Sagnir


Sagnir - 01.06.2006, Síða 42

Sagnir - 01.06.2006, Síða 42
y íbfiorj jsfencfínja tif <Jjúastmbsins lSyy-iyoz sem mestu af löndum suðurálfunnar."34 Menningu hinna engil-saxnesku þjóða, þ.e. Breta og Bandaríkjamanna, þurfi að efla til að halda veldi Rússa í skeíjum.35 Hatur í garð Rússa var algengt um heim allan á meðal frjálslyndra manna á borð við Jón Olafsson, enda fordæmdu margir þeirra stjómarfarið í Rússlandi. Jón sá Englendinga og Bandaríkjamenn sem framfaramestu og menntuðustu þjóðir heims, en taldi að Rússar væm „hálfgerðir hrímþursar" í samanburði.36 Menning engil-saxanna væri útvörður heimsmenningarinnar á meðan menning Rússa væri voði hennar.37 Jóni var vissulega annt um réttindi smáríkjanna, enda voru slík réttindi Islendingum mikið kappsmáls á þessum ámm, þegar sjálfstæðisbaráttan var í algleymingi. Jón sagði m.a. að það sé þó ekkert nýtt í mannkynssögunni að stærri ríkin troði á þeim smærri. Það væri ekkert tiltökumál enda lítið um frelsi á meðal þeirra sem í þeim ríkjum bjuggu. Jón tekur engin sérstök dæmi af ríkjum en er eflaust að vísa til löngu horfinna heimsvelda á borð við Rómarveldi og önnur stórveldi fomaldar. En nú horfi málið öðmvísi við. Bretar og Bandaríkjamenn hafi verið í fararbroddi þeirra þjóða sem berðust fyrir frelsi og mannréttindum.38 Því þyki það sorglegt „að sjá þær þjóðir, sem lengi hafa verið taldar frömuðir frelsis og mannúðar, afneita gagnvart útlendum smælingjum öllum þeim fmmreglum, sem sjálfum þeim hafa verið helgastar og dýrmætastar heima hjá sér.“39 Þegar Jón leit yfir árið 1899, í ljósi átaka Búa og Breta og stríðs Bandaríkjanna og Spánar, komst hann svo að orði: Þeir viðburðir, sem orðið hafa á þessu ári ... em þess eðlis, að þeir hljóta að vekja mjög alvarlegar hugsanir um framtíð ... hjá öllum hinum smærri og máttarminni þjóðum heimsins, því að þeir sýna svo átakanlega, hve lítilsvirði rétturinn er og hve lítils réttlætið má sér við lok 19. aldar, sýna, að hnefarétturinn er í rauninni [h]ið eina afl, sem öllu ræður enn í dag. Þetta hlýtur að benda smáþjóðunum til þess, hver hégómi það er og blindni fyrir smælingja að kvelja úr sjálfum sér allan þrótt með álögum til víggirðinga og vopnabúnaðar; að eini lífsvegurinn fyrir smáþjóðimar er að temja sérhyggindi, stillingu og sjálfsafneitun í viðskiftum við þá, sem meiri máttar em, svo framarlega sem þær vilja ekki eiga það á hættu að sjálfstæði þeirra líði undir lok og þjóðemi þeirra afmáist. Það em því miður hvorki háleitir né drengilegir lærdómar, sem viðburðir samtíðarinnar kenna oss.40 Jón réttlætti Búastríðið en taldi það um leið óþarft, því það hafi verið á hvers manns vömm bæði á Englandi og í Suður-Afríku að ríki suðurodda álfunnar sameinuðust brátt í einu Bandaríki Suður-Afríku.41 =P°iðficrj'ffsfencTiny a í saman/jurði við afstöðu erfencfra manna tif Jðúastrfðsins Afstaða íslendinga til Búastríðsins var mjög í takt við viðhorf flestra annarra þjóða í heiminum, og þá einkum í Evrópu, til Búastríðsins. Ríkisstjómir Frakklands og Rússland vom opinberlega mótfallnar stríðinu og sama mátti segja um Þjóðverja, sem í byrjun stríðsins vom helstu bandamenn Búa. Einkum kom andstaðan í ljós í þýskum