Dvöl - 01.01.1940, Blaðsíða 53

D VÖL
47
Islenzk mcimmg'
Aimað svar til Páls Þoi'lcifssonai', prests
frtl Jóni IlagiiÚHNyni, sksílili
I.
Sr. Páll Þorleifsson hefir nú svarað grein
minni í Dvöl: „Pólkið á ströndinni og
íslenzk menning."
Höfuðkostur þessarar seinni ritgerðar
hans er sá, að hún er prúðmannlega rituð
og miklu hófsamlegri að orðfæri en sú
fyrri. Ég hefði þó talið æskilegra, að hann
gerði betur grein fyrir máli sínu en raun
hefur á orðið, því að hann leiðir aðal efni
greinar minnar hjá sér með þögninni, og
sums staðar lætur hann undan síga eða
rökstyður beinlínis mitt mál. Að vísu hafa
honum borizt ný gögn í hendur um
Reykjavíkurspillinguna, enda reynir hann
af fremsta megni að halda þar í horfinu.
Harmar sr. Páll það að vonum, með hví-
líkri velþóknun og dauðaró ég horfi á
allan þennan spillingarlýð, sem kringum
mig dafnar, svo að honum dettur ekki
annar í hug til samanburðar við mig en
Loðvík 16. Frakkakonungur, en honum
sýndist „allt í lagi“, þó hann væri
dauða og fordæmingu ofurseldur. Þá seg-
ir sr. Páll, að það sé „góðs viti að bera
t>lak af sinum og bendi á gott innræti“ og
má af þeim orðum ráða, að ég eigi söfnuð
minn og félagsskap einna helzt meðal af-
vegaleiddra barna og bersyndugra kvenna.
Skal nú horfið frá þessu yfirliti og vikið
að sérstökum atriðum í ritgerðinni.
Höfundur segir í upphafi máls, að hann
hafi byggt umsögn sina um síldarvinnu-
fólkið á söguburði skólastjóra eins, sem
tekizt hafði ferð á hendur til að kynnast
•.kjörum síldarfólks", og þar sem maður
Þessi sé trúverðugur talinn, hafi hann gert
hans orð að sínum eigin. Virðist mér
árangur af þessari könnunarferð skóla-
stjórans hafa orðið næsta litill og ekki
hönduglega með hann farið af sr. Páli.
Að því búnu vitnar höf. í orð mín, sem
Þannig hljóða, rétt hermd: „Það er satt,
að aðbúðin á síldarstöðvunum er á þann
yeg, að örðugt er fyrir fólkið að bera á
sér mannsbrag.“ Með þessum orðum segir
sr. Páll, að ég „sanni söguburð kennar-
atis“, sem ég hafi viljað „afsanna". Er
Þetta aleina tilraunin, sem hann gerir til
beinna andsvara, og verður höf. þó að
kosta því til að snúa við sínum eigin orð-
um. Geta allir, sem lesið hafa fyrri grein-
ar okkar, gengið úr skugga um það sjálfir,
að dómur sr. Páls var byggður á lifnaði
fólksins, en ekki aðbúðinni. Það, sem hami
sá á síldarstöðvunum með augum skóla-
stjórans, var dansandi skríll, sem var að
hans áliti mesti smánarbletturinn á nú-
tímamenningu þjóðarinnar. Þó að hann
látist eftir á annað meint hafa en hann
sagði, þá bjargar það honum ekki út úr
ógöngunum.
Ég mun aldrei gera tilraun til að breyta
neinu orði í lýsingu minni á högum og
hátterni síldarvinnufólksins. En undir það
vil ég taka með sr. Páli, að æskilegt væri
að betur yrði að því búið hér eftir en hing-
að til. En jafnframt vil ég vænta þess, að
það þurfi ekki lengur að standa undir
sleggjudómum og grjótkasti úr öllum átt-
um.
II.
Víkur nú sögunni aftur til Reykjavíkur
og kann sr. Páll héðan nýjar fréttir að
segja. Nú er það ekki Siglufjarðarpíla-
grímur, sem er sögumaður höf., heldur
hvorki meira né minna en „menntamaður
úr höfuðstaðnum", sem var sammála sr.
Páli, að því er virðist, um spillingu sinna
eigin heimkynna og gat þar að auki fært
honum jafn ágæta sögu og þá, sem hér fer
á eftir: „Erlent herskip siglir fánum prýtt
inn á Reykjavíkurhöfn ... dátar hefja
skemmtun ... og áður en varir dansar
hver dáti með sína dömu undir bláum
himni". ... Gott var að einn maður skyldi
finnast réttlátur í ísrael!
Að dómi sr. Páls þurfa þessar stúlkur
ekki að vera úr hópi þeirra, sem verst eru
siðaðar. „Þær geta hafa verið úr hópi
betri borgara, vel gefnar, vammlausar, en
allar dætur borgar, sem á sér enga raun-
verulega menningu". Ástandið er þannig
í höfuðborginni, að jafnvel meðal hinna
betri borgara eru engin siðferðileg landa-
merki til. Því sjá þessar kvenpersónur
enga hættu í því fólgna eða álitstjón, þó
að þær dansi við hermenn eða „ókunna
farmenn á lítilli fjöl yfir miklu djúpi".
En allra lakast er það, ef sumt af þessu