Morgunblaðið - 20.12.1988, Blaðsíða 40

40
MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 2Q. DESEMBER 1988
MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 20. DESEMBER 1988
41
Jltanguiittbritffr
Útgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
Aðstoðarritstjóri
Fulltrúar ritstjóra
Fréttastjórar
Auglýsingastjóri
Árvakur, Reykjavík
Haraldur Sveinsson.
Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
Björn Bjarnason.
Þorbjörn Guðmundsson,
Björn Jóhannsson,
Árni Jörgensen.
Freysteinn Jóhannsson,
Magnús Finnsson,
Sigtryggur Sigtryggsson,
Ágúst Ingi Jónsson.
Baldvin Jónsson.
Ritstjórn og skrifstofur: Aðalstræti 6, sími 691100. Auglýsingar:
Aðalstræti 6, sími 22480. Afgreiðsla: Kringlan 1, sími 83033.
Áskriftargjald 800 kr. á mánuði innanlands. l’ lausasölu 70 kr. eintakið.
Albert
verður sendiherra
Það var orðað þannig í fréttum
um helgina, að Albert Guð-
mundsson, formaður Borgara-
flokksins, hefði „þegið boð“ Jóns
Baldvins Hannibalssonar utanrík-
isráðherra um að verða sendi-
herra íslands í Frakklandi. Um
langt árabil eða allt frá því að
íslendingar tóku stjóm utanríkis-
málanna í sinar hendur hefur
tíðkast að menn sem hafa staðið
framarlega í stjómmálunum hafa
lokið ferli sínum með því að verða
sendiherrar. 1957 gerðist það til
dæmis að Guðmundur í. Guð-
mundsson, fyrsti utanríkisráð-
herra Alþýðuflokksins, skipaði
tvo forystumenn flokksins, þá
Harald Guðmundsson og Stefán
Jóhann Stefánsson, sendiherra í
Noregi og Danmörku. Með brott-
för þeirra úr landi lauk miklum
átakakafla í sögu Alþýðuflokks-
ins, þar sem þessir tveir menn
höfðu tekist á við Hannibal Valdi-
marsson. Þess em dæmi að
stjómmálamenn hafa snúið aftur
til pólitískrar þátttöku eftir setu
í sendiherraembætti eins og ferill
Gunnars Thoroddsens sýnir.
Umræður um stjómmál og
mannaskipti í þeim bera þess
nokkur merki, að það virðist á
stundum vera erfitt fyrir alþingis-
menn að fínna hæfílegt starf að
lokinni langri þátttöku í stjóm-
málum. Hér sýnast það helst vera
stöður bankastjóra við ríkisbanka
eða sendiherraembætti sem bíða
fráfarandi stjómmálamanna, ef
þeir halda ekki áfram setu á Al-
þingi fram á eftirlaunaaldur.
Þessi „vandi" við mannaskipti í
stjómmálum er kunnur um allan
heim og hafa ríki komið sér upp
mismunandi kerfí til að leysa
hann.
Albert Guðmundsson hóf þátt-
töku í stjómmálum í upphafí átt-
unda áratugarins með setu í borg-
arstjóm Reykjavíkur fyrir hönd
Sjálfstæðisflokksins. Honum hafa
verið falin mörg trúnaðarstörf af
Sjálfstæðisflokknum og tók sæti
í ríkisstjóm Steingríms Her-
mannssonar 1983 og varð Qár-
málaráðheira og síðar iðnaðar-
ráðherra. Árið 1980 bauð hann
sig fram í forsetakosningum. Al-
bert byggði áhrif sín innan Sjálf-
stæðisflokksins að öðrum þræði á
því að velja helst þann kost sem
var dálítið á skjön við viðhorf
forystu flokksins og á hinn bóginn
á fyrirgreiðslu sem aflaði honum
fylgis í prófkjörum. Þegar Gunnar
Thoroddsen myndaði ríkisstjóm
sína 1980 í andstöðu við meiri-
hluta þingflokks sjálfstæðis-
manna veitti Albert þeirri stjóm
brautargengi. Hann snerist hins
vegar gegn stjóminni sumarið
1982, þegar hún gerði umdeiidan
samning við Sovétríkin um efna-
hagssamvinnu. Hefur Albert
áréttað það síðustu vikur og mán-
uði, að hann sé eindreginn and-
stæðingur kommúnista. í tengsl-
um við Hafskipsmálið beindist
athyglin meðal annars að skatta-
málum Alberts Guðmundssonar
og stöðu hans sem fjármálaráð-
herra. Þetta leiddi til þess að
Þorsteinn Pálsson, formaður
Sjálfstæðisflokksins og þáverandi
fjármálaráðherra, mæltist til þess
við Albert að hann léti af emb-
ætti iðnaðarráðherra í ríkisstjórn
Steingríms Hermannssonar
skömmu fyrir kosningar 1987.
