Skírnir - 01.01.1980, Qupperneq 161

SKÍRNIR
LEIKRIT OG LEIKIIÚS
159
þeirra alvanalegar í raunsæislegum samtímabókmenntum með
tilhneigingu til lieimsádeilu, allt frá Atómstöðinni ofan í
Deleríum búbónis. í Minkunum, rétt eins og Kjarnorku og
kvenhylli, er líka lífsvon í leiknum tengd einhverskonar per-
sónugervingi hins alþýðlega og upprunalega, einföldu lífshátta
og óbrenglaðs gildismats, Grímu sveitakonu móður Ketils. í
skjól hennar leitar ung stúlka, ólétt eftir útlendan dólg, undir
lok leiksins.
Það sem best tekst í Minkunum trúi ég að sé hálf-absúrd liáð-
færsla slíkra og þvílíkra hefðbundinna yrkisefna og efnisatriða,
einkum í lýsingu þeirra Ketils-hjóna. En hin raunsæislegu og
skopfærðu efnisdrög í leiknum eru að vísu sett fram í táknlegu
samhengi, tveggja táknkerfa heldur en eins, og eiga víst að
varða þjóðfrelsis- og hernámsmál. Og hið táknræna efni leiks-
ins, mink-mennirnir og móðurskipið Pandóra, fjallið Herðu-
breið sem byrjar bæði og lýkur leiknum, þarf útleggingar við til
að öðlast merkingu. Það er eins og þurfi lykil að leiknum til að
ráða í tilætlað gildi þessara og annarra þvílíkra efnisatriða hans;
þeim fellur engin slík merking til af efnislegu samhengi né
verklegri framvindu leiksins á sviðinu. Þannig séð er sjálft leik-
formið merkingarvana, tekst aldrei að semja sátt með ólíkum
efnisþáttum leiksins, raunsæislegum og táknfærðum — rétt eins
og aðferð höfundar væri að torkenna, dulbúa, umskrifa sitt
eiginlega frásagnarefni.26
Öðrum leikritum Erlings Halldórssonar, Reiknivélinni, Há-
karlasól, sjónvarpsleiknum Tólffótungi, háttar svipað til —
nema táknkerfi, tákngátur þeirra eru að sjá óræðari en í Mink-
unum. Eftir sem áður hygg ég að lykil þurfi til að dæmi þeirra
gangi upp. í Birtu, sem sýnd var í sjónvarpinu, liggja aðgreindir
efnisþættir hlið við hlið, tiltölulega raunsæisleg frásögn um
mann á milli tveggja kvenna, og annarskonar frásagnarefni,
öfgafengið allt að hinu afkára, en samhengi þeirra óskýrt í
leiknum. Þó er ekki því að neita, hvað sem merkingu leiksins
líður, að í sviðsetningu höfundar sjálfs í Leikhúskjallaranum
öðlaðist Elákarlasól einhverskonar sjónrænt áhrifsgildi: hrika-
fengin mynd trúðanna í leiknum öll fyrir augað. Á svipaðan
veg fór um annað leikrit af sama skóla, Lúkas eftir Guðmund