Skírnir - 01.01.1980, Síða 19

SKÍRNIR
17
UM LEIKSTJÓRN
tónar; viðtúlkun íslensks þjóðlífs hafði hann nærtækari veruleika
til viðmiðunar en þeir erlendir leikhúsmenn sem sáu þessi verk
í framandlegri en um leið forvitnilegri firðbirtu; ef það stóð
rómantískari ljómi af Fjalla-Eyvindi í dönsku sýningunni í
Kaupmannahöfn vorið 1912, þá sigraði sú íslenska á jólunum
1911 í krafti ástríðnanna í lokaþáttunum, sýningin „dró arnsúg",
eins og Árni Pálsson orðaði það.5
Var þarna fram kominn leikstjórinn alskapaður? í grein, sem
birtist í Isafold 1893, kemur skýrt fram, að þá þegar er mönnum
orðið Ijóst mikilvægi leikstjórans. í ísafoldargreininni er verið
að lýsa frumraun Stefaníu Guðmundsdóttur og þá þegar ekki
dregnir í efa óvenjulegir liæfileikar hennar. Þar segir: „... er
tilsagnarskorturinn mikið mein, þegar svo ber undir, en á því
fæst engin veruleg bót ráðin fyr en hingað villtist og hjer ílengd-
ist maður, sem numið hefði leikmennt reglulega og alminnilega
og stundað hana til langframa í góðu leikhúsi, og væri auk þess
laginn að segja til“.6 Hvort Jens Waage var sá maður, sem hér
var lýst eftir, skal látið ósvarað hér; engin raunveruleg úttekt hef-
ur verið gerð á leiðbeinandaferli hans, og slíka könnun þarf að
gera. Það er rétt, að Jens Waage hafði ekki unnið langtímum sam-
an við atvinnuleikhús, né heldur hafði hann sérstaka undirbún-
ingsmenntun, sem gerði hann hæfari til að takast á við þetta við-
fangsefni. En af ýmsum skráðum heimildum7 er ljós sú lykil-
staða sem hann hefur í verkefnavali og mótun leiksýninga um
sína daga, og að því leyti fellur hann umyrðalaust inn f mynd
okkar af leikstjóra tuttugustu aldarinnar.
Þegar Þjóðleikhús íslendinga tók til starfa 1950, voru kvadd-
ir þar til starfa frá upphafi þrír leikstjórar. Allir höfðu þeir að
baki verulega reynslu sem leikstjórar, voru atvinnumenn í öllum
skilningi orðsins. Allir voru um leið leikarar, tveir þeirra meira
að segja lærðir leikarar, Haraldur Björnsson og Lárus Pálsson, og
höfðu menntast í list sinni í skóla Konunglega leikhússins í
Kaupmannahöfn (hvar annars? Islendingar voru ennþá í kon-
unglegu sambandi við Dani), en hinn þriðji, Indriði Waage, son-
ur Jens Waage, hafði kynnt sér leiklist í Þýskalandi á árunum
upp úr 1920.
Þýskalandsdvöl Indriða Waage hafði grundvallaráhrif á list-