Var það ráðagerð Þorsteins að
Albert yrði áfram í fyrsta sæti á
lista Sjálfstæðisflokksins í
Reykjavík. Á hinn bóginn gaf
hann til kynna, að Albert yrði
ekki ráðherra í nýrri ríkisstjóm
með þátttöku Sjálfstæðisflokks-
ins. Allt leiddi þetta til þess að
rétt áður en framboðsfrestur rann
út ákvað Albert að segja skilið
við Sjálfstæðisflokkinn og stofna
Borgaraflokkinn. Tók hann væna
sneið af fylgismönnum Sjálfstæð-
isflokksins með sér og náði 7
mönnum á þing.
Það er ekki of fast að orði
kveðið, þegar sagt er að Albert
Guðmundsson sé umdeildur
stjómmálamaður. Margir líta á
hann sem tákn þess sem síst er
til þess fallið að skapa stjóm-
málamönnum virðingu, aðrir telja
hann heilsteyptan fulltrúa við-
horfa sem eigi sér traustar rætur
meðal þorra fólks. Sjálfur hefur
hann litið á þátttöku sína í stjóm-
málum sem besta kost sinn til að
veita mönnum fyrirgreiðslu og
þeir em ófáir sem hafa leitað til
hans út af stóra og smáu. Um
langan aldur hefur franska ríkið
sýnt honum trúnað með því að
hafa hann aðalræðismann sinn
hér á landi. Vegna frækilegrar
framgöngu í íþróttum á hann
rætur í Frakklandi sem vonandi
eiga eftir að auðvelda honum ný
og vandasöm störf í þágu þjóðar-
innar. Fylgja þeim hjónum óskir
um velfamað í nýju starfí.
Stjómmálastarfíð heldur áfram
þrátt fyrir að Albert Guðmunds-
son hverfi af landi brott. Borgara-
flokkurinn á áfram menn á Al-
þingi sem geta ráðið úrslitum
fyrir þá ríkisstjóm sem situr.
Verður fylgst náið með því, hvort
brottför Alberts leiðir til þess að
menn úr flokknum sem stofnaður
var í kringum hann taka sæti í
vinstri stjóm Steingríms Her-
mannssonar. Sagan segir okkur
að flokkar sem verða til í kringum
einstaka menn eiga oftast erfitt
uppdráttar eftir að þessir ein-
staklingar hverfa að öðra eða af
vettvangi. Á hið sama eftir að
sannast á Borgaraflokknum?
Morgiinblaðið/Bjami
Linda Pétursdóttir við bílinn sem Toyota umboðið af-
henti henni í hófinu á Hótel íslandi.
Ungfrú heimur í jólaleyfí:
íslenskar fegurðardrottningar sem tekið hafa þátt í keppninnu um ungfrú heim s.l. ár. Frá vinstri: María Björk Sverr-
isdóttir, Unnur Steinsson, Linda Pétursdóttir, Berglind Johansen, Hólmfríður Karlsdóttir og Anna Margrét Jónsdóttir.
Linda útnefnd
ambassador
Fékk bíl að gjöf í hófi á laugardaginn
Á laugardaginn heimsótti Linda Péturs-
dóttir, ungfrú heimur, börnin á barn-
aspítala Hringsins, en Linda kom í jóla-
leyfí til landsins á föstudaginn. Á laugar-
dagskvöldið var haldið fjölmennt hóf á
Hótel íslandi til heiðurs Lindu, en við
það tækifæri útnefndi Jón Baldvin
Hannibalsson utanríkisráðherra hana
sem sérstakan ambassador íslands með
öllum þeim réttindum sem þeirri útnefn-
ingu fylgir. Þetta er heiðurstitill og hún
þiggur ekki laun fyrir.
