Alþýðublaðið - 24.12.1948, Qupperneq 12

12 ■ -----------------------------------------------—_______________ Jóla-blað Alþyðublaðsins
sjónu þcssara meinvætla. Til var og
það, að hilldumenn heimsæktu fallcg-
ar stúlkur, sem höfðu bæjarvörzlu
með hondum þessa nótt fluttu þær
til huldubyggða og tóku þær sér fyr-
ir konu.
Já, það var margt á kreiki á jólá-
nótt hér áður fyrr meir. Bjósin voru
eina vörnin gegn heimsókn þessara
gesta, sem flestir kunnu myrkrinu
bezt. l>ví var það siður, og cr raunar
sums staðar enn, að tendra Ijós í
hverju horni og hverjum afkima hí-
býlanna, svo að hvergi bæri á skugga,
sópa pall og göng og hafa allt sem
hreinlegast. Sumar húsfreyjur höfðu
og yfir, til vonar og vara, þulu þessa,
þegar þær höfðu lokið við að þrífa
bæinn og ljós voru kveikt: ,.Komi
þeir, sem koma vilja; vcri þeir, sem
vera vilja; fari þeir, sem fara vilja,
mér og mínum að meinaíáus'u.“ Aðrir
höfðu yfir þessa þulu á gamlárskvöld,
en þá var flutningadagur álfa og
íleiri ófreskra vera.
JÓLASVEINAR, EINN OG ÁTTA —
Ekki ber hcimildum saman um
hversu margir jólasveinarnir voru.
Segja sumir 13, og kom þá sá fyrsti
til byggða þrettán dögum íyrir jól
síðan einn á dag og sá síðasti á sjálfa
jólanóttina. Úr því fóru þeír að tínast
á brott aftur, — einn á dag, og kvaddi
því sá síðasti á þrcttándadag. EÍ^stir
töldu þá koma a£ liafi utan og að
þangað hyrfu þeir aftur. Nöín þeirra
voru: Stekkjastaur, Giljagaur, Stúfur
cða Pönnuslcikir, Þvöruslcikir, Pot'a
sleikir eða Pottaskefill, Askasleikir,
Faldafeykir, Skyrgámur, Bjúgna-
krækir, Gluggagægir, Gáttaþefur,
Kctkrókur og Kertasníkir cða Kerta-
slcikir. Bcra nöfn þeirra nokkuð meö
sér livað hverjum þeirra fyrir sig
þótti mesta góðgætið, en annars þrif-
ust þcir hvað bezt á illu orðbragði
manna um jólalcytið.
Aðrir sögðu jólasveinana aðcins !).
Bendir og til þcss jólasveinavísan al"
kunna: „Jólasveinar 1 og 8“. Átti þá
sá fyrsti þcirra að koma níu nóttum
fyrir jól, og síðan hvcr af öðrum.
Scgir svo um það í gamalli vísu:
,,Uppi á stól
stcndur mín kanna.
Níu nóttum fyrir jói
j)á kem cg til manna.“
Þa var og til sú Irú, aö þcir hyrfu
allir á haf út á aöfangadag, og stæði
því alltaf vindur af landi þann dag.
Um'útlit jólasveinanna og vaxtar-
lag var og skipt trú.. Töldu siunir þá
mennska að vexti, cn væru þó stórir
og luralegir. Sögðu mcfifi þá 'klædda
röndóttuni fötum, hafa gráa húfu
cð'a hcttu á höfði og bera á baki poka
gráan og mikihn. Aðrir sögðu þeim
svipa lítt til mcnnskra manna; lýstu
þcim þannig, aö þeir vscru klofnir
upp í báis og með fætur kringlótta;
cnn aðrir sögðu þá að mestu lciti
búk niður úr.
Gléítmr voru jólasvcinarnir talcíír;
kom'það fyrir, að þcir spilitu mat
cg' gerðu ýmsán óskunda, einkum
krökkum, cn að öðru leyti voru þcir
meinlausir og slaíaði cngum hætta
af fcrðuni þ'cirra.
