Jökull - 01.12.1983, Blaðsíða 169

Á hælum Sigurðar Þórarinssonar
ELÍN PÁLMADÓTTIR
ABSTRACT
The author, a joumalist at Morgunblaðið, describes how
she Jollowed Prof. Sigurður Thorarinsson during the
emptions of Askja in 1961 and the Surtsey emption in 1963.
Á hælum Sigurðar Þórarinssonar
Dýrmætt er fyrir blaðamann að eiga Sigurð Þór-
arinsson jarðfræðing að þegar einhver ósköp fara að
gerast og jörðin að spúa eldi einhvers staðar á há-
lendinu eða úti á rúmsjó. Alltaf kemur út blað á
morgun — eftir nokkra klukkutíma — og þar vilja
lesendur fá nákvæmlega að vita hvað er að gerast,
hvað hafi gerst og hvað muni gerast. Hrædd er ég
um að oft hefði orðið fátt um svör á fyrstu dögum
hamfaranna, ef við hefðum ekki haft þennan ljúfl-
ing, sem á mestu annastundum lífs síns taldi ekki
eftir sér að svara spurningum fávísra manna um þau
efni. Og það sem meira er og fágætara, ávallt áttar
hann sig á stundinni og er óhræddur við að segja álit
sitt, án þess að vera með nokkrar vangaveltur um
það að einhverjir spekingar kunni nú að setja út á
það þegar meira kemur í ljós og betur hægt að átta
sig. Hefðum við átt að bíða eftir „vísindalegum
niðurstöðum", sem nær alltaf hafa reynzt samhljóða
fyrsta áliti Sigurðar, þá hefðum við kannski fyrst
sagt frá því ári eftir að Surtseyjargosið hófst að nú
væri sannað að eldgos heíði átt sér stað við Vest-
mannaeyjar, því menn hefðu mælt þarna heila eyju.
Af þessum ástæðum hefi ég sem blaðamaður gætt
þess vandlega að elta Sigurð, þegar orðið hafa eld-
gos eða hlaup í vatni eða jökli sl. 25 ár, til að tína af
vörum hans alla fróðleiksmola og láta ganga til
lesenda. Þannig hefi ég skriðið á eftir honum á
fjórum fótum upp ísaða fjallshlíðina við Öskju, elt
hann í grjótregni afgosi í Surtsey og gegnum sjóbað
við landtökuna og klæðst ferðagallanum á hrúgu af
drasli aftan í jeppa fyrir aftan hann og fleiri jarð-
fræðinga á fleygiferð inn Miklubrautina á leið til
Heklu — og aldrei efast um þannig fengju lesendur
Morgunblaðsins best réttar fréttir af hamlörunum.
Eitthvað á þessa leið varð mér af gefnu tilefni að
orði um Sigurð Þórarinsson. Og þegar ég er nú
beðin um að segja frá atburði eða ferðalagi með
Sigurði, þá koma einmitt þessir atburðir fyrst upp í
hugann, þótt af mörgu sé að taka frá því ég fyrst
sóttist eftir því að komast á kaldan klaka vorið 1959
með þeim Sigurði Þórarinssyni ogjóni Eyþórssyni í
virðulegri rannsóknaferð. Allir vissu að:
Grímsvötnin þau eru góður staður
Faría, faría
Þangað fer enginn óvitlaus maður
Faría, faría....
Áttu slík ummæli þó enn betur við aðstæðumar
fyrir fjórðungi aldar en nú. Þetta var á þeim tíma, er
ekki varð auðveldlega gengið í opinbera sjóði eftir
flutningi, viðurværi hvað þá kaupi í vísindaleið-
öngrum, þótt góð rök væru uppi höfð. Sigurður
Þórarinsson var þá enn að syngja sér leið í rútubíl-
um í öskulagaleit út um hvippinn og hvappinn — og
um leið til frægðar og frama. Og ég var stundum í
hagkvæmum hagsmunasamtökum við þá Sigurð og
Jón, þar sem gott þótti að Mbl. greiddi a.m.k. sinn
hluta í flugvél eða gerði t.d. fært að líta eftir Kötlu
gömlu.
Isaða fjallshlíðin við Öskju, sem undirrituð skreið
á eftir Sigurði Þórarinssyni, af ótta við að missa að
öðrum kosti af öllum sannleikanum, var austur-
veggur Öskju og dagsetningin 27. oktober 1971.
Þremur vikum fyrr höfðum við eiginlega þjófstartað
með skyndiflugi yflr staðinn og hraðferð í jeppa frá
Akureyri inn í Öskju meðan Jón Sigurgeirsson
leiddi alla leiðina ættjarðarsöngva á karlakórsvísu
með tilheyrandi hnykkjum á stýrinu, svo að jeppinn
tók slinki á hrauninu í myrkrinu og léttir bógar á
borð við okkur Sigurð urðu að halda sér dauðahaldi
afturí Willisnum, þar til komið var í Öskju, sem ekki
reyndist þó komin lengra í gostilburðum en í leir-
hverina. En þar með var undirrituð líka búin að
tryggja sér sess í fyrstu „vísindamannagosferð" til
eldstöðvanna, undir heitinu „eld og ísapía Morgun-
JÖKULL 33. ÁR 167