fjölmiðlum en þar líkt og annars staðar skeyttu stjómvöld lítið urn harkalegar árásir fjölmiðla á Breta. Bjarki á Seyðisfirði greindi frá stuðningi ýmissa þjóða í Evrópu við málstað Búa í febrúar 1900. Blaðið sagði frá samkomum í Þýskalandi Búum til stuðnings og Qársöfnun Dana þeim til hjálpar. En blaðið greindi einnig frá áhyggjum ýmissa manna í Evrópu sem töldu að hugsanlegur ósigur Breta fyrir Búum kæmi til með að rýra áhrif Bretaveldis í Evrópu. Helsti keppinautur Breta, Rússar, myndu fyrir vikið eflast.42 Sumarið 1900 vöktu heræfingar Frakka við strendur Ermarsunds ótta um innrás á meðal almennings í Bretlandi enda allur meginþorri breska fastahersins í Suður-Afríku.43 ísafold benti á að þetta væri rætt meðal þeirra sem ekki ríða skýum í stjórnlausum vígamóð út af áföllum þeim, er Búar hafa veitt þeirn, en í þeirri gandreiðardáleiðslu er nálega öll þjóðin, vilt og blekt frá upphafi af samvizkulausum leiðtogum, er í því skyni lugu hana fulla af sögum um ójöfnuð og gjörræði af Búa hálfu við brezkan lýð í þeirra löndum.44 En allt tal um innrás í Bretland var þó talið innihaldslaust, sökum þess að hinn voldugi breski floti, sá stærsti í heimi á þessum tíma, stæði í vegi fyrir slíku enda „lykur [flotinn] um hólmann þeirra [Breta] eins og Fenrisúlfur eða vafurlogi, er engin þorir yfir að ráðast."45 En óánægjuna með stríðið var ekki aðeins að finna fyrir utan strendur Bretlands. Meðal Breta sjálfra höfðu margir efasemdir um ágæti stríðsins. I Isafold mátti t.a.m. lesa: Sumir ímynda sér eða láta í veðri vaka, að það séu einungis aðrar þjóðir, öfundar- og óvildarmenn Breta, er víta þá fyrir aðfarir þeirra við Búa, ránsför þeirra á hendur friðsamri, saklausri þjóð. En það er öðru nær. Harðasta dómana fá þeir i sinn hóp sjálfra, hjá einlægum og óhlutdrægum mannvinum á Englandi sjálfu. En þeir eru vitanlega langsamlega í minni hluta. Þorri lýðsins hefir látið blinda sig á báðum augum og belja sig upp í taumlausa heift og jötunmóð. Hinn óblindaði, en fámenni hluti þjóðarinnar reri að því öllum árum í haust, aö afstýra hemaðinum á hendur Búum, og jafn- einbeittlega beijast þeir nú fyrir því að hætt sé ófriðinum, og hafa gert lengi.46 Andstæðingar stríðsins á Bretlandi tefldu ffam ýmsum rökum gegn stríðinu, svo sem siðferðilegum og efnahagslegum. Einnig vakti baráttuþrek Búa mikla og verðskuldaða athygli á Bretlandi. Þeir sem opinberlega mótmæltu stríðinu eða lýstu yfir efasemdum um ágæti þess, vom hrópaðir niður af stuðningsmönnum stríðsins sem fylgismenn Búa eða „Pro-Boer“.47 Einnig mátti greina mjög harða andúð á Gyðingum í umræðunni um stríðið. Margir, þ. á m. sósíalistar, töldu innrásina vera samsæri auðvaldshringa Gyðinga. Þessi Gyðingaandúð fékk þó ekki hljómgmnn í íslenskum blöðum.48 í breska þinginu varð djúpstæður klofningur í afstöðunni til stríðsins á meðal stjórnarandstæðinga. Frjálslyndir skiptust í tvær fylkingar, annars vegar þá sem studdu uppbyggingu heimsveldsins og þ. á. m. stríðið og hins vegar þá sem lögðust gegn henni. Meðal kristinna safnaða sem ekki tilheyrðu ensku biskupakirkjunni, svo sem endurskírenda, meþódista og fleiri, var einnig klofhingur í afstöðunni til stríðsins. Meðal félagasamtaka