Ægir - 01.03.2011, Page 30
30
R A N N S Ó K N I R
Í hnattrænum matvælamark-
aði getur verið snúið að halda
utan um upplýsingar sjávaraf-
urða í gegnum virðiskeðjuna
þegar afurðir skipta oft um
hendur, frá veiði-, vinnslu-,
flutnings-, markaðs-, heild-
sölu- og smásöluaðilum, áður
en afurðir enda í höndum
neytenda. Fyrirtæki þurfa að
mæta kröfum viðskiptavina
um gæði afurða, öryggi þeirra
og geta sýnt fram á sjálfbærni
þeirra.
Í fyrra tók gildi ný reglu-
gerð (EU 1224/2009) sem
snýr að eftirliti og á hún að
tryggja að Evrópulöndin inn-
an ESB fari eftir sameiginlegri
fiskveiðistefnu sambandsins.
Þar fjallar grein 58 um rekjan-
leika í fiskiðnaðinum þar sem
gerðar eru kröfur á rekjan-
leika afurða fyrir hverja
vinnslueiningu aftur til upp-
runa, þar með talið áður en
viðkomandi vinnslueiningu
var deilt upp eða blandað við
aðra vinnslueiningu. Beðið er
eftir að Evrópusambandið út-
færi þessar reglur betur og er
búist þeirri útfærslu nú í sum-
ar. Þá munu fyrirtæki innan
Evrópusambandsins aðeins
hafa tíma til ársins 2013 til að
til að aðlaga sig kröfunum.
Nú þegar hafa Norður-
löndin að vissu leyti undirbú-
ið sig fyrir þessa reglugerð
með verkefnum sem snúa að
rekjanleikakerfum með notk-
un örmerkja (Radio Fre-
quency Identification - RFID).
Í Danmörku hefur verið þró-
að kerfi af Lyngsoe Systems
ásamt fleirum þar sem þeir
kassar sem notaðir eru í virð-
iskeðju fisks eru merktir með
örmerki. Tengingar milli mis-
munandi aðila hafa verið út-
búnar og hefur miklu verið til
kostað að útbúa þetta kerfi
sem á að þjóna fiskiðnaðin-
um. Einnig mun kerfið vera
tengt við kerfi sem gerir neyt-
endum kleyft að taka myndir
af tvívíðu strikamerki sem
prentað er á umbúðir og fá
upplýsingar um afurð beint í
snjallsíma. Þetta kerfi er talið
álitlegt, byggt að nokkru leyti
á EPCIS staðlinum, en hefur
einhvern veginn orðið bitbein
milli mismunandi aðila í virð-
iskeðjunni. Fyrir vikið er það
ekki komið í notkun og
nokkur óvissa ríkir með fram-
haldið. Ljóst er að miklu hef-
ur verið til kostað og er óvíst
með árangurinn, enn sem
komið er. Eru samtök
danskra fiskverkenda (Danish
Seefood Association) orðin
þreytt á ástandinu og hafa
dregið alla aðila að borðinu
til funda í lok maí til að
ákveða með framhaldið.
Í Noregi hefur verið unnið
að almennu rekjanleikakerfi
fyrir allar matvælaafurðir sem
framleiddar eru í Noregi og
nefnist verkefnið eSporing.
Þar hafa stjórnvöld ásamt
matvælaiðnaðinum í heild
tekið sig saman og unnið að
kerfi sem á með tímanum að
geta tryggt rekjanleika allra
afurða með möguleika á að
koma upplýsingum áfram til
neytenda. Fyrstu tilraunir eru
að fara fram um þessar
mundir og tengjast þær
norskum kjötiðnaði. Í fram-
haldinu verða svo gerðar til-
raunir með aðrar matvælateg-
undir.
Nú í vor er verkefninu eT-
race að ljúka og hefur Matís
ohf. tengst því, ásamt norsk-
um og sænskum fyrirtækjum
og stofnunum. Tilgangur
verk efnisins var að skilgreina
og þróa rekjanleikakerfi sem
byggist á EPCIS staðlinum frá
GS1 og kanna hvort hann sé
hentugur fyrir rekjanleika
matvæla, en upphaflega var
hann hannaður fyrir vöruvið-
skipti og flutning. Með því að
samþátta upplýsingar um ör-
yggi matvæla við aðrar rekj-
anleikaupplýsingar í rauntíma
opnast möguleikar á að auka
um leið öryggi afurða og
bæta upplýsingagjöf milli að-
ila í virðiskeðju, sem og neyt-
enda.
Nú í vor fór fram tilrauna-
keyrsla í Svíþjóð á þeim hug-
búnaði sem þróaður hefur
verið í verkefninu, þar sem
fiskikassar voru merktir með
örmerkjum, um leið og þeim
var landað. Þannig var hægt
að fylgjast með ferð þorsks
frá veiðum, í gegnum vinnslu
og alla leið til neytenda með
sjálfvirkum hætti. Notast var
við handskanna til að fá upp-
lýsingar um stað- og tíma-
setningar RFID merkjanna.
Þannig var hægt að rekja ferð
fisksins í gegnum löndun og
vinnslu á Skáni og til neyt-
enda í Gautaborg. Neytendur
kunnu vel að meta upplýs-
ingarnar og margfaldaðist sal-
an á viðkomandi tegund. Til-
raunin þótti heppnast afar vel
en hafa verður í huga að fisk-
vinnsla, þar sem hún fór
fram, var af minni gerðinni á
íslenskan mælikvarða. Fiski-
stofa þeirra Svía (Fiskeriver-
ket) fékk mikinn áhuga á
verkefninu og hefur haldið
áfram með tilraunir með það
að markmiði að nota kerfið
við fiskveiðieftirlit og til að
uppfylla komandi kröfur frá
Evrópusambandinu.
Einnig fór fram tilrauna-
keyrsla í eTrace verkefninu
hjá HB Granda í Reykjavík
þar sem karfa var fylgt í
gegnum vinnslu í fersk flök
sem send voru samdægurs
með flugi á markaði í Evr-
Rafrænn rekjanleiki sjávar-
afurða – lúxus eða lífsnauðsyn
Tilraun í Svíþjóð þar sem örmerki í fiskikerum voru notuð til að fylgja eftir fiski allt
frá veiðum, í gegnum allan vinnsluferilinn og til neytenda.
Skjámynd úr hugbúnaðinum sem sýnir vinnsluferil fisks í gegnum HB Granda, þar
sem 38 ker af ísuðum karfa koma inn. Þau skiluðu 12 vinnslukerum með flökum í
ískrapa. Í tilrauninni var 7 vinnslukerum fylgt í gegnum pökkunina en þau fylltu
329 kassa sem staflað var á 5 vörubretti.