Uppeldi og menntun - 01.07.2013, Blaðsíða 65

Uppeldi og menntUn/icelandic JoUrnal of edUcation 22(2) 2013 65
Berglind rÓs magnÚsdÓttir
er í takt við orðræðu nýfrjálshyggjunnar að í lögum séu útkoman og viðtökur neyt-
enda ríkjandi en viðmið um ferlið jaðarsett eða þaggað. Námsgagnastofnun gerir samt
sem áður ýmsar kröfur um ferlið og má m.a. sjá þær í Gátlista Námsgagnastofnunar
(Námsgagnastofnun, 2012a). Það er því alfarið á ábyrgð hvers útgefanda hvort lagt er
skipulegt mat á ferlið með faglegum og lýðræðislegum hætti.
Eftirlit stjórnvalda beinist fyrst og fremst að eigin stofnunum vegna skilgreindrar
ábyrgðar ríkisstofnana í lögum. Gagnsæið er meira og aðgengi auðveldara en á mark-
aði og því líklegra að fram komi gagnrýni. Slíkt fyrirkomulag ýtir undir þá ráðandi
orðræðu að ríkisstofnanir (og allt sem er undir handarjaðri ríkisins) standi sig verr en
fyrirtæki á markaði. Því má telja að slíkt fyrirkomulag sé liður í markaðsvæðingunni.
Sem dæmi um nýlega umræðu má nefna gagnrýni á sögunámsefni í kjölfar athugunar
Jafnréttisstofu á hlut kvenna í því efni (Kristín Linda Jónsdóttir, 2011). Eftirgrennslan
Jafnréttisstofu með sögunámsefni náði aðeins til Námsgagnastofnunar. Hins vegar
nota kennarar sögu- og bókmenntaefni frá Skólavefnum og fleiri vefjum og svo eigið
efni en engin kerfisbundin athugun hefur verið gerð á tilurð námsefnis, stefnumótun
og jafnréttissjónarmiðum í sögunámsefni á vegum annarra en ríkisins.
Jafnréttisstofa hefur formlegt eftirlit með því að kynjajafnréttisákvæðum sé fylgt
eftir. Stofan getur því brugðist formlega við ef jafnrétti er ekki virt – og er það vel.
Erfiðara er að koma öðrum áherslum í námsgagnagerð inn í umræðuna, svo sem fjöl-
menningarsjónarmiðum, fagmennsku eða lýðræðislegum vinnubrögðum.
Óhætt er því að segja að mat á námsgögnum er lítið sem ekkert, hvorki í formi
skipulegrar samræðu meðal námsgagnaútgefenda, jafningjamats (í gegnum fagblöð
kennara), úttekta og ritdóma meðal fræðimanna eða á vegum stjórnvalda með laga-
setningu. Slíkt ástand er ekki eingöngu bundið við þær breytingar sem gerðar hafa
verið á lögum heldur þarf þetta atriði að skoðast í víðara samhengi.
Námsgagnastofnun – stjórnun og stefnumótun
Námsgagnastofnun er eini aðilinn í námsgagnagerð á grunnskólastigi sem er skil-
greindur sem ríkisstofnun en fær nú samkeppni frá fyrirtækjum. Hér verður fjallað
um sérákvæði í lögum um stjórnskipan og hlutverk stjórnar Námsgagnastofnunar.
Að því loknu er skoðað hvað stendur um stjórnun og stefnumótun í stefnuplöggum
stofnunarinnar.
Námsgagnastofnun – stjórnskipan og hlutverk stjórnar
Eins og áður sagði er ekkert sérstakt lagaákvæði í gildandi námsgagnalögum um
stjórnun námsgagnafyrirtækja sem eru sjálfseignarstofnanir eða eru á einkamarkaði.
Á heimasíðu Skólavefsins 10. júní 2012 voru til að mynda hvergi upplýsingar um
stjórn. Lagaákvæði um stjórnskipan í lögum um námsgögn eiga eingöngu við um
Námsgagnastofnun en þau tóku talsverðum breytingum með fækkun fulltrúa úr sjö
í fimm. Breytingarnar fólust í því að fækka fulltrúum kennara úr þremur í einn og
afnema tilnefningu fulltrúa frá fræðasamfélaginu.