Tímarit lögfræðinga - 01.10.1979, Blaðsíða 14

landið og njóta heilbrigðrar útivistar í sveit og við sæ.
Mikilvægustu lögin í umhverfisrétti Norðurlanda eru þau, sem hér
hafa verið nefnd, lög um mengunarvarnir, náttúruvernd og útivist,
En rétt er að vekja athygli á því að ýmis önnur lög hafa verulega
þýðingu varðandi umhverfisvernd. Byggingar og skipulagslög eru
kannski þeirra mikilvægust. 1 slíkum lögum eru á öllum Norðurlöndun-
um ákvæði um landskipulag, sem miða m.a. að því að vernda umhverfið
og koma í veg fyrir lýti á því vegna óskipulagðra bygginga og byggða-
hverfa. Um þessi atriði er fjallað í sænskum byggingarlögum (1947),
norskum byggingarlögum (1965), finnskum byggingarlögum (1958)
og íslenzkum skipulagslögum (1964) og byggingarlögum (1978). 1
Danmörku er fjallað um skipulag í aðskildum lagabálkum, lög um bæja-
og landsskipulag (1969 og 1973), lög um skipulag sveitarfélaga (1975)
og' byggingarlög (1975).
Mikilvæg frá umhverfisréttarsjónarmiði eru einnig vatnalög hinna
ýmsu Norðurlanda. Þau geyma m.a. ákvæði um varnir gegn mengun
vatns og reglur um notkun og veitu þess. Hin norrænu vatnalög geyma
ýmsar elztu réttarheimildir varðandi umhverfisvernd, sbr. vatnalög
Svíþjóðar (1918), Finnlands (1961), Islands sbr. IX. kafla 1. nr.
15/1923, Noregs (1940) og Danmerkur (1969).
Þá má hér loks nefna löggjöf um vöru- og framleiðslueftirlit. Mark-
mið þessara laga er að koma í veg fyrir að framleiðsluvörur mengi
umhverfi og valdi mönnum heilsutjóni. Tvö Norðurlandanna hafa sér-
lög á þessu sviði, lög um framleiðsluvörur, sem hættulegar eru um-
hverfinu og heilbrigði manna. Voru sett slík lög í Svíþjóð (1973) og
lög um framleiðslueftirlit voru sett í Noregi (1976). Á öðrum Norð-
urlöndum er fjallað um þessi efni í dreifðum lagaákvæðum, sbr. þó
ísland, lög um eiturefni og hættuleg efni (1969). Skyld þessu eru
lagaákvæði um meðferð sorps og endurvinnslu þess.
II. Iíéttarúrræði í norrænum umhverfisrétti.
Hér verður í stuttu máli gerð grein fyrir því, hvaða úrræðum er
helzt beitt í norrænni umhverfislöggjöf til þess að ná þeim markmið-
um, sem að framan er lýst. Um ýmsar aðferðir er að velja, og er þeim
beitt í mismunandi miklum mæli í löggjöf Norðui'landa.
A. Beiting almennni stjórnvaldsfyrirmæla.
Útgáfa almennra stj órnvaldsfyrirmæla er að mörgu leyti sú leið,
sem hægast er að fara, þegar um er að ræða mótun réttarreglna um
108