Þjóðmál - 01.03.2009, Síða 58

56 Þjóðmál VOR 2009
Stórfjölskyldan brást við með því að útskúfa
Minu og börnunum, en eiginmaðurinn var
áfram í náðinni . Það var ekki fyrr en 2006,
að Mina öðlaðist daglegt líf sem kalla má
viðunandi . Hún fékk forræði yfir börnunum
og fékk að halda heimilinu . Enn var hún
útskúfuð af stórfjölskyldunni og ekki laus
við við vörunarhnappinn . Ákærur á hendur
eigin manninum lágu enn til umfjöllunar
hjá lögreglunni .
Saga Minu sýnir hvernig stórfjölskylda
bregst við þegar kona vill brjótast út úr
óverð ugu lífsmynstri . Fæstum konum tekst
að losna úr slíkum aðstæðum . Flestar þora
ekki einu sinni að reyna . Þess vegna er Mina
undantekn ing . Hún reis upp gegn öllum,
þar með talið norskum stjórnvöldum .
Hún gerði uppreisn og hunsaði ofurefli
stórfjölskyldunnar, þar sem umburðarlyndi
gagnvart frávikum frá hinu við tekna er
nær ekkert . Í hefðbundinni stórfjölskyldu
verður elsti karlmaðurinn að sýna vald
sem skapar ótta og undirgefni annarra
fjöl skyldumeðlima, einkum varðandi kyn­
ferðislegt háttalag kvenna . Bregðist hann,
missir hann andlitið inn á við og fjölskyldan
verður fyrir ærumissi út á við . Hvernig
menning sem byggð er á heiðri og skömm
leiðir til slúðurs, grunsemda og hreinna
lyga, er lýst af Ayaan Hirsi Ali, fyrrverandi
þingmanni í Hollandi, fæddri í Sómalíu .
Í bókinni Krefstu réttar þíns! Um konur og
íslam, skrifar hún:
„Í menningu skammarinnar er algengt að
líta framhjá eða jafnvel afneita því sem gerst
hefur . Þetta helst í hendur við afar þróaðar
tor tryggnistilfinningar . Innan hópsins
er sterk félags leg stjórnun sem byggir á
tortryggni, sem fyrst og fremst brýst upp
á yfirborðið í formi endalauss slúðurs um
(meint) brot á reglum, sem settar hafa verið
til að vernda æru hópsins . “
Hugmyndafræðin um heiður á upphaf
sitt í löndum og á svæðum með veikri mið­
stýr ingu . Þar er valdið skipulagt út frá ætt­
bálka­, þjóðfélagsstéttar­ eða ættar tengsl­
um . Þar finnast ekki opinber velferðar gæði
af því tagi sem við þekkjum, svo í þessum
sam félögum er einstaklingurinn háður
stærri hópi . Þessar aðstæður eru á svæðum
Kúrda, í Sómalíu, í arabíska heiminum,
í Pakistan og í Afganistan, samfélögum
sem einkennast af vöntun á nútímalegum
lífsháttum og lýð ræði, þar sem staða
konunnar er mjög veik og algerlega skilyrt
af orðstír hennar sem kynveru . Stúlkur og
konur halda á lofti heiðri ættbálks, ættar
og stórfjölskyldu . Þær bera heiður karlanna
á herðum sér . Heiður sem karlarnir eru
algerlega háðir til að ávinna sér virðingu
í umhverfinu, virðingu byggða á ótta .
Þetta er ótti sem tryggir menn gegn því að
einhver notfæri sér þá í viðskiptum og sér til
þess að karlmanni er mætt af virðingu þegar
komið er út fyrir nærumhverfið . Stúlka eða
kona, sem samkvæmt óskrifuðum reglum
og gildum brýtur gegn kynferðislegum
siðferðislögmálum, setur heiður og æru
karlanna í hættu . Með því sýnir konan að
hún óttast ekki sína eigin karlmenn . Þvert
á móti gerir hún þá hlægilega og afhjúpar
veikleika þeirra . Óbeint er hún að segja:
Það þarf ekkert að óttast þessa karlmenn .
Þeim tekst hvorki að stjórna mér né öðrum
konum í fjölskyldunni . Það er hægt að fara
með þessa menn hvernig sem er . Þeir eiga
engan heiður .
Óttinn við að missa stjórn á konunum
krefst mikillar orku og athygli í daglega
lífinu . Stjórnkerfið leiðir til lítils frumkvæðis
og sköpunarmáttar . Niðurstaðan af þessu er
einsleitt samfélag, þar sem enginn þorir að
vera „öðruvísi“ . Þess vegna fékk Mina aldrei
neina hjálp við skilnað sinn . Slíkt hefði sent
út algerlega röng skilaboð . Mina fékk heldur
ekki stuðning frá konunum í fjölskyldunni,
því kona sem styður óhlýðna konu dregur
sjálf grunsemdir að sér – er hún af sama