Ægir - 01.08.1932, Blaðsíða 9

ÆGIR
187
saltaður. En flestallir álitu að hann væri
afleiðing af slæmri verkun og fram-
leiðandanum að kenna. Einstaka maður
kendi þó saltinu um roðann.
Kynntist ég roðanum nokkuð betur
hér syðra. Er hann að jafnaði verstur
með dálkinum og i beinunum. Liturinn
er greinilega rauður eða dumbrauður
og allt annar, en þegar fiskur gulnar
af elli og verður rauðgulur, ef mikil
brögð eru að. Jetur roðinn yfirborð
fiskjarins og myndar límkenda kvoðu í
blettum, dálkurinn losnar sundur og ef
tekið er í sporðinn á slíkum fiski dettur
hann af. Er greinileg ýldu- og rotnunar-
lykt af fiskinum og er talið að menn
veikist af að borða hann, þegar roðinn
er orðinn áberandi, Fylgir roðinn síðan
beinunum, en smitast síðast þar sem
lífhimnan og roðið hlýfa honum. Pó
hefi ég séð hann bæði á roði og himn-
unni, en þá í örsmáum sterkrauðum
deplum, sem breiðast út eins og áður
er gelið, ef fiskinn slagar. Er roðinn
talinn því meiri, sem fiskurinn er minna
hertur. Hefir hann verið verstur í egta
labranum og færeyska fiskinum, sem
venjulega er minoa þurkaður en okkar
fiskur, en minni í fiski okkar og minn-
stur í norska fiskinum, sem mest er
hertur. t*ó er kvartað töluvert undan
roða á okkar fiski, bæðí á Ítalíu og
Suður- Spáni, enda er hann sendur
þangað léttar verkaður. Hjá einum inn-
flytjanda, sem ég kom til á Suður- Spáni
var búið að taka rúmlega fjórðung af
fiskinum frá Islandi og leggja hann til
hliðar, til fljótrar sölu vegna roða. Er
ég athugaði fiskinn reyndist þó fullur
helmingur hans vera með meiri eða
minni roða.
Um orsakir roðans hafa menn deilt
frá því fyrst var farið að rannsaka hann
árið 1878. Er ekki ástæða tit að fara
nákvæmlega út í þær rannsóknir hér.
Grunurinn féll fljótlega á saltið, og hafa
menn kennt þvi um roðann síðan.
Á árunum 1920, 1922 og 1923 voru
þessar rannsóknir teknar upp að nýju
og þykir rétt að geta nokkru nánar um
þær. Elst af þeim er ritgerð eftir W. W.
Brovn og kom hún út í Bandaríkjunum.
Hann bendir á að roðinn (pinkeye) sé
tveimur gerlum að kenna, og sé annar
ljósrauður, en hinn dumbrauður. Vaxa
þeir saman, svo að ekki er hægt að
greina þá sundur, en roðinn tekur
litbreytingum eftir því hvort meira er
af þeim ljósari eða þeim dekkri. Hann
heldur því fram að roðinn geti ekki
vaxið nema gerlarnir hafi að minnsta
kosti 15°/o salt.
Tveim árum síðar kom ritgerð um
rannsóknir próf. Harrisons og M. Kenn-
edy, sem starfa við Mac Donald há-
skólann i Kanada. Kenna þau roðann
gerli, sem þau nefna Pseudomonas
Salinaria. Lifir hann í sjávarsalti og er
skyldur myglusveppinum. Þar sem það
er einmitt eftirsóknanverðasti eiginleiki
saltsins, að það drepur gerla og varð-
veitir þannig matvæli frá skemdum,
lifir þessi gerill aðeins i all-sterkum
salt-upplausnum. Lifir hann i sjó i
hitabeltinu og tempraða-beltinu, en
eins og menn vita er hérumbil allt það
salt sem við notum i fiskinn salt úr
Miðjarðarhafinu. Er það unnið svo, að
sjó er hleypt inn í grunn lón, og er
sjórinn gufar upp í hinum sterka sólar-
hita, verður saltið eftir. Er þvi siðan
mokað í hauga og meðan saltið er ferskt
slær rauðleitum lit á þessa hauga. En
þessi rauði litur stafar einmitt af sama
gerlinum og þeim, sem gerir fiskinn
rauðan. Segir í ritgerðinni, að eftir þvi
sem saltið liggur lengur, blikni það í
sólinni, og ef það er geymt í sex mán-