Alþýðublaðið - 24.12.1950, Blaðsíða 15

JÓLAHELGIN
hann ætli ekki að svara Fjölni Þess
má ennfremur geta, að þegar Sigurð-
ur síðar sætti ávítum fyrir kvæðið,
kvaðst hann hafa verið keyptur til
að yrkja það! Kemst Tómas Sæ-
mundsson þannig að orði í bréfi til
Konráðs Gíslasonar, dagsettu 1.
ágúst 1836: ,,Ég fann ekki Breiðfjörð,
en Skúli Thorarensen skammaði
hann, ekki einungis fyrir það, að
hann hefði farið að yrkja um Fjölni,
heldur og hvaða hándaskömm það
væri, og þá sagði Breiðfjörð: „Hafi
ég bölvaða skömm fyrir það, ég
var keyptur til þess — og hættu nú
að skamma mig, Thorarensen
minn!“ “ Þrátt fyrir þessi ummæli
má telja eins líklegt, að Sigurður
hafi tekið upp hjá sjálfum sér að
yrkja kvæðið, en hins vegar hefur
hann með því viljað gera amt-
manni til geðs og tryggja sér vin-
fengi hans og stuðning.
Ellefta og tólfa erindi fjalla um
„Ævintýr af Eggerti Glóa“, eftir L.
Tieck, en Eggert Glói heyrði sungið:
„í kyrrum skóg er gæti nóg“ o. s. frv.
Muller guðfræðingur er áður nefnd-
ur. „Fíflið“ kemur fyrir í þýðingar-
broti úr „Die Reisebilder“ eftir
Heine, pr. á bl. 141—144. Söguhetjan
þar er „Rósa-knútur, fíflið mitt“, og
minnst er á „skotthúfuna rauðu“.
Að x'áðum Árna stiftsprófasta
Helgasonar var „Fjölnis rjómi“ ekki
prentaður í Ljöðasmámunum Sig-
urðar, er út komu 1836. Ensamtflaug
kvæðið víða og hefur vafalaust boi'-
izt Fjölnismönnum til eyrna áður en
II. árgangur Fjölnis kom út. Gat
Sigurður því átt von á kveðju það-
an, enda varð sú raunin á.
„RÍMNABAGL VESALLA
LEIRSKÁLDA.4
Tómas Sæmundsson, sem um
um margt, einkum bókmenntir og
listir, stóð nær smekk hins gamla
tíma en félagar hans, hafði í „eftir-
mælum ársins 1835“, sem birtust í
öðrum árg. Fjölnis, borið nokkurt lof
á skáldskap Breiðfjörðs, en því höfðu
félagar hans í Kaupmannahöfn
kippt burt úr greininni. Kemur þetta
fram í bréfi því til Konráðs, sem áð-
ur er til vitnað. Tómas segir: „Ég
þykist skilja, Lað] þið hafið ekki
viljað halda uppi lofi Sigurðar Breið-
fjörðs, en það mátti þá draga dálítið
úr því. Hitt vildi ég þó allt hafa sagt,
og þegar tækifærið býður efni til
slíkra kapitula, sem að öðru leyti
engin hætta er við, er ei gott að
missa þá án gildra orsaka, sem og
heldur varla getur skeð án skaða
fyrir það heila. Mér sýnist líka Sig-
urður greyið, eins og hvér annar
e4ga sitt, og hans iðrun yfir flasi sínu
áð kveða um okkur, hefði orðið enn
stærri, ef þetta hefði komið á prent.“
En Fjöinir flutti Sigurði Breiö-
fjörð aðra kveðju. Þar birtist grein,
setn hét „Úr bréfi af Austfjörðuin",
og var það bréf ritað af séra Ólafi
Indriðasyni á Kolfreyjustað, föður
skáldanna Páls og Jóns Ólafssona.
