Ægir - 01.08.1932, Blaðsíða 8

186
ÆGIR
að heinian, er mjög erfitt að gjöra sér
fullkomlega grein fyrir hve miklu skað-
inn nemur. Eru til þess mörg rök.
Venjulega reyna fiskkaupmenn að sjálf-
sögðu að selja fiskinn svo fljótt sem
auðið er, til að hindra frekari útbreiðslu
hans. En ef slík sala tekst eru þeir að
sjálfsögðu lítið opinskáir um hana, svo
að fregnir um hana berist hvorki til
keppinauta þeirra, né heilbrigðislögregl-
unnar. En ef fiskurinn er áberandi rauður
svo hætta geti stafað af honum, eyði-
leggja þeir hann í kyrþey svo ekki kom-
ist óorð á fisk þeirra. í Kanada hefir
skaðinn verið áætlaður frá 2, 5 — 40%>,
svo þegar þess er gætt að á sendingu
þeirri sem áður ér getið, og nam einum
þúsundasta af saltfiskútflutningi okkar,
varð skaðinn um 30 000 kr. er full ástæða
til að vera á varðbergi, gegn því að
roðinn leggist í land.
1 janúar síðastliðnum fóru að berast
fregnir um það að einkennilegur roði
hafi komið fram á fiski í nokkrum ver-
stöðvum við Faxaflóa. Lýstu allir honum
á einn veg, sem bleikum eða rauðum
rákum, sem kæmu aðallega með dálk-
inum. Töldu sumir sem ég talaði við,
að þetta kæmi af járni í saltinu, en aðrir
töldu, að hann mundi stafa af rauðátu,
sem verið hefði i görninni, og ekki verið
hreinsuð nógu vandlega burtu. (Vil ég
geta þess að ég hefi séð blett á fiski
undan rauðátu, en hann var ólikur
rauða jarðslaganum, enda við gotraufina
og ekki með dálkinum). Fyrir flestum
var þetta þó ráðgáta og leiddu þeir eng-
um getum að orsökinni. Kristjáni forseta
Bergssyni datt þó í hug að hér mundi
vera samskonar skemd að verki og
Kanadamenn höfðu rakið til saltsins.
Lánaði hann mér ritgjörð um rannsóknir
próf. Harrisons, sem manna best hefir
rannsakað skemdir þessar, en hann
kennir þær gerlum sem lifa í fersku
salti, en drepast þegar saltið er fullstaðið.
Fórum við Jón Magnússon yfirfiski-
matsmaður til einnar af þessum ver-
stöðvum og athuguðum fisk með þessum
roða, er tekinn hafði verið frá, er fiskur
þaðan var sendur út. Hafði roðinn að-
eins komið í nokkur geymsluhús þar,
en verstur var hann í miðstafla eins húss-
ins, nokkurnveginn miðjum. Bar lítið
á roðanum í flestum fiskunum, en aftur
var hann mjög áberandi í nokkrum sem
voru lítið þurkaðir. Fylgdi hann dálk-
inum og síðan öllum beinum í hrygg og
þunnildum, svo engu var likara, en beinin
hefðu verið dregin upp með pensli.
Sagðist Jón aldrei hafa séð þetta í fiski
fyr, og sama sögðu margir fullorðnir
menn.
Minnist ég á þann möguleika að roð-
inn kæmi úr saltinu og þóttust menn þá
hafa tekið eftir þvi að helst hefði borið á
roða þessum hjá mönum, sem voru litt
birgir af salti. Vildu þeir því kenna van-
söltun um roðann. En ekki sögðust eig-
endur rauða fiskins þó hafa komist í
saltþrot.
Tókum við Jón nokkra fiska með
okkur til Reykjavikur, og fórum með
þá á rannsóknastofu háskólans. Hafði
forstöðumaður hennar, hr. Niels Dungal,
lofað mér að líta á roðann, en sagðist
ekki hafa tæki til að rannsaka hann
fyllilega. Svo sem síðar mun getið fékk
ég þó bréf frá honum um mánaðarmót-
in siðustu, og var hann búinn að rann-
saka hann sem föng voru á.
Eftir að hingað kom hefi ég minnst á
rauða jarðslagann við flesta innflytjendur
hér á Spáni og í Portúgal. Voru skoð-
anir manna á honum jafn mikið á reiki
og skoðanir manna heima. Sumir héldu
að roðinn kæmi af þvi að blóð væri í
fiskinum, aðrir af því hann væri illa