Morgunblaðið - 01.06.2007, Blaðsíða 39

MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 1. JÚNÍ 2007 39
UMRÆÐAN
ÉG ER Evrópubúi og því þykir
mér mikilvægt að rata um Evrópu.
Þegar ég var að alast upp sem polli í
þorpinu á Akureyri var Evrópa mér
„hinn stóri heimur“ sem innihélt auk
Norðurlandanna bæði Bretland og
Þýskaland, jafnvel
Frakkland, Ítalíu og
Spán. Og ef ég vandaði
mig við próflesturinn
tókst mér jafnvel að
telja upp tólf lönd á
landafræðiprófi og
þóttist góður. En fyrir
11 ára dóttur mína sem
horfði á Söngvakeppni
evrópskra sjónvarps-
stöðva er myndin af
Evrópu önnur og því
sem næst „bara Afríka,
Bandaríkin og Ástr-
alía“ sem ekki fá að
vera með í keppninni.
En keppnin var tilvalið tækifæri fyr-
ir okkur til að ræða um Evrópu.
Af fréttum að dæma var hún ekki
sú eina sem spurði spurninga þessi
tvö kvöld sem hluti þjóðarinnar
fylgdist með fríðum flokkum fólks
gefa sitt besta á sviðinu í Helsinki
þjóðum sínum til sóma. Og gott ef
ekki vottaði fyrir fordómum okkar
Íslendinga í garð þeirra þjóða sem
eitt sinn voru handan járntjaldsins.
Fordómar byggjast á engri eða lítilli
þekkingu og oftar en ekki eru glötuð
tækifæri þeirra helsti fylgifiskur. Og
mig grunar að það sé ekki einungis á
tónlistarsviðinu sem við fórnum
höndum og segjum: „Ó nei, ekki
Austur-Evrópa.“ Við Íslendingar
höfum lengi verið framsækin þjóð og
eigum að vera það áfram. Við eigum
bæði að opna landið fyrir fólki af er-
lendu bergi brotnu og við eigum að
nýta tækifærin sem eru að opnast
okkur í öðrum löndum, meðal annars
einmitt í Austur-Evrópu.
Sem virkur þátttak-
andi í félagsstarfi og
kirkjulegu starfi á ég
hlut að ýmsum sam-
evrópskum verkefnum
og hef í gegnum þá
vinnu kynnst því
hversu mörg tækifæri
bíða okkar bæði nær
okkur og fjær okkur í
Evrópu. Til þess að
geta sinnt þessu starfi
mínu betur og opnað
mér nýja möguleika á
þessu sviði skellti ég
mér í meistaranám í
Evrópufræðum á Bif-
röst. Námið hefur dýpkað skilning
minn á sögu, menningu og stjórn-
skipulagi Evrópu. Nú þegar ég er
vel á veg kominn í náminu finnst
mér ótrúlegt hvað ég hef kynnst
mörgum nýjum hliðum á Evrópu í
gegnum námið, hlutum sem ná langt
út fyrir Evrópusambandið sem er jú
„bara“ ein hlið af mörgum á evr-
ópska samfélaginu.
Uppbygging námsins á Bifröst er
eins og sniðin að mínum þörfum.
Eftir að hafa verið í tíu ár í atvinnu-
lífinu þar sem einstaka námskeið
hafa verið eina skólasetan þurfti ég á
staðnámi að halda. Þar sem ég hafði
ekki tök á því að hætta að vinna til
að fara í nám kom sér vel að geta
tekið sex vikna leyfi til að sinna nám-
inu á sumarönninni á Bifröst. Þær
vikur komu mér í „gírinn“ og voru
góður undanfari fyrir blöndu af stað-
námi og fjarnámi yfir veturinn.
Þverfaglega hliðin á Evrópufræð-
unum á Bifröst heillaði mig frá
fyrsta degi. Snilldarleg samsetning
námsins sjálfs sem og fjölbreyttur
bakgrunnur nemenda vöktu áhuga
minn og forvitni. Þá sé ég það sem
stóran kost að vera nemandi í skóla
sem leggur áherslu á starf í litlum
hópum. Við sem erum í Evrópufræð-
unum höfum náð vel saman og ég
hef eignast góða vini og samherja.