Séra Ólafur var gáfumaður, skáld-
mæltur nokkuð og vel ritfær, enda
er bréfið prýðilega samið. Það er
víða í hvassyrtara lagi, ekki sízt þar
sem talað er um útgáfustarfsemi á
íslandi. Brýnir Ólafur útgefendur
Fjölnis lögeggjan, að, „færa alþýðu
á íslandi . . . dóma um eitthvað af
hinum íslenzku bókum, sem veriö
er að prenta á ári hverju innan
lands og utan.“ Og enn segir: „Því
verður ekki í móti mælt, að algjör-
legum skorti á bókadómum er einna
mest um það að kenna, að margir
menn hér á landi eru svo óglöggir á
það, sem er fagurt eða ljótt, til að
mynda: í skáldskap, og að bók-
menntum fer hér svo lítið fram; því
þó íslendingar hafi ekki af náttúv-
unni minni eða daufari tilfinningu
en aðrir fyrir því, sem er fagurt og
gott, þá er ekki við öðru áð búast
en þessi tilfinning deyfist á endaxx-
um, þar sem þeir eru fáir, sem skerpa
lxana, en margir, sem eyða henni og
spilla. Hinum andlega smekk er að
sínu leyti líkt varið og hinum ltk-
amlega, og þegar hann venst til lang-
frama því, sem er illt, þá aflagast
hann svo, „að hinn frjálsi smekkur
fyrirgirðist og froðan tekur að þykja
góð.“ Að þessu sé orðið svona varið
hjá helzt til mörgum löndum okkar,
sjáum við á því, hvernig þeir taka
allt nærri því með sömu þökkum-
Rímnabagl vesalla leirskálda, t. a.
m. Sigurðar „Breiðfjörðs“,, bókin
með Lákabrag og Einbúaljóðum
(Roðhattsbragurinn Ixefði átt að vera
með í ofanálag!) —r þetta; er keypt
eins ljúflega, og roiklu meir tíðkað,
en Paradísarmisair og Messíaljóð
íþ. e. Messlasarkviðaj, svo hver „sult-
arkogni“ er farinn að geta haft sér
það til atvinnu að láta prenta alls-
konar bull, sem ekki er til annars en
15
sýna seinna méir „smekkleysi“ vorra
daga.“
HIN SVARTA MENNT.
Þegar annar árgangur Fjölxxis barst
hittgað til íslands sumarið 1846, og
Sigurður Breiðfjörð fékk þessa ó-
rnjúku kveðju, var hann að yx'kja
Ríinur af Guunaii á Hlíðarenda. Mun
óhætt að segja, að þá hafi væringar
•þaer, sem áður höfðu orðið milli Sig-
urðar og Fjölnismanna, snúizt í full
an íjandskap. Skammar Sigurður
Fjölni duglega í mansöng níundu
rímu Gunnarsrímna. Þar- kveður
hann:
Þjóðin fróð á fyrri tíð,
frá sem letrað heyri,
skjaldan baldið skráði níð,
skömmin þótti meiri.
Nú er sú hin svarta mennt
sumum töm úr æði,
að níða lýð og láta‘ á prent
last sem verst tilstæði.
Fengu drengir fyi’ra ár
Fjölni hingað sendan,
þar í fara skrítnar skrár,
skoðum það í endann.
Bið ég yður, landsins lýð!
sem lista geymið þorra,
ei mér lá þó níði‘ ég níð
níðinganna vorra.
RITDÓMUR JÓNASAR
HALLGRÍMSSONAR.
Þriðji árangur Fjölnis flutti svo
hinn fræga í'itdóm Jónasar Hall-
grímssonar um Tistransrímur Sigurð-
ar Breiðfjörðs. Vafalaust er liann
þar öðrum þræði að launa Sigurði
„Fjölnis rjóma“. En orsakanna til
hinnar hörðu og húðstrýkjandi rit-
gerðar er þó dýpra að leita. Jónas
gekk hér á hólm við skáldskapar-
smekk og skáldskaparstefnu hins
gamla tíma. Hannes Hafstein kemst
svo að orði um tildrög ritdómsjns, og
er þau ummæli hans að finna í rit-
gerðinni framan við þriðju útgáfu
ljóðmæla Jónasar (1913):
„Fornsögxirnar voru lítið lesnar,
en yfirdrottnandi alls skáldskapar
voru rímurnar, sem hver vísufær
vesalingur orti og voru kveðnar með
ámátlegustu lögum um allar sveitir,
og lærðar eins og kverið, og þar með
bögumæli, dönskuslettur og alls kon-
*
t