KERTALJÓS OG KLÆÐlN RAUÐ
Frá ön'dverðu hafa jólin verið-hi
tíð Ijóssins í heiðni .vorti þau helg
haldin í tilefni vetrarsólhvaría, í
tileíni þéss, aö þá tók aítitr að lengja
öaginn og fíóiti IjósvæUanna siierist
í sókn geg:i niyrkravöldunum. Síðar,
þegar jólin urðu hátíð kristinna
'manna, 'íengu þau tnknræna þýðingu
scm ,sólhvarfahátíp; sigur Ijóssins
yíir mýrkrinu varð um k-ið tákn hins
andlega ijóss, er hóf sigursæla sókn
á hendur myrkravöldunum viö fæð-
ingu frélsarans. Kertaljósin, sem
tcndruð voru í hýerju baðstofuhorni
í gamla daga, voru sönnun þcss og
tákn, að jólin væru í tvöíaldri mcrk-
ingu hátíð birtuntnar í hugum þcirra
cr Ijósin kveiktu,' — Raunar höfðu
kertaljósin og enn einu hlutverki að
gegna meðan þjóðtrúin var við líði,
— þau voru vörn gegn meinvættum
þcim, sem myrkrið vc.itti skjói; mcin-
vættunum, sem sáu sitt óvænna, er
dag tók aftur að lengja og gcrðu því
í örvæntingu sinni leiftursókn til
mannabyggða urn jólin, í þeirri von,
að ct til vill tækist þeiih að hrcmma
eina mannveru, áður en yfir lyki
um hríð. Gcgn. slíkri sóltn ’dugði ekki
hiö veika og hversdagslega skisi
grútárlampans og kolunnar. Því voru
kerti steypt á hverjum bæ fyrir jóia-
hátíðiná.
Ekki þótti sæmilegt ncma hvcr
heimilismaður ætti sitl Ijós um jólin,
og hverju barni var gcfið kctri, citt
eða fleiri eftir eínum og ástæðum.
Auk þess þurfti húsfreyja yfir fleiru
én cinu keiTaijósi aö ráöa, þar éð
hún varð aö tendra ijós í búri, eld-
húsi og bæjargöngum.
Jólakötíurinn var leiö skepna og
iiggvænleg. Væri cinhvcr svo óhepp-
ihn eöa aumur, að hann fengi enga
nýja ílík eja fataplagg um jólin, sat
þcjsi kattarólukt um að hremma
hann og éta, ■— eða þú aö minnsta
.kosti jóiaskammtinn hans. Það rcið
þv.í á að sauma eða vinna nýtt plagg
handa hverjum heimilismanni og
Jjúka viö það fyrir aðfangadag. Eink-
um var sképna þessi sólgin í krakka,
og ott heyrði'st hún brýna klærnar á
gaddfreðinni þekjunni eða ýlfra í
gluggatóftihni, ef þau töfðu móöur
sina cða vinnukonurnar, er unnið var
aö saiimum og prjóni eða voru sjálf
löt að prjóna illeppa og vettlinga. Það
sótti margui' meinvætturin aö krákka
grcyjunum síðustu daga fyrir jól, —
og auk þess var sums slaðar geymdur
vöndur í horni. — -—■ Krökkunum
var að því meiri léttir og fagnaöar-
efni heldur.én nokkrum öðrum þeg-
ar jólahelgin gekk í garð og ijósin
voru kvcikt og allir mcinvættir völd-
um sviptir; jafnvel vöndurinn. — —
BLESSAÐ IIANGIKETIÐ--------------
„Blcssað hangiketið. Allir eiga rif
um jólin!“ var haft eítir umrenningi
einum. — — —:
Það tíðkaðist víð'ast hvar í sveit-
um að svo ríflega var hverjum manni
sk-ammtað hangikjötið á aöí'angadags-
kvöld, aö þeim hófsömustu tólsst aö