Uppeldi og menntun - 01.01.1994, Page 110

E R SÉRKENNSLA TIL ÓÞURFTAR?
skiptareglum sem gilda þurfa í skólastarfi. Truflandi hegðun og einbeitingarörðug-
leikar hafa áhrif á námsárangur allra skólanemenda - líka þeirra sem geta ekki ein-
beitt sér við námið vegna truflana og áreitni. Þessum vanda skólans hefur sér-
kennslan einnig tengst.
Þótt sérkennslan á íslandi hafi að nokkru tekið mið af skipulagi sérkennslu í
nágrannalöndum okkar hefur nokkurrar sérstöðu gætt. Hér á landi hafa sérskólar
fyrir fatlaða t.d. aldrei starfað í sama mæli og víða erlendis. Á Norðurlöndum, t.d. í
Danmörku, var talið að með sérskólavistun væri best komið til móts við þarfir ým-
issa nemendahópa fyrir kennslu við sitt hæfi þegar ný skólastefna, „blöndun" eða
„samskipan", fór að ryðja sér til rúms á sjötta og sjöunda áratugnum.6 Blöndunar-
stefnuna má rekja til félagslegrar réttindabaráttu ýmissa minnihlutahópa rétt eftir
miðja öldina. Jafnrétti kynþátta, réttindi námsmanna, kvenréttindi og réttindi fatl-
aðra hafa verið í brennidepli. Hérlendis hefur nemendaf jöldi í sérskólum hins vegar
aldrei farið yfir 1% af heildarnemendafjölda á grunnskólastigi og munu á liðnu
skólaári hafa verið um 250 nemendur í sérskólum fyrir fatlaða nemendur eða um
0,6% grunnskólanemenda. Þetta er lægri tala en víðast þekkist í nágrannalöndum
okkar.7
Smám saman hafa verkefni sérkennslunnar og sérkennara verið að festast í
sessi. Flestir íslenskir sérkennarar, sem lokið hafa 60 eininga námi í sérkennslu-
fræðum, hafa stundað síðari hluta námsins í Noregi þar sem sérhæfing á ákveðnum
sviðum sérkennslu fer fram seinna námsárið af tveimur. Sérhæfing þessi tengist
ýmiss konar fötlun. Kennaraháskóli íslands hefur brautskráð þrjá hópa sérkennara
með full réttindi (eða 60 eininga nám) þar sem áhersla á seinna árinu hefur verið að
nokkru leyti annars eðlis, þ.e. áhersla hefur verið lögð á þátt sérkennslufræðilegrar
ráðgjafar og kennslu nemenda sem eiga við alvarlegar fatlanir að stríða. Bresk áhrif
hafa sett mark sitt á menntun íslenskra sérkennara síðustu árin og einnig á svo-
kallað starfsleikninám, sem nokkur hundruð almennir kennarar hafa lokið nú á
síðustu 8-10 árum. Nú munu á fjórða hundrað sérkennarar vera við störf og auk
þeirra hafa ótal almennir kennarar og leiðbeinendur með höndum kennslu sem
flokkast undir það sem hér hefur verið nefnd sérkennsla, þ.e. aðstoð við ákveðinn
hluta nemenda sem ekki er talinn ráða nægilega vel við þær almennu kröfur sem
gerðar eru um námsárangur eða félagsleg samskipti.
Sérkennsla kostar umtalsvert fé, ekki bara hér á Islandi heldur alls staðar þar
sem þjóðir hafa talið það skyldu sína að bjóða öllum börnum upp á jafnlangt grunn-
skólanám. Stundum getur vissulega verið ýmsum vandkvæðum bundið að sýna
fram á beinan árangur sérkennslu. Að stórum hluta felst hún í fyrirbyggjandi að-
gerðum og að stórum hluta felst hún í vinnu við að hjálpa nemendum að ná mark-
miðum sem eru allt annars eðlis en þau sem meirihluti nemenda vinnur að. Mæl-
ingar á árangri skólastarfs hafa löngum reynst vandasamar og er mat á árangri sér-
kennslu ekki undanskilið. Þegar erfitt er að sýna fram á beinharðan (tölfræðilega
6 Blöndunarstefnan er á Norðurlandamálum kölluð „integrering" og í enskumælandi löndum „integration" eða
„mainstreaming''. Sjá t.d. O. Hansen (1990).
7 Sjá tillögur nefndar um breytt hlutverk sérskóla (Þorsteinn Sigurðsson 1993).
108