Jökull - 01.12.1983, Blaðsíða 165

Hátíð í Dyngjufjöllum
Öskjugosið 1961 varð tilefni fimm ferða. Þá
fyrstu fór ég með Tómasi Tryggvasyni áður en
gosið hófst, að skoða jarðhitasvæði, sem hafði
myndast þar sem eldgosið kom síðan upp.
Næsta ferð var í fylgd Sigurðar Þórarinssonar og
Árna Stefánssonar, og gott ef Elín Pálmadóttir var
ekki einhvers staðar í farangrinum. Tvennt lifir í
minningu um þá ferð og mér er erfitt að gera upp á
milli hvað þyngra er á metunum þegar frá líður.
Vissulega var eldgosið tilkomumikið og margt
hægt að læra um þess aðskiljanlegu náttúrur. Síð-
an hafa orið meiri og áhrifaríkari eldgos. Því verð
ég að viðurkenna, að mér verður oft hugsað til
heimferðarinnar í 16 manna smárútu Guðmundar
Jónassonar og ekið sleitulaust frá Öskju til Reykja-
víkur, komið heim að morgni. Alla þá nótt sagði
Árni Stefánsson sögur af snilld og með tilþrifum,
sem honum einum var lagið.
Þriðju ferð fórum við Sigurður Þórarinsson og
Þorleifur Einarsson í bíl, sem okkur Þorleifi haíði
tekist að útvega frá Atvinnudeild Háskólans eftir
eitthvert þref. Þetta var í byrjun desember og fram
til þess tíma hafði tíð verið fremur góð, vegir voru
auðir og góðar líkur á að hægt væri að komast til
Öskju. Eldstöðvarnar höfðu ekki verið kannaðar
um nokkurt skeið, og enginn vissi hvort gos væri
enn í gangi. Gárungar höfðu látið að því liggja að
jarðfræðingar væru of lingerðir til átaka við íslensk-
an vetur, og því þyrfti að gera samning við for-
sjónina að láta jarðelda aðeins kvikna í sumar-
blíðu. Einhverra hluta vegna komumst við ekki af
stað fyrr en eftir kvöldmat, og það féll í minn hlut
að aka þessum ókunnuga Atvinnudeildar bíl norð-
ur heiðar í vægu frosti á auðum og góðum vegi.
Þorleifur og Sigurður möluðu um jarðfræði við hlið
mér í bílnum en athygli mín beindist að akstrinum
og vélinni, sem malaði með traustvekjandi tilþrif-
um norður fyrir Holtavörðuheiði. Eftir það fór hún
að hiksta, lítið í byijun, en óreglan ágerðist og öll
verkstæði lokuð um miðja nótt. Við ókum áfram.
Um það leyti sem við héldum innreið í Akureyr-
arbæ var allur kraftur úr keyrslunni og vélin lét
vægast sagt illa. Við fórum með bílinn á Þórsham-
ar, verkstæði KEA, og lýstum því yfir við Magnús
verkstæðisformann að nú lægi mikið við, jarðfræð-
ingar á leið til rannsókna og bíllinn yrði að vera
tilbúinn fyrir hádegi. Jaeja, sagði Magnús. Við
spurðum hvort hann héldi þetta væri eitthvað
alvarlegri bilun en svo, að þeir gætu ekki kippt
þessu í lag í hvelli. Ja-a, þetta er eins og kvef í
mannskepnunni, sagði Magnús. Við köllum þetta
nú úrbræðslu hér á Akureyri. Eftir hádegi fór að
snjóa. Næsta dag voru allir vegir á Norður- og
Austurlandi ófærir. Þorleifur og Sigurður flugu
suður, en ég beið í viku eftir viðgerð á bílnum.
Fjórða ferð var farin næsta sumar. Sigurður
Þórarinsson útvegaði bíl Náttúrugripasafnsins til
ferðarinnar, en auk okkar voru þeir Þorleifur Ein-
arsson og Gunnlaugur Elísson með í ferð. Oft hef
ég ekið milli Reykjavíkur og Akureyrar, en engin
ferð var viðburðaríkari en þessi, þó með þeim hætti
að ástæðulaust er að greina frá gangi ferðarinnar af
nokkurri tiltakanlegri nákvæmni. Með fullkomlega
löglegum, eðlilegum og útskýranlegum hætti velt-
um við bílnum tvisvar á leiðinni. Velturnar voru
framkvæmdar af slíkri einstakri verklagni að eng-
inn meiddist. Lítið skemmdist nema nokkrar bíl-
rúður, og Sigurður lét í Ijós einhverjar áhyggjur
vegna hugsanlegra viðbragða Finns Guðmunds-
sonar, en Finnur haíði taugar til bílsins. Þegar til
Öskju kom var dálítill vindstrekkingur og það
rifnuðu af okkur tjöldin. Raunar tókst okkur víst
aldrei að koma þeim upp áður en þau rifnuðu.
Þetta var íslensk framleiðsla, og ættjarðarástin
framkallaði gremju hjá Sigurði með þeim afleiðing-
um, að eftir heimkomuna sendi hann framleiðend-
um tóninn í blaðagrein. Það merkilega gerðist, að
framleiðslan stórbatnaði. Það tók að vísu tuttugu
ár, en sá tími er eðlilegur viðbragðstími í íslenskum
iðnaði. Gremjan í Sigurði magnaðist líklega við
það, að þegar við bjástruðum við tjöldin í nepjunni
hljóp í hann þursabit, sem hann átti vanda til að fá
á þeim árum, og mátti sig vart hræra. Við brugð-
um á það ráð að leita afdreps í hellisskúta í nýja
hrauninu. Hraunið var enn vel heitt og við gátum
búið um okkur við hellismunnann í notalegri hlýju.
JÖKULL 33. ÁR 163