Og einmitt þegar vegurinn upp
„námsfjallið“ virðist snarbrattur, þá
reynist mér stuðningur þeirra ein-
staklega vel. Ég er sannfærður um
að það var heillaskref fyrir mig að
fara í meistaranám í Evrópufræð-
um. Hvert er þitt næsta skref?
Að rata í Evrópu
Pétur Björgvin Þorsteinsson
skrifar um nám á Bifröst » Greina mátti for-dóma í garð Austur-
Evrópu í tengslum við
Eurovision. Þau við-
brögð kalla á að við
kynnumst Evrópu betur
og setjum okkur í sam-
hengi!
Pétur Björgvin Þor-
steinsson
Höfundur stundar meistaranám
í Evrópufræðum við Háskólann
á Bifröst.
MIKIL umræða hefur verið síð-
ustu ár um fjölgun öryrkja á Ís-
landi og annars staðar í vestræn-
um þjóðfélögum. Mikið hefur verið
rætt um stöðu þessa þjóðfélags-
hóps hér á landi og hvernig ís-
lenskt samfélag býr
að honum. Öryrkjar
sjálfir telja að stór
hluti af þeirri fé-
lagslegu útilokun sem
þeir segjast búa við
sé útilokun þeirra frá
atvinnulífinu. Í sam-
félögum sem eru með
sterka vinnumenn-
ingu eins og á Íslandi
og þar sem ímynd
einstaklingsins er ná-
tengd stöðu hans í
vinnuumhverfi er
þessi útilokun enn
nærtækari. Í nýlegum skýrslum
um þetta málefni hefur verið
ályktað að þjóðfélagslega hag-
kvæmt sé að styðja öryrkja hér á
landi til sjálfstæðis með því að
auka þátttöku þeirra í atvinnulíf-
inu. Starfsendurhæfing öryrkja
ásamt endurskoðun bótakerfisins
eru nefndar sem helstu leiðir til
að ná þessum markmiðum. Meiri
áhersla er þó lögð á að rökstyðja
breytingu á bótakerfinu en að
sýna fram á að starfsendurhæfing
sé þjóðfélagslega hagkvæm.
Í verkefni sem undirritaður
vann í heilsuhagfræði og málstofu
í hagfræði við Háskóla Íslands var
reynt að meta þjóðfélagslegan
ávinning af Atvinnu með stuðningi
(AMS) sem er eitt form starfsend-
urhæfingar. Starfsemi AMS snýst
í stuttu máli um að styðja við bak-
ið á fötluðum einstaklingum við að
komast út á vinnumarkaðinn. Þar
sem starfsemi AMS snýst um að
styðja við starfsendurhæfingu
þess hóps öryrkja sem er líkleg-
astur til að búa að lítilli sem engri
starfsreynslu og sem ætla má að
eigi hvað erfiðast með að fóta sig í
atvinnulífinu má nota niðurstöður
þessa verkefnis til að áætla hvort
það sé þjóðfélagslega hagkvæmt
að bjóða öryrkjum almennt upp á
þessa þjónustu. Kostnaðar- og
ábatagreining var notuð til að
skoða kostnað við að
veita þjónustuna og
þann ábata sem sam-
félagið og ein-
staklingurinn hljóta
af þjónustunni. Í ljós
koma að ábati bæði
einstaklingsins og
samfélagsins var um-
talsverður. Jafnvel
þeir sem eru á lægstu
launum sem kjara-
samningar þjón-
ustuþega Atvinnu
með stuðningi bjóða,
eða 130.000 kr. á
mánuði, auka hag sinn en þó að-
eins um tæp 60.000 kr. á mánuði
eftir að tekið hefur verið tillit til
skerðinga bóta. Samfélagið hins
vegar fær skatttekjur sem það
fékk ekki áður ásamt því að það
greiðir minni bætur til ein-
staklinganna. Þessar auknu skatt-
tekjur og skertu bætur eru hlut-
fallslega meiri en sá kostnaður
sem hlýst af því að aðstoða þjón-
ustuþega AMS út á atvinnumark-
aðinn. Samkvæmt niðurstöðum
mínum fær þjóðfélagið í heild til
baka rúmlega þrjár og hálfa
krónu fyrir hverja krónu sem við
eyðum í þjónustuna. Ábatann fyr-
ir þá rúmlega hundrað þjón-
ustuþega sem njóta stuðnings
AMS má því áætla á bilinu 120 til
150 milljónir. Á sama tíma sýna
erlendar rannsóknir að lífsgæði
þessa samfélagshóps sem fékk
tækifæri til að fóta sig á almenn-
um vinnumarkaði jukust mark-
tækt. Því meiri sem geta ein-
staklingsins var því meira jukust
lífsgæðin.
