Uppeldi og menntun - 01.01.1994, Síða 108

E R SÉRKENNSLA TI L ÓÞURFTAR? __________________________________________
ÞRÓUN SÉRKENNSLU
Ekki má gleymast að lönd í hinum vestræna heimshluta tryggðu ekki öllum börnum
rétt til skólagöngu fyrr en nú á síðari hluta þessarar aldar. Fram að þeim tíma nutu
aðeins sum fötluð börn fræðslu og menntunar þótt dyr almennu skólanna stæðu
þeim ekki opnar. Þannig hefur kennsla, sem tekið hefur mið af námshindrunum og
fötlun, þróast á nokkuð löngum tíma - jafnvel um aldir. Kennsla blindra og heyrn-
arskertra á sér einna lengsta hefð.3 A þeim fáu áratugum, sem liðnir eru frá því að
löggjöf tryggði öllum börnum skilyrðislausan rétt til skólagöngu, hefur sú „sér-
staka" kennsla, sem hluti nemenda hefur þurft á að halda til viðbótar við, eða í stað
bekkjarkennslu, verið af ýmsum ástæðum aðgreind frá almennri kennslu í grunn-
skólum og framhaldsskólum. Orðið sérkennsla, sem hefur verið notað sem samheiti
yfir þessa kennslu, hefur fest í sessi en það á sér hliðstæðu í mörgum erlendum
tungumálum.4
Skipulag skóla gerir ráð fyrir hópkennslu og því meginskipulagi verður ekki
auðveldlega breytt meðan fé til skólahalds er takmarkað. Hópkennsla er talin gagn-
ast meirihluta nemenda, en ekki öllum nemendum, og því hefur sérkennsla orðið til
og þróast sem liður í viðleitni skóla að mæta þörfum allra nemenda þrátt fyrir ann-
marka hópkennslu.
Vegna hinna ólíku nemenda sem þurfa á sérkennslu að halda, og fjölbreytileika
vandamálanna, hefur sérkennsla alltaf verið fólgin í vinnubrögðum sem eru inn-
byrðis ólík og fjölbreytt. Sérkennsla hefur þó í áranna rás tekið nokkrum breyting-
um. Hún hefur þróast m.a. vegna þess að þekking á fötlun hefur aukist og tækni af
ýmsu tagi hefur fleygt fram, en hún hefur einnig fylgt eftir breyttum áherslum sem
komið hafa fram í almennu skólastarfi enda ávallt verið hluti af hinu almenna
skólakerfi og farið fram innan veggja almenna grunnskólans að langmestu leyti.
Þegar litið er til hinnar fjölbreyttu kennslu, sem einu nafni kallast sérkennsla,
verður að hafa í huga að hún hefur tekið mið af þeirri venju í almennri kennslu að
flokka nemendur og mynda samstæðar heildir út frá aldri nemenda og þroska.
Einnig hefur við uppbyggingu sérkennslu verið tekið tillit til eðlis náms og mis-
munandi námshæfni einstaklinga. Á þessi atriði er minnst í nýlegri grein Bateman
(1994) sem gerir hina nýju og sérkennilegu stöðu þessara mála að umræðuefni. Hið
fjölbreytta skipulag á sér þannig eðlilega skýringu - það hefur ekki þróast á þennan
hátt fyrir tilviljun eina.
Háskólar hafa á síðari hluta þessarar aldar byggt upp fræðilegt og hagnýtt
framhaldsnám fyrir kennara sem vilja leggja fyrir sig sérkennslu. Skilningur al-
mennings og fræðsluyfirvalda á þörf nemenda fyrir sérkennslu hefur líka aukist og
fjármagn til hennar verið tryggt í lögum. Hér á landi hefur starfinu verið settur
starfsrammi í reglugerðum um sérkennslu - fyrst árið 1977, eða nokkru eftir að
öllum íslenskum börnum (án undantekninga) var tryggður réttur til skólagöngu
3 Löggjöf tryggði t.d. þennan rétt í Bandaríkjunum árið 1975 og í Bretlandi árið 1970. Kirkjan, góðgerðarfélög,
stofnanir og einstaklingar - einkum þó úr Iæknastétt - höfðu þó, fram til þess að lagaákvæði voru sett, sýnt
málum fatlaðra barna áhuga og boðið upp á margs konar hjálp, m.a. við nám og menntun.
4 Dæmi um hliðstæður: Enska: „special education"; norska: „spesialundervisning".
106