Sagnir - 01.06.2006, Qupperneq 13

c4JamanœJzjynr innftcmuJaus aorti z yyeyfyavrK ajyrn hJuta 2.0. aJdar
minningargrein um Þuríði árið 1938.46 Á fyrstu sjö starfsárum
heimilisins sagði Þuríður að allt að 250 böm hefðu dvalist á heimilinu:
„Tvö hundmð og fimmtíu böm hafa kallað mig ömmu - því að öll
bömin hjer kalla mig ömmu - ömmu!"47 í skýrslum bamavemdarráðs
segir hins vegar að alls hafi verið innrituð á bamaheimilið 162 böm
um áramótin 1935-1936. Venjulega dvöldu um 20 böm á heimilinu í
einu og virðast bömin hafa verið frá ungabömum til fermingaraldurs
en í manntali Reykjavíkur 1931 em talin upp 21 bam á aldrinum 0-13
ára sem dvöldust á Vorblóminu.4íi Mánaðargreiðsla með hverju bami
var 60 kr. en Reykjavíkurbær þurfti þó aðeins að greiða 50 kr. með
hverju bami sem þeir sendu þangað þar sem bæjarfélagið hafði látið
bamaheimilinu ókeypis húsnæði í té.49
Vorblómið var rekið á ýmsum stöðum. Heimilið hóf starfsemi sína
á Skólavörðustíg 22 sem Þuríður leigði undir bamaheimilið og var þar
fystu tvö árin. Bæjarstjómin útvegaði henni svo húsnæði á Gmnd við
Kaplaskjólsveg árið 1930. Gmnd brann til gmnna árið 1934 og var
það mikið áfall fyrir Þuríði og bamaheimilið. Þá fékk bamaheimilið
til bráðabirgða þak yfir höfuðið í Franska spítalanum við Lindargötu
en flutti þaðan að Silungapolli árið 1935. Þaðan flutti bamaheimilið að
Baugsvegi 25 í Skerjafirði og að lokum að Reykjavíkurvegi 1 þar sem
það var til 1938 þegar heimilið lagði upp laupana.50
1900-1910 Börn á hlaupum á Laugavegi.
Allan þann tíma sem Vorblómið starfaði fékk Þuríður styrk úr
bæjarsjóði Reykjavíkur til rekstursins.51 Styrkur þessi var m.a. fólginn
í því að láta bamaheimilinu ókeypis húsnæði í té, líkt og sagði frá áður.
Þrátt fyrir þessa styrki bæjarsjóðs, gekk erfiðlega að reka heimilið.
Líkt og sjá má af húsnæðisvandræðum Vorblómsins hefúr ekki verið
úr miklum peningum að moða, enda bjó heimilið í mörg ár við léleg
húsakynni og kröpp kjör sem að einhverju leyti mátti rekja til vanskila
sumra viðskiptamanna Vorblómsins.52 Þuríður þurfti að standa straum
af ýmsum kostnaði vegna bamanna sem hjá henni vom. T.d. lét hún
ferma öll þau böm sem vom komin á þann aldur og sá hún um allan
kostnað af því og saumaði jafnvel fermingarfötin sjálf á bömin.53
Þuríður veitti Vorblóminu forstöðu til dauðadags 20. júlí 1938 þrátt
fyrir heilsubrest.54 Svo virðist sem bæjaryfirvöld hafi ætlað að reyna að
halda starfseminni áfram en í Morgunblaðinu 1. maí 1938 er að finna
auglýsingu frá borgarstjóranum í Reykjavík um að ný forstöðukona
verði ráðin frá 14. maí við bamaheimilið Vorblómið.55 En við fráfall
Þuríðar var heimilið leyst upp og nokkur bamanna send á bamheimilið
að Sólheimum í Grímsnesi.56
cQ arn afiehn ifi <5 ao) eÍ óffieimun i ffríjn sn esi
Bamaheimilið að Sólheimum í Grímsnesi var stofnað árið 1931 af
Sesselju Sigmundsdóttur.57 Á þriðja áratug aldarinnar dvaldist Sesselja
erlendis og kynntist þar bamaheimilum fyrir munaðarlaus börn og
sá að slíku heimili þyrfti að koma upp á Islandi, en á þeim tíma var
bamaheimilið Vorblómið ekki komið á fót. í Þýskalandi starfaði hún
á bamaheimilum og kynnti sér rekstur þeirra. Aldrei kom til greina
að bamaheimilið yrði sett upp í Reykjavík sem væntanlega má rekja til
þess að það þótti óhollt fyrir böm að búa í bæ en hollt og gott fyrir þau
að komast í sveitaloft á sumrin. Sesselja sá fyrir sér myndarlegt býli á
stórri jörð, sem þó var ekki of langt frá Reykjavík. Hugmynd hennar var
að bamaheimilið yrði sem mest sjálfbært, heimilið yrði rekið með eigin
framleiðslu og meðlagi með bömunum sem þar dvöldu.59 Eftir nokkra
leit að hentugri jörð fann hún jörðina Hverakot í Grímsnesi þar sem
hún síðar stofnaði Sólheima. Bamaheimilissjóður Kirkjunnar keypti
jörðina Hverakot og lagði barnaheimilinu jörðina endurgjaldslaust.