Áætluð þjóðfélagsleg áhrif þess
að fá öryrkja út í atvinnulífið eru
einnig mikil. Samkvæmt skýrslu
rannsóknarseturs verslunarinnar á
Bifröst þáðu 12.755 manns örorku-
lífeyri hér á landi árið 2005. Sam-
kvæmt skýrslunni gæti hagur rík-
issjóðs batnað með aukinni
atvinnuþátttöku öryrkja. Jafnvel
þótt tekjutenging örorkubóta yrði
afnumin og aðeins 10% öryrkja
færu út á vinnumarkaðinn myndi
afkoma ríkissjóðs batna um rúm-
lega 1.100 milljónir króna. Aðrir
telja að þessi áhrif verði enn meiri
og taka þá tillit til aukinnar fram-
leiðni þjóðfélagsins. Ljóst virðist
því vera að nokkur ábati sé af
starfsendurhæfingu öryrkja, bæði
fyrir einstaklinginn og samfélagið
í heild. Íslenskt samfélag ber því
ekki kostnað af þessari þjónustu
heldur má segja að það beinlínis
tapi á því að veita hana ekki. Lífs-
gæði þessa samfélagshóps aukast
einnig ásamt því að hann tekur
virkan þátt í samfélaginu. Við
þurfum því að breyta hugs-
unarhættinum. Við þurfum að
hætta að tala um kostnað sam-
félagsins af þessari þjónustu og
hugsa heldur um hana sem fjár-
festingu, bæði í grunngildum okk-
ar sem þjóðfélags og samfélagi
sem nýtir möguleika sína til fulls.
Er hagkvæmt að bjóða
upp á endurhæfingarúr-
ræði fyrir öryrkja?
Þorvarður Atli Þórsson
skrifar um starfsendur-
hæfingu öryrkja
» Við þurfum að hættaað tala um kostnað
samfélagsins af þessari
þjónustu og hugsa held-
ur um hana sem fjár-
festingu …
Þorvarður Atli Þórsson
Höfundur er stjórnmálafræðingur og
nemi í hagfræði.
www.leikhusid.is sími 551 1200
Þjóðleikhúsið fyrir alla!
HJÓNABANDSGLÆPIR
LISTIN AÐ LIFA
„Hilmir Snær Guðnason
og Elva Ósk Ólafsdóttir eru
hreint út sagt frábær í
hlutverkunum tveimur...“
Ísafold, Jón Viðar Jónsson
Leikfélag Fljótsdalshéraðs
Aðeins tvær sýningar, 7. og 8. júní kl. 20.00
eftir Sigríði Láru Sigurjónsdóttur
Athyglisverðasta
áhugasýning leikársins!
TAKK FYRIR
VETURINN!
Sýningar Þjóðleikhússins
hljóta fjölmargar tilnefningar til
GRÍMUNNAR 2007!
LEG:
Sýning ársins
Leikstjóri ársins
Leikskáld ársins
Tónlist ársins
Lýsing ársins
Leikkona ársins í aðalhlutverki
Leikari ársins í aukahluverki
(tvær tilnefningar)
Leikkona ársins í aukahlutverki
Leikmynd ársins
Búningar ársins
Söngvari ársins
HJÓNABANDSGLÆPIR:
Leikkona ársins í aðalhlutverki
Leikari ársins í aðalhlutverki
BAKKYNJUR:
Tónlist ársins
Lýsing ársins
Leikmynd ársins
Búningar ársins
Danshöfundur ársins
SITJI GUÐS ENGLAR:
Barnasýning ársins
SKOPPA OG SKRÍTLA
gestaleikur:
Barnasýning ársins
PÉTUR OG ÚLFURINN
gestaleikur:
Barnasýning ársins
Kæru leikhúsgestir!
Við í Þjóðleikhúsinu þökkum
ykkur kærlega fyrir góðar
samverustundir í leikhúsinu í
vetur. Við erum nú að vinna
að undirbúningi spennandi
leikárs 2007-2008. Hlökkum
til að sjá ykkur í leikhúsinu!
Síðustu sýningar vorsins í kvöld 1/6 og sun. 3/6.