Hófíð á Hótel íslandi hófst klukkan 20
með því að gestum var boðið upp á jóla-
glögg, en klukkan 21 hófst síðan dag-
skrá kvöldsins með ávarpi Baldvins Jóns-
sonar, umboðsmanns Miss World á ís-
landi. Hann kallaði síðan nokkrar fyrr-
verandi fegurðardrottningar upp á svið-
ið, og að síðustu Lindu Pétursdóttur, sem
var ákaft hyllt.
Meðal gjafa sem Lindu bárust í hófinu
var Toyota Corolla sportbíll frá Toyota
umboðinu, pels frá Eggert feldskera, sil-
furstytta frá utanríkisráðuneytinu og
gjöf frá Utflutningsráði og Flugleiðum,
en Flugleiðir buðu henni ókeypis flug á
Saga Class allt næsta ár.
Linda Pétursdóttir færði börnunum á barnaspítala Hringsins áritaða mynd af
sér þegar hún heimsótti þau á laugardaginn.
Hólmfríður Karlsdóttir sem var ungfrú heimur árið 1985 var í fylgd með Lindu
Pétursdóttur þegar hún heimsótti börnin á barnaspítala Hringsins.
Frá hófínu sem haldið var til heiðurs Lindu Pétursdóttur á Hótel íslandi. Frá vinstri:
Hcrvör Jónasdóttir, eiginkona Helga Ágústssonar sendiherra, Jón Baldvin Hannibalsson,
utanríkisráðherra, Linda Pétursdóttir og Ása Hólmgeirsdóttir, móðir Lindu.
AF ERLENDUM VETTVANGI
eftir ÍVAR GUÐMUNDSSON
STÓRU FLU GFÉLÖGIN
GLEYPA ÞÁU MINNI
Smáþjóðaflugfélög standast illa samkeppnina
Þegar nýlenduþjóðirnar öðluðust sjálfstæði eftir seinni heims-
styijöldina var það tvennt, sem þær töldu vera meðal sinna fyrstu
nauðsynjaverka; að sækja um inngöngu í Sameinuðu þjóðirnar
og stofna sitt eigið flugfélag. Það skipti engu máli og dró heldur
ekki úr áhuganum á þvi að þjóðin stofhaði sitt eigið flugfélag,
undir nýfengnum þjóðfána, þótt enginn þarlendur maður kynni
að stýra flugvél. Það var hægt að fá aðra til þess þar til innlend-
ir lærðu að stjórna flugvélum sinum sjálfir. En það var talið
aðalatriði fyrir þjóðarheiður og álit ut á við, að landið ræki eig-
ið flugfélag. Þetta gekk vel til að byija með og ágætlega hjá
surnurn þjóðum á meðan lánstraustið var nógu gott — þar til
fyrir skemmstu, að það fór að bera á þvi að flugfélög stórþjóð-
anna, ásamt sterkum samsteypuflugfélögum, fóru að sækjast
eftir að gerast aðilar að þjóðaflugfélögunum.
Skýrt var frá því fyrir skömmu
í bandarískum fjölmiðlum að
Norðurlandaflugfélagð SAS hefði
eignast 10% hlutdeild í Texas
Air-flugfélagnu og hefði um leið
tekið upp markaðssamvinnu við
þetta stærsta flugfélag Banda-
ríkjanna. Félagið American Airl-
ines hefír á sama hátt samvinnu
við Japanska flugfélagið og ástr-
alska flugfélagið Quantas. Verð-
bréfaspákaupmenn eru að semja
um kaup á 35% eignarhluta í flug-
félagi Nýja Sjálands. Þessari sam-
vinnu er hælt í Bandaríkjunum
og er talin fyrirtaks fíárfesting
sem og tækifæri til að taka virkan
þátt í samvinnu við tvö flugfélög,
sem hefir gengið vel í Kyrrahafs-
fluginu. Stórt flugfélag í Evrópu,
sem nú þegar hefír haft góða
samvinnu við British Airways,
hefír borið víurnar í bandaríska
flugfélagið United Airlines, sem
aftur hefír góða samvinnu við
breska félagið British Airways,
um skipti á hlutabréfum. Því til-
boði var nú samt hafnað, segir í
annarri fjölmiðlafrétt. Þá má geta
þess, að ástralska flugfélaginu
hefir auðnast að kaupa 10% í litlu
flugfélagi, sem nefnist American
West Airlines. Japanska flugfé-
lagið hefir sótt um leyfi hjá
Bandaríkjastjórn til að kaupa 20%
í Hawaiian-flugfélaginu.