Til húsbygginga veitti rikisstjómin 10 þús. kr. lán úr Thorcilliisjóði
og Alþingi og Reykjavíkurbær veittu 10 þús. kr. styrk hvor stofnun til
húsbygginga.60 Árið 1933 var Sólheimum breytt í sjálfseignarstofnun
en í annari grein skipulagsskrárinnar segir að tilgangur stofnunarinnar
sé sá og skuli ,jafnan vera að veita bömum og unglingum sem bezt
uppeldi, bæði andlegt og líkamlegt. Skulu þau böm að öðru jöfnu ganga
fyrir, sem veikluð em og vanrækt".61
Bamaheimilið Sólheimar starfaði lengi vel í tveimur deildum og
hafði hvor deild sitt hús. Önnur deildin var fýrir „fávita“ en hin fyrir
„heilvita böm“. Á heimilinu fyrir „heilvita bömin“ dvöldu að jafnaði
um 10-12 böm allt árið.62 Einnig var þar rekið sumardvalarheimili
en þar dvöldust oftast um 30-35 böm.63 Bamavemdamefnd athugaði
jafnan starfrækslu barnaheimila en í bók ráðsins frá 4. júlí 1935 segir
að á bamaheimilinu dveljist nú um 40 böm, fjögur þeirra séu yngri
en tveggja ára en hin séu öll á aldrinum tveggja til ellefú ára. Flest
bömin á bamaheimilinu komi úr Reykjavík og Hafnarfirði. Svo segir að
aðbúnaður bamanna sé í góðu lagi enda munu bömin „fá næga mjólk,
þar sem heimilið á 12 mjólkandi kýr. Þá er einnig stunduð garðrækt á
heimilinu, meir og betur en nokkm sinni fyrr, svo að hægt hefir verið að
gefa börnum grænmeti síðan í maímánuði".64
P^istfieimifi JS arn avin aféfaqsins
e A' ' r J u
<S)umarqjafar
Bamavinafeíagið Sumargjöf var stofnað 11. júlí 1924. Sumargjöf hafði
orðið til sem angi úr Bandalagi kvenna er konur innan þess hóps hófu
fjársöfnun til styrktar „litlum bömum í bænum, þeim er þess þurfa með,
skilyrði til betra uppeldis en þau geta ella notið“.651 lögum Sumargjafar
sagði að tilgangur félagsins væri „að stuðla að andlegri og líkamlegri
heilbrigði og þroska bama í Reykjavík og vemda þau fyrir óhollum
áhrifúm“.66 Starfsemi Sumargjafar fólst aðallega í rekstri dagheimila
í Reykjavík og stofnsetti félagið 5-6 dagheimili á ámnum 1924-1940
sem vom staðsett á ýmsum stöðum í bænum.67 Árið 1938 var hins vegar
sú nýjung tekin upp að hafin var rekstur vetrarheimilis í stað dvalar
yfir sumrin eins og verið hafði áður. Vetrarheimilið sem rekið var í
Vesturborg var tvíþætt. Annars vegar var rekið dagheimili með sama
sniðiog sumarheimili félagsins. Hins vegarvarþarrekið vistheimili fyrir
böm sem dvöldu þar allan sólarhringinn í oft langan tíma. Fyrsta árið
dvöldu á vistheimilinu 21 bam á aldrinum 1-13 ára. Bömin á heimilinu
vom tekin eftir beiðnum bamavemdamefndar Reykjavíkur og borgaði
bæjarsjóður 45 kr. með hverju bami á mánuði.68 Veturinn 1939-1940
komu á vistheimilið 28 böm og þar af 17 á vegum bæjarins69 Ástæðan
fýrir því að Sumargjöf hóf rekstur vistheimilis árið 1938 má væntanlega
rekja til þess að það ár lagði bamahælið Vorblómið upp laupana eins og
áður sagði. Þá hefur vantað samastað fýrir hluta af bömunum en einhver
fóm á bamaheimilið Sólheima. Sumargjöf rak síðan einnig vistheimili
og vöggustofur fýrir ungaböm á fleimm heimilum sínum eftir 1940.70
5Vzðtirstöc) ur
Sú umræða sem spratt upp á öðmm áratug 20. aldar um hvort reisa
ætti bamahæli fýrir umkomulaus böm í Reykjavík hefúr að öllum
líkindum verið bein afleiðing þeirra erfiöleika að koma bömum í
fóstur. Athyglisvert er að hugmyndir hafa strax í upphafi beinst að