Tíminn - 13.05.1979, Blaðsíða 11

Sunnudagur 13. mal 1979
ISÍMlIlAIU
11
svaraði hún á þessa leiö: Þau
vilja allt fyrir mig gera, en ég
fann samt stundum að mér var
ofaukið. En hér ræð ég geröum
minum, hér get ég hagað lifi minu
eins og mér hentar, og þau geta
komið hingað og heimsótt mig,
hvenær sem þeim sýnist.
Ég get lika sagt sögu af stór-
bónda norðan úr landi. Þegar
hann hafði veriö i tvö ár i Asi
sagði hann einu sinni við mig:
,,Ég hefði átt að vera kominn
hingað fyrir löngu”. „Nú, hvers
vegna?” spurði ég. „Þegar ég var
ungur maöur”, sagöi þessi bóndi,
„þá var mér kennt að láta mér
aldrei verk úr hendi falla. Þetta
er alrangt. Hér hef ég loksins
fengið tima til þess aö lifa”.
//Þiö MEGIÐ gera allt/ en
ÞURFIÐ ekki aö gera
neitt".
— Er einveran ekki erfiöust
öldruðu fólki næst á eftir sjúk-
dómum og ellihrumleika?
— Jú, langsamlega erfiöust. Ég
var einu sinni á fjölmennum
fundi, þar sem allir fundarmenn
voru um áttrætt og þaðan af eldri.
Ég skrifaði fyrirspurn og fékk
fundarstjóranum hana. Hún var á
þessa leið: Hvað er erfiðast i ell-
inni? Og allir svöruðu i einum
kór: Einveran.
— Menn þurfa auðvitað ekki að
finna til mikillar einsemdar þótt
þeir búi i sinu eigin herbergi á
stofnun slikri sem þessari?
— Aðalatriðið er að fólkiö finni,
aö við erum hér vegna þess, en
ekki þaö vegna okkar. Viö getum
kallað þá hlið málsins númer eitt.
Númer tvö er að fólkið sem starf-
ar hér skilji þetta. Og ég held mér
sé óhætt að segja, að sá
skilningur sé fyrir hendi.Nú eru á
döfinni framkvæmdir i þágu
fólksins sem hefur gert okkur
kleift að stunda þessa starfsemi.
Viö erum að byggja hér hús, sem
veröur allstórt, en heitir samt
Litla-Grund. Þetta hús er ætlað
fólkinu sem hefur hjálpað okkur
öll þessi ár. Aldrað starfsfólk
Grundar hefur forgangsrétt að
þvi að dveljast i þessu húsi, og
það á þaö skilið vegna starfa
sinna hér.
Aöalatriðið er ekki að byggja
hallir, heldur aö byggja hús. Við
viljum aö öllum liöi vel en við
sækjumst ekki eftir óhófi eða
bruðli. Viö viljum gjarna lifa eftir
kjörorðinu: Geröu mikiö fyrir lft-
ið. En hvernig förum við að
þessu? 1 Asunum búa fimm konur
saman i litlu húsi. Ég segi við
þær: Stúlkur! Þetta hús er ykkar
heimili. Þið fáið allt til alls. Þiö
megiðgera allt, en þurfiðekki að
gera neitt
—- Býr fólk hér á Grund ekki
bæði i eins manns herbergjum og
fjölbýlisstofum?
— Hér á Grund er alltof þröngt
og það hefur lengi verið okkur
byrði. Þegar flest var, voru hér
382 manneskjur en nú eru hér 334.
Við stefnum enn að þvi aö rýmra
verði um hvern einstakling, ekki
veitir af. Við eigum ráö á húsrými
fyrir 540 einstaklinga i Reykjavik
og Hveragerði samanlagt. Þetta
tekst einungis vegna góðs skipu-
lags og samstarfs á milli deild-
anna. Ef fólk, sem dvelst fyrir
austan i Asunum, veröur veikt, er
komið með það á sjúkradeildina
hér og séö er um að þaö húsrými
sem fyrir hendi er, nýtist sem
best má veröa.
Möguleikarnir eru margir.
Aldrað fólk á ekki nema eitt sam-
eiginlegt og það er ellin. Að öðru
leyti er aldrað fólk vitanlega
jafnólikt og fólk á öllum öðrum
aldursskeiðum. Við reynum að
finna, hvað hentar hverjum, og
oftast tekst það, fyrr eða siöar. í
Asunum er samstarf fólks okkar
með miklum ágætum. Ef einhver
veröur lasinn, hjálpa hinir til og
samvinnan skapar vináttu á milli
manna.