Kunnur ráðgjafi í kaupum og
sölu á flugfélagahlutabréfum,
George James að nafni, hefír
skýrt Washington Post svo frá,
að hann telji, að þess verði ekki
langt að bíða, ef til vill ekki nema
3-5 ár, að 6-7 stór, bandarísk
flugfélög nái tangarhaldi á öðrum
flugfélögum hér og þar á hnettin-
um, annaðhvort með því að sam-
einast félögunum, eða með þvi að
gleypa þau í sig og hefja starf-
semi undir nýjum nöfnum. Annar
sérfræðingur í flugfélagasam-
rana, Paul Karos að nafni, sem
hefur aðsetur í Boston, fullyrðir
þó, að það hafi ekkert gerst til
þessa, sem veitt geti flugfélagi í
einu landi aðstöðu til algjörra yfir-
ráða í erlendu flugfélagi. Það sé
enn ekki ljóst hveijir verði ofan á
að lokum, ef áframhald verður á
samruna flugfélaga hér og þar í
heiminum.
Stærstu flugfélög heims
Stærstu flugfél4 í heimi eru:
Á Kyrrahafssvæðinu Japanska
flugfélagið. I Evrópu eru það
Breska flugfélagið og Franska
flugfélagið, sem era hvað at-
kvæðamest, en það era American
og Texas Air, sem eru lang-
stærstu flugfélögin í heiminum í
dag. Þessi félög hafa til þessa
staðið af sér öll veður í harð-
skeyttri baráttu, sem hefír orðið
mörgum smærri flugfélögum að
fjörtjóni á síðustu áram. Átta
bandarísk flugfélög annast nú
94% af flugi í Bandaríkjunum.
Þetta má þakka, eða kenna um,
á hvom veginn sem á það er litið,
að risafélögunum hefir tekist að
halda velli í Bandaríkjunum sl. tíu
ár, enda þótt 214 flugfélög legðu
upp laupana á markaðnum.
Hingað til hefir sameining flug-
félaga nær eingöngu átt sér stað
innan Bandaríkjanna, en nú er
líklegt að þessar aðferðir breiðist
út fyrir landamæri Banda-
ríkjanna. Og verði svo fer varla
hjá því að hafnar verði umræður
um öryggi, fargjöld og eftirlit af
hálfu opinberra aðila. Þrátt fyrir
samruna flugfélaga í Banda-
ríkjunum hafa fargjöld lítið hækk-
að og alls ekki í samræmi við
verðbólguna á þvi tímabili sem
um er að ræða.
Verðhækkun fargjalda
yfírvofandi
En nú eru famar að heyrast
raddir um að hætta sé á að flugfé-
lögin fari brátt að hækka fargjöld-
in þar eð samkeppnin sé farin út
um þúfur. Nýlega hættu flest
flugfélög Bandaríkjanna að bjóða
lægra verð þótt farþegar pöntuðu
far með ákveðnum fyrirvara. Far-
gjöld á alþjóðaleiðum eru hinsveg-
ar ákveðin af Alþjóðasambandi
flugféiaga (IATA) og verða vafa-
laust ákveðin á sama hátt í ófyrir-
sjáanlegri framtíð. En það þarf
ekki að þýða að þau breytist ekki
framvegis.
Virðingfin fyrir þjóðerninu
„Á flestum öðrum sviðum, þar
sem svo mikið fé er í húfí, hefði
Ijölþjóðafjármagnið látið til sín
taka fyrir löngu,“ sagði Donald
J. Carty, aðalaðstoðarforstjóri
American Airlines, á fundi, sem
haldinn var um hugmyndina um
alþjóðasamvinnu um farþegaflug-
ið í Evrópu.
„Ein aðalástæðan fyrir því, að
það hefir ekki gerst," sagði Carty,
„er sérstök virðing, sem menn
bera fyrir þjóðaflugfélögunum, og
sjálfstæði þjóða. Að mínum dómi
verður breyting á þessu fyrr eða
síðar," bætti Carty við. „Við erum
ekki í vafa um að það verður
breyting, en við vitum bara ekki
hvenær hún verður."
Frá Schiphol-flugvelli í Amsterdam. Líkur eru á því að fáein stór flugvél seilist æ meir til áhrifa
I litlum félögum smáþjóða og óttast sumir að þessi þróun leiði til hærri fargjalda þar eð samkeppn-
in geti breyst í samvinnu nokkurra alþjóðlegra risa í farþegaflugi um allan heim.