sem aðhylltust félagshyggju eða sósíalisma var einnig um klofning að ræða. Sum töldu að breska heimsveldið ætti að beita sér fyrir frelsi og jafnrétti gegn einræði Búa í Transvaal en önnur töldu stríðið eiga rætur sínar að rekja til auðvaldssinna sem vildu hagnast af innlimun Búaríkjanna. Eftir velgengni á vígvellinum vorið 1900 töldu margir Bretar að stríðið væri unnið. Ríkisstjóm íhaldsmanna, undir forsæti Salisburys lávarðar, boðaði því til kosninga haustið 1900; kosningar sem vom gj aman upp ff á því kallaðar kakí-kosningamar eða „ the khaki elections“. Ríkisstjómin sá hag sinn í þvi að boða til kosninga áður en stríðinu væri lokið; stríðinu í Suður-Afríku og stríðinu innan raða Frjálslynda flokksins. Leiðtogi frjálslyndra, Henry Campbell-Bannerman, var ófær um að sameina stríðandi fylkingar innan flokksins. Aróður ríkisstjómarinnar beindist að stríðinu og var fullyrt að hvert þingsæti sem stjómin tapaði væri þingsæti sem Búarynnu. Á veggspjaldi sem íhaldsflokkurinn gaf út mátti m.a. lesa: „Okkar hugrökku hermenn í Suðttr-Afríku ætlast til þess að hver kjósandi á muni geri skyldu sína þessum degi ... Munið! Atkvæði til handa frjálslyndum er atkvæði Búum til handa.“ I Oldham var ungur og upprennandi frambjóðandi í kjöri. Hann var nýkominn frá Suður-Afríku þar sem hann hafði vakið mikla athygli sem stríðsfféttaritari. Á veggspjaldi þessa manns, Winstons S. Churchills, mátti lesa: „Ljóst er að hvert atkvæði sem greitt er róttæklingunum þýðir 2 klöpp á bak Krtigers og 2 högg í andlit þjóðar okkar.“ Frjálslyndir áttu fá svör við slíkum aðdróttunum. Sigur Ihaldsflokksins var afgerandi og bætti hann við sig þingsætum á kostnað frjálslyndra.49 I heild má segja að bresku dagblöðin hafi stutt stríðið með undantekningum þó. Eitt helsta blað frjálslyndra, Manchester Guardian, mótmælti stríðsbröltinu af heilum hug en tapaði lesendum að sama skapi. Daily Chronicle mótmælti stríðinu til að byrja með en þegar á átökin leið dró það verulega úr andstöðu sinni í ljósi minnkandi sölu. íf.O ^Saqnir 2006
Síða 1
Síða 2
Síða 3
Síða 4
Síða 5
Síða 6
Síða 7
Síða 8
Síða 9
Síða 10
Síða 11
Síða 12
Síða 13
Síða 14
Síða 15
Síða 16
Síða 17
Síða 18
Síða 19
Síða 20
Síða 21
Síða 22
Síða 23
Síða 24
Síða 25
Síða 26
Síða 27
Síða 28
Síða 29
Síða 30
Síða 31
Síða 32
Síða 33
Síða 34
Síða 35
Síða 36
Síða 37
Síða 38
Síða 39
Síða 40
Síða 41
Síða 42
Síða 43
Síða 44
Síða 45
Síða 46
Síða 47
Síða 48
Síða 49
Síða 50
Síða 51
Síða 52
Síða 53
Síða 54
Síða 55
Síða 56
Síða 57
Síða 58
Síða 59
Síða 60
Síða 61
Síða 62
Síða 63
Síða 64
Síða 65
Síða 66
Síða 67
Síða 68
Síða 69
Síða 70
Síða 71
Síða 72
Síða 73
Síða 74
Síða 75
Síða 76
Síða 77
Síða 78
Síða 79
Síða 80
Síða 81
Síða 82
Síða 83
Síða 84
Síða 85
Síða 86
Síða 87
Síða 88
Síða 89
Síða 90
Síða 91
Síða 92
Síða 93
Síða 94
Síða 95
Síða 96
Síða 97
Síða 98
Síða 99
Síða 100
Síða 101
Síða 102
Síða 103
Síða 104
Síða 105
Síða 106
Síða 107
Síða 108
Síða 109
Síða 110
Síða 111
Síða 112
Síða 113
Síða 114
Síða 115
Síða 116
Síða 117
Síða 118

x

Sagnir

Beinleiðis leinki

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Sagnir
https://timarit.is/publication/1025

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.