Nýlega voru hér tveir Þjóöverj-
ar, karl og kona, til þess aö kynna
sér þessi mál. Þau dvöldu austur i
Hverageröi. Þau skilja alveg,
hvernig þetta kerfi okkar er upp
byggt. En eitt sögöust þau ekki
skilja: Fjárhagshliðina. Hvernig
fara lslendingar að þvi að reka
elliheimilin i Grund og fyrir aust-
an f jall? Ég svaraði þvi til, að það '
gerði ekkert þó að þau skildu það
ekki. A meðan ég skil þetta
sjálfur, er allt i lagi. Svo var það
mál útrætt af minni hálfu.
Hlýtt inni — og — innra
í raun og veru erum við sem
stöndum að þessari starfsemi
hér, að reyna að gera það sem
ætla mætti að væri ófram-
kvæmanlegt. Við erum aö reyna
að láta seinasta heimili einstak-
lingsins verða fallegasta og besta
heimiliö sem hann eignaðist á
ævinni.
— Hvernig farið þið að þessu?
— Það er alls ekki einfalt eða
auövelt. Við reynum aö sjá til
þess, að fólkið sem dvelst hér eigi
eins áhyggjulitla daga og unnt er.
— Ég var einu sinni sem oftar
staddur austur i Hveragerði og
hitti þar að máli konu, sem hafði
óskað eftir þvi að komast hingað
á Grund, en ekki fengið neitt
pláss, svo hún varð að sætta sig
við aö vera fyrir austan. Þetta
var i marsmánuöi og mjög kalt
úti, en vitanlega hlýtt inni i hús-
um. Þessi kona haföi oft dvalist
erlendis og nú sagði ég við hana
um leiö og ég bauð hana vel-
komna f Hveragerði: „Eru það
ekki mikil viðbrigði, frú, að vera
allt i einu kominn hingað frá
Osló?” Hún svaraði: „Þegar fólk
er komið á minn aldur, er aðeins
tvennt sem gildir, hiti inni og
innra”.
Það er þetta sem er mikilvæg-
ast alls, — en lika mestur vand-
inn, — að skapa öldruðu fólki
likamlegt og tilfinningalegt
öryggi. Hinn ytri aðbúnaður þarf
auðvitað að vera eins góður og
frekast er unnt, en andlegu
hliðina má ekki heldur vanrækja.
Fólk þarf að finna öryggi I ellinni
þvi megum við aldrei gleyma.
— Mér hefur skilist að það
færist nú mjög i vöxt að sveitar-
félög komi sér upp sinum eigin
elliheimilum, heima i héraði.
Leysir þetta ekki einhvern vanda
og getur þetta ekki orðið til þess
að létta mesta þunganum af
ásókninni i að komast á elli-
heimilin á Grund og i Asunum?
— Þessi hús sem þú nefndir, og
eru að risa viðs vegar um landið
eru ekki elliheimili, heldur venju-
legar ibúöir fyrir aldrað fólk. Þaö
er út af fyrir sig ágætt, svo langt
sem þaö nær, en aðalvandamálið
er samt sem áður aldraða fólkið
þegar það veröur veikt eða er
orðiö lasburða sökum elli. Nýju
húsin sem eru að risa eða á að
fara að byggja viöa um land,
munu ekki leysa þann vanda.
Eftir sem áöur vantar dvalar-
heimili, þar sem aðstaða er til
hjúkrunar.
Starf skraftar heillar
mannsævi
— Hversu margt fólk er núna
„Asarnir” I Hverageröi.
saman lagt, hér að Grund og i
Asunum?
— Hér á Grund eru nú 247 kon-
ur og 87 karlar eða 334 alls. I
Ásunum eru 98 konur og 95 karl-
ar, eða 193 alls. Saman lagt eru
þetta 345 konur og 182 karlar, eða
527 manneskjur alls. Núna i vor
er dálitil hreyfing á milli hús-
næðis okkar i Ásunum og Reykja-
vik. Við þurftum að flytja marga
að austan til Reykjavikur i vetur.
En þegar allt er taliö, má segja að
við gætum tekið á móti 545 manns
á báðum stöðum, Grund og i
Asunum.
— Samkvæmt þvi sem þú sagöir
áðan er það ekki ýkjastór hluti
þeirra Islendinga sem komnir eru
á háan aldur.
— Nei.og svo kemur annað
einnig til. í Hveragerði eru lika á
okkar vegum öryrkjar, sem ekki
eru gamlir að árum. Starfsemin
þar er þannig dálitið ööru visi en
hér að Grund. Eh að minu viti á
Hveragerði mjög mikla framtið
fyrir sér ef rétt er á haldið.
Við höfum hug á þvi að fækka I
aöal-húsunum hér á Grund i
Reykjavik, m.a. til þess að gera
starfsfólkinu hér auöveldara að
vinna verk sin. Við viljum ekki
hafa fleiri en 520-540 manns á
okkar snærum, — en svo ætlumst
við blátt áfram til þess að sjálft
rikisvaldið fari að gera eitthvað
raunhæft i þessum málum. Eöa
með öðrum orðum: EFNA
LOFORÐ.
