboði var hafnaö i bæði
skiptin. Svörin sem ég fékk voru á
þessa leiö: Við munum sjá um
okkar fólk. — En þaö fór á aðra
leiö.
— Þaö kom fram áöan aö öldr-
uöu fólki á tslandi heföi fjölgaö
hlutfallslega miklu meira en
þjóöinni i héild. Hversu mikil er
þessi fjölgun aldraöa fólksins i
tölum?
— Ariö 1930 voru tslendingar 75
ára og eldri, 2801, en i desember
1978 voru þeir9145. A þessu tima-
bili hefur mannfjöldinn á landinu
i heild rösklega tvöfaldast, — úr
rúml. 108 þús. i rúml. 224 þús. —
en tala aldraða fólksins hefur
ekki tvöfaldast, eða rösklega þaö,
heldur margfaldast. Þó eru
tölurnar miklu alvarlegri, þegar
kemur aö háöldruöu fólki. Ariö
1930 voru tslendingar, 85 ára og
eldri 395, en i desember siöast
liönum voru þeir 1972, eöa fimm
sinnum fleiri. (Þaö vantar þrjár
manneskjur til þess að talan hafi
fimmfaldast). Þetta er lang-
stærsta vandamáliö, þvi aö margt
af þessu fólki er orðið lasburöa
Vistkona á Grund I Reykjavik.
segja ekki neinn vandi aö gera
allt sem gera þarf i þessum efn-
um. En til þess þarf tvennt:
skilning og samvinnu.
„Húsavik í Reykjavík"
— Þú minntist á aö sveitafólk
heföi oröið aö bregða búi til þess
aö gamla fólkiö á heimilinu fengi
nauösynlega umönnun, sem ekki
var hægt að veita heima. Er
margt aldrað fólk úti um byggðir
landsins, sem þyrfti nauösynlega
aö komast á elliheimili en kemst
þaö ekki?
— Vafalaust. Fyrir mörgum ár-
um skrifaöi ég grein i Timann.
Hún hét Húsavlk I Reykjavík.Ég
skrifaði um öldruö hjón noröur i
Þingeyjarsýslu. Konan sagöi viö
manninn sinn: Viö erum nú oröin
gömul og þurfum að fara að
bregða búi. Börnin okkar fyrir
sunnan hafa aö visu nóg hjarta-
rúm, en húsrýmiö vantar. — Ég
vissi að Þingeyingar hafa löngum
verið forystumenn á mörgum
sviöum ekki sist i félagsmálum.
Ef þeir hefðu byggt elliheimili i
Reykjavik eöa Hveragerði og
kallað það Húsavik, þá hefði þaö
oröið samastaöur fyrir gamalt
fólk úr þessum héruöum.
Þetta skrifaöi ég. Sama daginn
og greinin birtist, kom til min
þekktur bóndi austan af landi sem
bjó hjá okkur á Grund ásamt
konu sinni. Hann haföi lesiö grein
mina. Þessi bóndi fékk mér fimm
þúsund krónur, sem var mikið fé
þá, og sagði um leiö: Viö hjónin
vorum aö lesa greinina yðar. Nú
ætla ég aö biðja yöur að taka á
móti þessum peningum sem
fyrsta framlagi til byggingar
fyrsta átthagaheimilisins i
Reykjavik.
Siöan eru mörg ár liöin. Ég hef
margoft skrifaö um þetta mál og
rætt það við marga menn. En án
árangurs. Það vantar hugsjóna-
menn og þaö vantar duglegt fólk.
Ég hef stundum sagt: Viö höfum
fólk, en okkur vantar menn.
Góði Guð! Taktu hana
ömmu, svo ég geti fengið
hornherbergið!
— En er endilega æskilegt að
pakka fólki saman i opinberar
stofnanir? Finnst þvi þaö ekki
komið i „forsal dauöans”, þegar
þangað er komiö? Er ekki betra
að menn fái að deyja á einka-
heimilum, hjá sinum nánustu eins
og i gamla daga?
— Efalaust er þaö best, ef að-
stæöur leyfa. En nú minnist ég
aldraðra hjóna, sem komu til min
fyrir nokkrum árum. Þau vildu
komast á elliheimili, og ég gat
ekkert sagt við þau, nema þetta:
„Þvi miöur, þvi miöur, allt upp-
tekið, ekkert pláss”. Þá sagöi
þessi kona viö manninn sinn:
Heyröu góöi, viö höfum gert
margt rangt á langri ævi en þó
er ein skyssan allra verst: Við
höfum lifaö of lengi.
öldruðu fólki er ekkert eins er-
fitt og að sætta sig við þaö aö þvi
sé ofaukið. Hver heldur þú að vilji
heyra barnabarn sitt segja: Góöi
Guð! Taktu hana ömmu, svo ég
geti fengið hornherbergiö! Nei,
auðvitaö vill enginn heyra annað
eins og þaö liður engum vel.sem
finnur aö hann er orðinn fyrir og
til óþæginda. Þeir sem dveljast á
elliheimilum eru lausir við þá til-
finningu að þeir séu fyrir.þótt hún
fari oft illa meö hina sem eru á
heimahúsum og finnst þeim
stundum vera ofaukið.
Ég skal segja hér stutta sögu,
sem staðfestir þetta:
Það kom einu sinni til min hátt
settur maður og baö mig fyrir
móður sina i skamman tima.
Hann haföi veriö henni góður son-
ur, hún dvaldist á heimili hans en
nú haföi þessum manni og frú
hans veriö boöiö til útlanda i einn
mánuö. Og þá þurfti að koma
gömlu konunni fyrir á meöan. Ég
sagði þessum manni eins og satt
var, að hér á Grund væri allt fullt
en austur i Hverageröi gæti hún
fengið aö vera. „Nei, I þann
suddakrók sendi ég ekki hana
mömmu”, sagöi maöurinn. Svo
fór hann sina leiö. Viku seinna
kom hann aftur og sagöi:
„Stendur þetta,aö móöir min geti
fengiö aö vera fyrir austan á
meöan við hjónin erum I feröa-
laginu?” „Já,” svaraöi ég. Hún
dvaldist svo þar á meöan hjónin
voru í siglingunni. Ekki voru þau
fyrr stigin á land, en sonurinn fór
að sækja móöur sina. En þá brá
svo viö, aö hún vildi ekki hreyfa
sig þaðan. Og hún fór hvergi.
Þegar ég spurði frúna seinna,
hvers vegna hún heföi ekki viljað
fara heim aftur meö svni sinum,