Uppeldi og menntun - 01.07.2013, Blaðsíða 68

Uppeldi og menntUn/icelandic JoUrnal of edUcation 22(2) 201368
„að tryggJa framBoð og fJölBreytileika“
Eins og áður sagði er ekkert í lögum sem tryggir að námsgagnagerðin, eða ferlið
frá hugmynd að námsbók, sé opið og lýðræðislegt fyrir utan ákvæði sem bundin eru
Námsgagnastofnun; um skipan stjórnar og að „hafa samráð“ við kennara og skóla.
Í leiðum að markmiðum í stefnu Námsgagnastofnunar er þetta ákvæði skilgreint
frekar, en þar segir:
Tryggja þarf aðkomu fagaðila skólakerfisins, m.a. með þátttöku í starfshópum, yfir-
lestri og annarri ráðgjöf. Leitast verður við að koma á samstarfi um námsefnisgerð
við stofnanir og fyrirtæki sem búa yfir þekkingu sem á erindi við grunnskólanem-
endur. (Námsgagnastofnun, 2012b, án blaðsíðutals)
Hnykkt er á þessu í Handbók fyrir starfsmenn (Námsgagnastofnun, 2011) en þar hafa
stjórnendur Námsgagnastofnunar mótað starfslýsingar og ferli utan um námsgagna-
gerðina. Starfshópar sem skipaðir eru kennurum og öðrum sérfræðingum „gera til-
lögur um nýtt efni, endurskoðun á eldra efni og áætlanir til framtíðar“ (bls. 4). Í starfs-
lýsingu ritstjóra kemur fram að „hann velur fólk til starfa í ráðgjafarhópum, í samráði
við útgáfustjóra“ (bls. 14).
Lýðræðisleg aðkoma ýmissa aðila úr menntakerfinu er tryggð en fagaðilar hafa
mismunandi sjónarhorn og þekkingarfræðilega afstöðu. Stjórnin kemur hvergi nærri
þeirri fagpólitík en ber samt sem áður ábyrgð á námsefninu. Ekki er gert ráð fyrir sam-
ráði við stjórn þegar fulltrúar í starfshópa eru valdir. Við val á stærri höfundaverkum
eru heldur engin skilyrði um auglýsingar eða víðtækara samráð. Val á þeim
aðilum sem ráða inntaki og áherslum er í anda nýfrjálshyggju skilgreint sem tæknilegt
úrlausnarefni og ótengt pólitískri stefnumótun (Bourdieu, 2002; Dahlberg og Moss,
2005).
UMrÆÐa Og ályKtanir
Breytingarnar á lögum um námsgögn voru markaðar af orðræðu nýfrjálshyggjunnar.
Þrástef nýfrjálshyggjunnar eins og fjölbreytni, sveigjanleiki, framboð og val eru miðlæg
í meginstefnuskjölum og miðjun eða vægi hugtakanna „fjölbreytni“ og „framboð“
getur ekki orðið öllu sýnilegra en í því að þau eru einu hugtökin í markmiðagrein
gildandi laga um námsgögn sem ná til allra útgefenda. Rakið er hér hvernig þrástef
orðræðunnar birtast í tillögum Verslunarráðs Íslands, í greinargerð með frumvarpi til
laga um námsgögn og svo í lögunum sjálfum. Einkavæðing er innleidd og búin er til
eftirlíking af markaði í ýmsu er varðar starfsemi ríkisstofnunarinnar. Regluslökun er
áberandi þar sem afskiptum (annarra en markaðsafla) á að halda í lágmarki og birtist
m.a. í veikingu lýðræðis og fagpólitískrar stefnumótunar á námsgagnamarkaði (Ball,
1998; Dahlberg og Moss, 2005; Davies og Bansel, 2007).
Regluslökunin er þó mun meira afgerandi gagnvart einkafyrirtækjum en
Námsgagnastofnun. Gerðar eru ríkari kröfur til hennar um gagnsæi, ábyrgð, jafn-
rétti og lýðræði. Á frjálsum markaði ráða fyrst og fremst kröfur og fjöldi neytenda
(kennara, foreldra eða nemenda) efni og áherslum og neytendalýðræði er í forgrunni.
Erlendar rannsóknir og innlend reynsla sýna að fyrirtæki á frjálsum markaði einbeita