Það kemur oftast dálitill fjör-
kippur á fjögurra ára fresti, — ef
kosningar eru á næsta leiti. En
svo dettur allt i dúnalogn, þegar
aldraða fólkið er búið aö greiða
forsjármönnum þjóðarinnar at-
kvæði sitt, — þaö af þvi sem hefur
náð að lifa fram yfir kosningarn-
ar. Mér finnst það satt að segja
ákaflega hart, svo ekki sé meira
sagt, ef aldraðfólk og ellilúiö þarf
aö fara að bindast einhverjum
samtökum til þess aö ná sjálf-
sögðum rétti sinum. Fólk, sem er
búið að afhenda þjóðfélaginu
starfskrafta heillar mannsævi.
Sjá menn ekki, hvillk dauðans
fjarstæöa þetta er?
Ellihjálp
— Nú ert þú að sönnu ekki gam-
all maður sjálfur, Gisli rétt rösk-
lega sjötugur. Ætlar þú ekki að
halda áfram sem forstjóri hér,
þótt árunum fjölgi meira?
— Ég veit ekki. Hins vegar hef
ég hugsað mér að hleypa af
stokkunum nýrri starfsemi sem
ég mun kalla Ellihjálp. Þar
veröur séð svo um að fólkið hjálpi
sér sjálft, eins og þaö framast
getur. Hjá Ellihjálp getur aldrað
fólk fengið ráðleggingar i
peningamálum og á mörgum
öörum sviðum hins daglega lifs.
tltvegaðir • veröa menn til þess að
lagfæra húsnæði aldraðs fólks —
ekki gefins, en fyrir vægt gjald.
Við munum starfrækja skrifstofu,
sem aöstoðar gamalt fólk við að
skipta um húsnæði og þannig
mætti lengi telja. Viö munum
einnig hjálpa þvi við að skipu-
leggja fjármál sin þannig að þvi
veröi sem mest not af eigum sin-
um. — Það er nefnilega hárrétt
sem merkur kennimaöur i
Reykjavik sagði i blaðagrein ný-
lega: Margt aldraö fólk i Reykja-
vik á stórar húseignir, en enga
peninga.
Þetta er eitt þeirra vandamála
sem veröur að leysa. Fyrir mörg-
um árum fór ég á fund ráða-
manna þess banka sem ég skipti
við. Ég vildi stofna þar sérstaka
deild sem hefði t.d. mátt heita
Ævikvöld. Ég lagði til að málum
yrði svo fyrir komiö aö fólk á
miðjum aldri gæti gengiö inn I
þennan banka og keypt sér svo
eða svo marga teningsmetra i
húsi sem það gæti gengið að á elli-
árum sinum. Við fengjum
peninga til þess aö byggja slik
hús: og siöan hugsaði ég mér, að
þegar fólkið, sem á sinum tima
haföi keypt sér Ibúö i húsinu með
viöskiptum sinum við bankann
kæmi og fengi númeriö sitt um
leið og það flytti inn i húsiö — að
þá ættiþað þetta marga tenings-
metra i húsinu.
— Fékk þessi tillaga þin ekki
góöar undirtektir?
— Það er eins og alltaf sé ein-
hver þröskuldur, sem ekki er
hægt að komast yfir eða einhver
gjá sem ekki er hægt að brúa ef
einhver stingur upp á einhverju
skynsamlegu. En það vil ég
undirstrika og leggja á það þunga
áherslu, að þetta væri hægt að
gera enn þann dag I dag.
— Það fer nú vist að liða aö lok
um þessa spjalls okkar, en að lok-
um langar mig að bera fram eina
spurningu, þótt henni sé ef til vill
vandsvarað: Búum við Islending-
ar vel eða illa aö gamla fólkinu
sem ruddi brautina „til áfangans
þar sem viö stöndum”?
— Islendingar hugsa of litið um
aldraða fólkiö sitt og of seint. Ég
hef stundum sagt við unga menn:
Ég öfunda ykkur ekki af ellinni ef
ekki verður orðin hugarfars-
breyting þegar þið gerist gamlir.
Einn merkasti maður okkar Is-
lendinga var eitt sinn spuröur
þeirrar spurningar i útvarpi
hvernig honum litist á framtiðar-
horfur Islensku þjóðarinnar. Svar
hins vitra, lifsreynda manns var
þetta: Mér list ekki vel á þá þjóð
sem hvorki hefur tima til að
hugsa um börn sin né sitt gamla
fólk.
Undir þau orð get ég tekið af
heilum hug.
—VS
Elli- og hjúkrunarheimiliö Grund viö Hringbraut I Reykjavik.
aldraða fólkið sitt, og of seint”