Dvöl - 01.01.1940, Side 54

48
D VÖL
vandræðafólki skyldi vera nýkomið úr
sveit, með gróðurilm jarðarinnar í nösum
sér, fuglasönginn í eyrunum og andlegt
veganesti, bæði frá mönnum og skepnum.
Ég vil ekki bæta gráu ofan á svart með
því að tala gálauslega um þessa hluti,
meira en orðiö er, enda get ég sagt það
sr. Páli og öðrum góðum mönnum til
hugarhægðar, að stúlkur, sem gera sér þaö
að atvinnu að ganga út í skip, eru hér í
mjög litlu áliti. Reykvíkingar eru, til við-
bótar við aðra kosti, flestir gæddir svo
miklu af eðli faríseanna og hinna skrift-
lærðu, að þeir telja sér ekki samboðið
að hafa mök við þessháttar fólk.
Þeir, sem eru undantekningar frá þessari
reglu, eru líknsamar manneskjur, sem
telja sér skylt að létta böl þeirra, sem
lægst eru fallnir andlega og líkamlega.
Þykir mér það starf miklu veglegra heldur
en hinna, sem berja sér á brjóst með mik-
illi vandlætingu og henda á lofti hverja
óhróðurssögu, sem til fellur. Séra Pál hefir
hent sú slysni, að lýsa fólkinu almennt
eftir þeim dæmum, sem verst þekkjast, og
tekið það beinlínis fram, aö hér sé ekki um
„úrhrök" að ræða. En jafnframt er hann
svo miskunsamur að leysa hinar hrösuðu
borgardætur frá allri sök: Þær eru vamm-
lausar á sama hátt og skepnurnar eru það,
af því að þær hafa aldrei öðlast nein sið-
feröileg sjónarmið. Fyrr má nú rota en
dauðrota. Hitt hygg ég muni sönnu nær,
að víða sé pottur brotinn, ef vel er að
gáð, og að hreinleikinn fari ekki svo mjög
eftir byggðarlögum.
III.
Þá skal nokkuð vikiö að þeim kafla í
ritgerð sr. Páls, þar sem hann vitnar í
orð hr. Aðalsteins Sigmundssonar. Er hér
mikill hvalur rekinn á fjöru höfundar.
Um Aðalstein Sigmundsson getum við ver-
ið sammála, því að ég þekki hann sjálfur
að öllu góðu og veit, að hann nýtur mikils
trausts innan vébanda stéttar sinnar, bæði
sakir þekkingar og áhuga. En þrátt fyrir
ágæti Aðalsteins Sigmundssonar, reynist
ritgerð hans ekki sá skjöldur, sem nægir
málstað sr. Páls til hlífðar. í ritgerð sr.
Páls segir: „Hann telur (þ. e. A. S.) reyk-
víska unglinga standa langt að baki ung-
lingum annarra Norðurlandaþjóða, hvað
þekking og tamning snertir", og að „börn
Reykjavíkur séu yfirleitt villtari, lakar sið-
uð en gerist í sæmilegum menningarbæj-
um“. En hvernig fer nú um þetta græna
tré sr. Páls, ef það er skoðað við rótina.
Þess ber að gæta, að ritgerð Aðalsteins
Sigmundssonar er fyrst og fremst rituð
sem vörn fyrir skólana gegn heimilunum,
og jafnframt yfirlit yfir það, sem unnizt
hafði með 50 ára starfi kennarastéttar-
innar á íslandi, og ef orð hans væru tekin
eins og þau eru töluð, þá væri árangurinn
sorglega lítill. Hann lætur eitt yfir alla
ganga, þegar hann talar um afbrot barn-
anna og ósiðsemi. „Þau svíkjast um að
vinna þau verk, sem skólinn leggur fyrir
þau, svíkjast um að mæta í fyrirskipuðum
tímum“ o. s. frv. Ég er sannfærður um að
þessar ásakanir eru óréttmætar, þegar á
heildina er litið. Langflest börn munu
þannig vera, að þau mega ekki vamm sitt
vita, þar sem skólinn á í hlut. Þau gæta
þess vandlega að mæta á réttum tíma, og
vilja heldur bíða stundarkorn úti fyrir
dyrum skólans, jafnvel þó að vont sé
veður, heldur en að koma of seint. Líku
máli mun gegna um námið eða vilja til
náms, þó að afköstin fari auðvitað eftir
greind og atorku barnanna, og jafnframt
aðstöðu og aðstoð heimilanna. Á móti
þessu mun enginn kennari vilja mæla. Það
vill svo vel til, að Austurbæjarbarnaskól-
inn, þar sem Aöalsteinn Sigmundsson
sjálfur starfar, hefir um nokkur ár haft
sýningar á handbragði barnanna, ýms-
um leystum verkefnum þeirra Mun það
flestra manna mál, sem séð hafa, að
sýningar þessar lýsi furðanlegum þroska
og verkhæfni, og séu þær yfirleitt góður
vitnisburður, bæði fyrir skólann og börn-
in. Hins vegar er þessi staðreynd ónotaleg
fyrir þá, sem trúa því og treysta, að hér
búi djöfull og afglapi í hverju manns-
barni, ungu og gömlu.
Vel má vera, að börn séu ver siðuð hér í
Reykjavík, og yfirleitt á íslandi, en í öðr-
um löndum,. en leikur þeirra á götunum
sannar ekkert í þessum efnum af þeirri
einföldu ástæðu, að í mannmörgum borg-
um er engu barni líft í hringiðu hinnar
öru umferðar. Svo er það og um þær göt-
ur, sem fjölfarnastar eru í Reykjavík. En
hvernig er það þá með siðmenningu þjóð.
arinnar í heild sinni. Ætli vér verðum
ekki að viðurkenna það, að vér stöndum
skör lægra en grannþjóðir vorar Vér
kunnum illa menntaðra manna siðu, erum
orðhákar, óstundvísir og agalausir. En það
eru einmitt þeir brestir, sem börnunum
eru tíðast bornir á brýn, og meðan þeim
er ekki ætlað að ala upp fullorðna fólkið
er varla sanngjarnt að skella skuldinni á
þau eingöngu. Hitt er annars ekki nýtt, að
ungum sé hallmælt, því að sá rollujarmur
hefir fylgt mannkyninu frá aldaöðli.
Hitt er hverju orði sannara, að uppeld-
ismálum vorum er mjög ábótavant, enda