Tímarit lögfræðinga - 01.10.1979, Blaðsíða 27

ákvæði um sérstakan skaðabótasjóð, sem greitt er úr vegna olíumeng-
unarskaða.
Þá eru Norðurlöndin öll aðilar að Oslóarsamkomuláginu frá 1972 um
bann við losun vissra úrgangsefna í hafið, (1. 20/1973) og Lundúna-
samningnum, einnig frá 1972, um sama efni, (1. 53/1973).
Þá hefur verið gerður samningur um verndun Eystrasalts gegn
mengun (1974). Samkvæmt honum er bannað að losa viss hættuleg efni
og eiturefni í hafið, og leyfi þarf til þess að losa þar önnur síður hættu-
leg efni. Ákvæði þessa samnings eru almennt strangari en fyrrnefndu
samninganna. Þá er og í gildi tvíhliða samningur milli Svíþjóðar og
Danmerkur um verndun Eyrarsunds gegn umhverfisspjöllum. (1974).
3. NORRÆN NÁTTÚRUVERNDARLÖGGJÖF
Þá skal hér að nokkru getið helztu ákvæða laga um náttúruvernd á
Norðurlöndum, en vernd náttúrunnar er að sjálfsögðu mikilvægur
þáttur umhverfisverndar.
Um náttúruvernd er á Norðurlöndum jafnan fjallað í sérstökum
lögum, sem geyma einnig ákvæði um útivist að hluta til. Hins vegar
er ekki um að ræða almenn náttúruverndarákvæði í þeirri löggjöf um
umhverfismál og mengunarvarnir, sem fyrr hefur verið vikið að í
þessari grein.
Markmið náttúruverndarlaga á Norðurlöndum er að jafnaði tvíþætt.
I fyrsta lági er þar um að ræða ákvæði um friðun ákveðinna land-
svæða eða náttúrufyrirbæra, sem sérstæð mega teljast, náttúruvætti,
náttúruminjar, sbr. 22. og 28. gr. 1. nr. 47/1971. Tekur slík friðun
oft einnig til dýra og jurtategunda, sbr. 23. gr. s.l. I öðru lagi fela
ákvæðin í sér takmarkanir eða bönn við starfsemi, háttsemi eða at-
vinnurekstri, sem spillt getur náttúrunni.
Að því er útivistarþáttinn varðar má greina réttarreglurnar á því
sviði á sama hátt í tvo flokka. 1 fyrsta lagi miða þær að því að tryggja
rétt allra til þess að njóta þeirra gæða, sem felast í óspilltri náttúru,
þ.e. fyrst og fremst almannaréttinn. 1 öðru lagi miða þær að því að
takmarka eða koma í veg fyrir hátterni og athafnir, sem hindra frjálsa
og eðlilega útivist, t.d. aðgang að baðströndum og vötnum, byggingu
sumarhúsa o. s. frv.
Að því er varðar hinn almenna umferðarrétt, er hann sæmilega
tryggður í rétti fjögurra Norðurlandanna, þ.e. Islands, Noregs, Sví-
þjóðar og Finnlands. Þar gildir sú meginregla, að fótgangandi hafa
menn heimild til þess að fara um annarra lönd, ef heimilisfriður eig-
121