Andvari - 01.01.1939, Side 111

Andviri
Einokunarfélögin 1733—1758
107
ungur hefir upphaflega ætlazt til, að þeir stofnuðu með
sér skipulagt félag, sem ræki verzlunina alla í einu lagi,
en frá því ráði hefir verið horfið, hvað sem valdið hefir.
Höfnum hér á landi var skipt milli borganna þriggja,
eða kaupmanna þar, þannig að borgarar í Kaup-
•uannahöfn fengu sex hafnir, en Málmey og Helsingja-
eYri sjö hafnir hvor. Vestmannaeyjar voru leigðar sér.
A fleiri hafnir en þetta voru kaupmenn ekki skyldaðir
td að sigla, en síðar var verzlunarhöfnum lítið eitt fjölg-
að. Frá öndverðu mun sá siður hafa tíðkazt með ein-
°kunarkaupmönnum að vera í samlögum um hafnirnar,
°ft tveir eða þrír og stundum fleiri um sömu höfn, til
Þess að draga úr þeirri áhættu, sem kom á hvern ein-
stakan kaupmann, en ekki sést, að þeir hafi haft með
Ser víðtækari félagsskap fram undir 1620, nema borg-
ararnir í Málmey. Þeir stofnuðu þegar í nóvembermán-
uði 1601 félag um verzlun á þeim íslenzkum höfnum,
sem þeir áttu að fá í sinn hlut, og gerðu ítarlegar sam-
Wkktir, sem að vísu mun ekki hafa verið fullkomlega
tram fylgt, en félagstilhögun var samt á verzlun Málm-
eVÍnga, svo lengi sem hún hélzt. Að þessu leyti fóru
keir næst upphaflegri fyrirætlun konungs, en þeir brutu
8e9n vilja hans í öðru, sem meira máli skipti, þar sem
uPpvíst varð, að ýmsir þeirra voru að eins leppar þýzkra
^upmanna, og sú verzlun, sem gekk undir nafni Málmey-
'nga, var að miklu leyti rekin fyrir þýzkt fé. En aðal-
tilgangur konungs með einokuninni var auðvitað sá, að
Pegnar hans skyldu vera einir um verzlun hér á landi,
enda hafði hann löngu fyrir 1600 tekið upp þá stefnu,
að efla danska kaupmenn á allan hátt gegn Þjóðverjum,
Sem ráku hér mikla verzlun á 16. öld, og framan af 17.
öidinni veitti Dönum erfitt að hrista þá af sér, þrátt
vrir einokunarlagið og konungsvaldið. Svo fór og sem