Uppeldi og menntun - 01.07.2013, Blaðsíða 149

Uppeldi og menntUn/icelandic JoUrnal of edUcation 22(2) 2013 149
gretar l. marinÓsson
skýringu er ekki að fá fyrr en á bls. 7. Þó er athyglisbrestur og ofvirkni nefnd á bls. 5
en ekki skýrt hvers vegna þessi skammstöfun er notuð yfir það fyrirbæri fremur en
t.d. AMO sem áður hefur verið notað í þessu skyni á íslensku fyrir athyglisbrest með
ofvirkni (Ragna Freyja Karlsdóttir, 2001). Því verður að skilja þetta sem eitt skref í
viðbót í innleiðingu engilsaxneskrar skammstöfunarhefðar hér á landi. Það á eflaust
jafnframt að árétta alþjóðlega, viðurkennda stöðu þessarar röskunar (skert stýrifærni
heilans) en höfundur skýrir heitið ekki frekar.
Í samanburði við þau siðferðilegu skilaboð sem fram koma í Ofvirknibókinni eftir
Rögnu Freyju Karlsdóttur (2001) er boðskapurinn í þessari bók mun atferlisfræði-
legri, enda byggt í mun meira mæli á bandarískum leiðbeiningum (sjá tilvísanir og
heimildaskrá í bókinni). Raunar eru fræðilegar skýringar höfundar gott dæmi um
þá sjúkdómsvæðingu hegðunar sem náð hefur yfirhöndinni í skólakerfinu þar sem
hún hefur tekist á við siðferðilega uppeldisfræði um áratuga skeið hér á landi sem
erlendis. Hugmyndin er sú að afsiða hegðun barnsins með því að skilgreina hana sem
afleiðingu líffræðilegra ferla og þar með kippa henni inn fyrir múra læknisfræðilegs
hugmyndaheims og opinbera heilbrigðiskerfisins þar sem gilda önnur og síður siðræn
lögmál en í skólakerfinu. Þar með er hegðunin ekki sök barnsins eða foreldranna
heldur, eins og segir í inngangi: „Sökum hvatvísi er börnum með ADHD hættara við
að lenda í aðstæðum sem erfitt er fyrir þau að koma sér út úr“ (bls. 5). Þetta er gott og
gilt viðhorf þar sem áhrifavaldar eru ótvíræðir en það á því miður ekki við hér.
Þótt reynt sé að sannfæra lesendur um að orsakir séu líffræðilegar (bls. 10) er megin-
rými bókarinnar samt varið í umfjöllun um kennslu eins og fram hefur komið. Hug-
myndirnar eru hagnýtar og lögð er áhersla á árangur og skilvirkni. Hér eru fyrirmæli
um stjórnun fremur en leiðbeiningar um samvinnu, viðmót og samskipti; áherslan er
á beina kennslu og þjálfun fremur en að námið og hegðunin sé á ábyrgð einstaklings-
ins. Það sem skiptir sköpum er þó vitaskuld framkvæmdin, því að úr öllum þessum
hugmyndum er hægt að vinna í góðu samstarfi við nemendur eða þær geta verið
alfarið á hendi kennarans að stjórna. Eins er mikilsvert að hafa í huga það sem höf-
undur tekur fram, að hver nemandi er ólíkur öðrum og því þarf að miða nálgunina
við hvern og einn.
baráttan UM lÖgMÆtiÐ
Á innkápu kemur fram að handbókin sé tekin saman hjá Námsgagnastofnun
að beiðni samráðshóps um aðgerðaáætlun í þágu barna og ungmenna. Samráðs-
hópurinn starfaði á vegum velferðarráðuneytisins, í samstarfi við mennta- og menn-
ingarmálaráðuneytið, fjármálaráðuneytið og Samband íslenskra sveitarfélaga …
Hér er lögmæti bókarinnar áréttað. Segja má að þetta nálgist það að tryggja henni
stöðu námskrár fyrir opinbera skóla, enda er henni dreift endurgjaldslaust í alla
grunnskóla. Auk þess er hún byggð á meistaraprófsritgerð höfundar í lýðheilsufræði
við Háskólann í Reykjavík þar sem hún hefur fengið fræðilegt mat. Höfundur er starf-
andi félagsráðgjafi við BUGL og fyrrverandi formaður ADHD-samtakanna. Annar